Reklama
Czy kasztany są jadalne?
Kasztany są źródłem cennych wartości odżywczych, które doceniano już w starożytności. Ludzie jedzą kasztany od dawna.
Według jednego z greckich podań żołnierze armii greckiej przetrwali w czasie długich wojen, jedząc właśnie kasztany. Spożywali je także rdzenni Amerykanie, a ich wartość dostrzegał również Aleksander Wielki, który sadził kasztanowce w podbitych krajach Europy. Japończycy uprawiali i przygotowywali kasztany jadalne jeszcze przed masową uprawą ryżu. Często kasztan był także towarem wymiennym, mielono go na mąkę.
Czy kasztany są jadalne? Tak, ale nie wszystkie. Odpowiedź na to pytanie zależy od tego, z której odmiany pochodzą kasztany, w przeciwnym razie mogą być trujące.
Jadalne pochodzą ze specjalnej odmiany, która nazywa się Castanea sativa. Kasztany niejadalne są owocami kasztanowca zwyczajnego, Aesculus hippocastanum. Owoce naszych polskich kasztanowców są toksyczne i nie można ich spożywać bez specjalnej obróbki, która neutralizuje i wytrąca z nich substancje szkodliwe dla ludzkiego organizmu.
Odmiana nadająca się do spożycia wizualnie jest bardzo podobna do znanego nam kasztanowca, ale te dwa gatunki pochodzą z innej rodziny.
Czym różni się kasztan jadalny od zwykłego? Kasztan jadalny różni się od zwykłego wyglądem i smakiem. Owoce jadalnej odmiany przypominają orzechy pokryte zdecydowanie większą liczbą dłuższych zielonych kolców niż w przypadku odmiany zwyczajnej. Kształt samego owocu kasztana jest także bardziej spłaszczony. Liście odmiany jadalnej nie mają wyglądu rozłożysto-palczastego, a są zdecydowanie dłuższe i większe, wyglądem zbliżone do liści buka.
Klimat naszego kraju nie sprzyja kasztanowcom jadalnym, które źle znoszą mrozy i wolą zdecydowanie cieplejszy klimat, ale można je czasem spotkać na Dolnym Śląsku lub Pomorzu Zachodnim.
Czy polskie kasztany są jadalne? Pamiętajmy zawsze, że kasztanowce wokół naszych domów czy w parkach, które posiadają liście o wyglądzie rozłożonej dłoni nie są jadalne. Przypominają nam o zbliżających się maturach, są idealnym materiałem do tworzenia ludzików, ale nie wolno ich jeść.
Reklama
Jak wygląda kasztan jadalny i gdzie rośnie?
Kasztan jadalny zakwita na przełomie maja i czerwca w formie żółtych stojących kwiatostanów męskich i występujących u ich podstawy brunatno-czerwonych kwiatostanów żeńskich, które przekształcają się po zapyleniu w charakterystyczne owoce (inna nazwą dla owocu kasztana jadalnego jest maron).
Przybierają kształt kuli, początkowo zielonej, z czasem brązowo-rdzawej, pokrytej bardzo długimi, ostrymi i gęstymi kolcami. Kasztany dojrzewają jesienią (przełom września i października). Wtedy pod ich pokrywą pojawiają się nasiona, od 2 do 4 sztuk, brązowe, błyszczące, z cienką i omszoną skórką od środka.
Wierzchołek pojedynczego owocu jest z reguły lekko spiczasty i owłosiony. Owoc kasztana jadalnego jest zdecydowanie mniejszy niż u kasztanowca. Liście są dość szerokie, ząbkowane i lancetowate, wydłużone, koloru ciemnozielonego. Błyszczą i zmieniają barwę na żółtą wraz z nadejściem jesieni.
Uprawa kasztana jadalnego nie należy do najprostszych. Drzewo lubi ciepło i miejsca, które nie są zacienione, ale jednocześnie osłonięte od wiatru. Potrzebuje gleby żyznej i umiarkowanie wilgotnej.
Maron jadalny z pewnością nie rozwinie się na podłożu mokrym i ciężkim. Musimy pamiętać, iż zdecydowanie lepiej znosi okresową suszę niż zalanie. Sadzonki wymagają zabezpieczenia przed zimnem - pędy powinniśmy owijać matami lub specjalną włókniną, aby zabezpieczyć przed nagłym spadkiem temperatury.
Kasztan jadalny owocuje dopiero w piątym roku uprawy, ale są to odmiany, które nie nadają się do hodowania w naszym klimacie.
Reklama
Odmiany i rodzaje kasztanów jadalnych
Główne odmiany kasztana jadalnego to:
- Albomarginata - posiadająca charakterystyczne białe zakończenia (obramówki) na liściach,
- Variegata - najbardziej ozdobna odmiana, którą wyróżniają biało kremowe przebarwienia na liściach,
- „Vincent van Gogh” - karłowata odmiana o poskręcanych młodych pędach,
- Asplenifolia - duże drzewo z szeroką koroną i liśćmi w różnym kształcie, najczęściej długie i wąskie,
- „Anny´s Summer Red” - wysokość docelowa do 10 m, biało beżowe kwiaty, smak owoców lekko słodki i oleisty,
- Marsol - o dobrej odporności na mrozy i dekoracyjnych wielobarwnych liściach i kwiatach,
- Glabra - kwiaty tej odmiany pachną najpiękniej.
Kasztany do jedzenia można przyrządzać na różne sposoby. Do gotowania, smażenia lub prażenia wykorzystujemy także kasztany jadalne w puszce, które nadają się do spożycia na ciepło lub zimno. Niektórzy lubią jeść kasztany na surowo.
Reklama
Jakie właściwości mają kasztany jadalne?
Kasztany jadalne zawierają wiele prozdrowotnych składników, dlatego też od wieków są stosowane w lecznictwie.
Oto przykłady najważniejszych leczniczych właściwości kasztanów jadalnych:
- wzmacnianie kości i wspieranie prawidłowego stanu naszego kośćca - wapń zawarty w kasztanach jest także budulcem naszych kości, a wysoka zawartość potasu ogranicza jego utratę;
- zapobieganie dolegliwościom żołądkowym, głównie takim jak zgaga, wzdęcia, podrażnienia śluzówki żołądka. Warto przy tych dolegliwościach zastąpić kasztanami produkty z białej mąki;
- regulowanie pracy jelit i prawidłowej przemiany materii;
- wzmacnianie odporności organizmu i ochrona przed infekcjami -kasztany jadalne dostarczają spore ilości witaminy C;
- uelastycznianie skóry, dzięki witaminom, które działają jak antyoksydanty przeciwko wolnym rodnikom;
- poprawa pamięci, dzięki lecytynie;
- łagodzenie obrzęków;
- redukowanie złego cholesterolu, dzięki zawartości witaminy E;
- wzmacnianie pracy układu nerwowego, dzięki zawartości witamin z grupy B;
- wspieranie pracy serca i przeciwdziałanie schorzeniom układu krążenia;
- regulowanie poziomu ciśnienia krwi i tętna, dzięki wysokiej zawartości potasu;
- uszczelnianie naczyń krwionośnych, dzięki zawartości escyny;
- pozytywny wpływ na popęd płciowy i zwiększenie potencji - już w czasach starożytnych traktowane były jako afrodyzjak, a przyrządzone z nich potrawy rozbudzały zmysły.
Kasztany jadalne nie zawierają glutenu i z tego powodu zalecane są często osobom chorującym na celiakię i uczulonym na gluten.
Reklama
Witaminy i wartości odżywcze kasztanów jadalnych
Jadalne kasztany to pokaźny zbiór witamin i minerałów, ale musimy także pamiętać, iż posiadają dość dużą zawartość kalorii - porcja 100g surowych kasztanów to około 200 kcal, a pieczonych to prawie 250 kcal. Warto, zatem zastępować kasztanami konkretny posiłek i nie traktować ich, jako przekąski między posiłkami.
Marony posiadają średni indeks glikemiczny (IG 60), czyli wskaźnik informujący o wpływie produktów żywieniowych na wzrost poziomu glukozy we krwi do 3 godzin od ich spożycia. Co to oznacza? Osoby zmagające się z cukrzycą i insulinoodpornością powinny jeść kasztany tylko w niewielkich ilościach.
Wartości odżywcze w 100 g kasztanów surowych kształtują się następująco:
- białko ogółem - 2,42 g,
- tłuszcz - 2,26 g,
- węglowodany - 45,54 g,
- błonnik - 8,10 g,
- żelazo - 1,10 g,
- magnez - 32 mg,
- fosfor - 93 mg,
- potas - 518 mg,
- sód - 3 mg,
- cynk - 0,52 mg.
Tłuszcze to w większości wielonienasycone kwasy tłuszczowe, głównie Omega-6. Wysoka zawartość potasu w kasztanach stanowi około 15 proc. dziennego zapotrzebowania dla osoby dorosłej, dlatego też ich konsumpcja zalecana jest osobom borykającym się z wysokim ciśnieniem i tendencjami do zatrzymywania wody w organizmie.
Witaminy w kasztanach jadalnych (100 g) to głównie:
- witamina C (43 g czyli tyle samo co w 100 g cytryny),
- witamina A (26 IU),
- witamina B6 (0,4 mg)
oraz inne witaminy z grupy B, jak ryboflawina, tiamina i niacyna oraz kwas foliowy (58 µg). Dodatkowo znajduje się w nich również witamina E, która jest dość silnym przeciwutleniaczem.
Reklama
Przeciwwskazania do spożywania kasztanów jadalnych
Osoby borykające się z alergiami na konkretne produkty spożywcze powinny jeść kasztany z dość dużą ostrożnością. U niektórych wywołują niestandardowe reakcje ze strony organizmu.
Jadalne kasztany mogą być źródłem uczulenia - głównie u osób uczulonych na lateks. Te dwa konkretne produkty mają bardzo podobną budowę chemiczną i dochodzi między nimi do tak zwanej reakcji krzyżowej, czyli połączenia jednego alergenu z przeciwciałami innego o podobnej budowie.
Alergik uczulony na lateks, pomimo braku kontaktu w konkretnej chwili z tym alergenem, odczuje po zjedzeniu kasztanów gwałtowną reakcję swojego organizmu (nawet ze wstrząsem anafilaktycznym). Taka reakcja może pojawić się na przykład po zjedzeniu kasztanów i bananów lub owoców kiwi.
Przeciwwskazaniami do spożywania kasztanów jadalnych są także różnego rodzaju choroby. Jedną z nich jest cukrzyca, która „nie lubi” zbyt dużej ilości węglowodanów. Innym przykładem jest niewydolność nerek. Tutaj jedzenie kasztanów może doprowadzić do nieprawidłowej pracy układu moczowego.
Kasztany nie są także zalecane kobietom ciężarnym i młodym mamom karmiącym piersią, z uwagi na możliwość wywołania reakcji alergicznej. Pamiętajmy, iż zawsze w tych dwóch przypadkach warto wszystkie swoje wątpliwości konsultować z lekarzem, aby nie zaszkodzić sobie i dziecku.
Reklama
Jak przyrządzić i jeść kasztany?
Jak jeść kasztany jadalne? Istnieje kilka sposobów - można jeść je na surowo, można także piec lub po prostu ugotować. W postaci surowej kasztany smakiem przypominają migdały. Pieczone lub prażone z pewnością skojarzą się nam ze smakiem ziemniaków, ale o zdecydowanie słodszej nucie i z silnym orzechowym aromatem.
Jak przygotować kasztany jadalne? Kasztany jadalne możemy gotować tradycyjnie i na parze, piec, prażyć na patelni i smażyć na grillu, ale zawsze pamiętajmy, aby je wcześniej umyć, osuszyć i ponacinać skórkę.
Oto kilka sposobów przyrządzenia:
- gotowane - gotowanie zajmuje do 20 minut, a zatem jest to szybki sposób na ich podanie. Musimy jednak pamiętać, aby naciąć łupinkę kasztana lub nakłuć ją igłą. Tak przygotowane kasztany wrzucamy dopiero do wrzącej wody;
- na surowo - na początku należy jednak obrać je ze skórki. Prostym sposobem obierania jest nacięcie skórki, polanie wodą i wstawienie na chwilę do piekarnika. To znacznie ułatwi nam zdjęcie skóry;
- pieczone - umyte i dokładnie osuszone kasztany z ponacinaną skórką od wypukłej strony (aby nie „wybuchły” w czasie pieczenia) wkładamy do piekarnika i pieczemy około 30 minut w 200°C (do zarumienienia). Tak przygotowane najlepiej jeść jeszcze gorące, gdyż wtedy smakują najlepiej i z łatwością odchodzi od nich skórka;
- z grilla - podobnie przygotowywane, jak pieczone. Dobrze jest zaopatrzyć się w specjalny siatkowy wok i piec je na grillu, co chwila delikatnie przewracając;
- na patelni - prażenie odbywa się na suchej patelni pod przykryciem przez 10 minut. Pamiętajmy o częstym podrzucaniu ich do góry. Warto także wcześniej naciąć skórkę kasztanów, aby nie były surowe w środku po usmażeniu;
- w słoiku - możemy na przykład przygotować kasztany w syropie lub zrobić z nich dżem. Kasztany jadalne w zalewie polecane są zarówno do sałatek, jak i dań głównych;
- gotowane na parze - po nacięciu gotujemy na parze podobnie, jak klasycznie gotowane;
- mąka z kasztanów jadalnych - zblendowane kasztany jadalne możemy rozłożyć cienką warstwą na blaszce do pieczenia, włożyć do piekarnika i wysuszyć w temperaturze 40°C przez 45-60 minut. Następnie mielimy i mąka jest już gotowa;
- krem - upieczone kasztany możemy zmieszać z mlekiem, wodą i miodem, gotować aż do ich miękkości, zblendować i przechowywać w słoiczku w lodówce (maksymalnie przez kilka dni). Możemy też przygotować kasztany w formie kremowej zupy.
Jak obierać kasztany jadalne?
Istnieje kilka sposobów obierania kasztanów jadalnych. Pierwszy z nich wymaga wcześniejszego ich upieczenia.
Zawsze na początku nacinamy kasztany „na krzyż” od wypukłej strony, a po krótkim pieczeniu (10 minut) delikatnie miażdżymy skorupkę między palcami.
Możemy także blanszować kasztany, czyli zanurzać je we wrzątku na 5 minut, wyjmować łyżką cedzakową i po ostudzeniu delikatnie zdejmować skórkę.
Jakie potrawy można przyrządzić z kasztanów jadalnych i z czym je podawać? Przepis
Przepisów na jadalne kasztany jest naprawdę bardzo dużo. Pasują one zarówno do potraw wytrawnych, jak i także do wykorzystywania w przepisach na słodko.
Ugotowane kasztany wystarczy wtedy polać miodem lub karmelem i słodka przekąska jest już gotowa. Możemy również dodawać je do farszu i naleśników, możemy także zastępować nimi ziemniaki w daniach obiadowych - w całości lub jako puree. Z kasztanów przyrządzimy pyszną zupę lub upieczemy pasztet kasztanowy.
Doskonale pasują do sałatek i farszu do drobiu. Ciekawym daniem jest także zapiekanka z kasztanów z dodatkiem marchewki i brukselki. Zrobimy z nich również kotlety na obiad i upieczemy ciasto na deser.
Oto propozycje na dania z kasztanów jadalnych:
Deser kasztanowy z czekoladą
Składniki:
- Puree z kasztanów (250 g)
- Mleko kokosowe (120 ml)
- Ulubiona czekolada, gorzka, mleczna lub pół na pół (100 g)
- Miód (2 łyżeczki)
- Cynamon
Przyrządzamy wcześniej puree z kasztanów - gotujemy przez 20 minut w wodzie i mleku (w takich samych proporcjach) obrane kasztany; po ugotowaniu miksujemy aż do uzyskania gładkiego puree.
Czekoladę rozpuszczamy w wodnej kąpieli. Kasztanowe puree miksujemy z mlekiem kokosowym, dodajemy miód i stopioną czekoladę. Wszystko mieszamy i czekamy do całkowitego stężenia czekolady w masie. Deser możemy podawać lekko schłodzony.
Farsz do drobiu z kasztanów
Składniki:
- Ugotowane kasztany (100 g)
- Masło (1 łyżka)
- Cebula (1 szt.)
- Jajko surowe (1 szt.)
- Tarta bułka (4 łyżki)
- Ząbek czosnku
- Gęsta śmietana, najlepiej 18% (50 g)
- Morele suszone (50 g)
Kasztany, ugotowane wcześniej w osolonej wodzie, obieramy ze skóry i mielimy. Cebulę obieramy w kostkę i szklimy na maśle, a następnie dodajemy ją do masy z kasztanów. Musimy także namoczyć w ciepłej wodzie morele. Gdy będą już miękkie dodajemy je, jako kolejny składnik do farszu. Wszystko mieszamy i łączymy z jajkiem, śmietaną, bułką tartą, miękkimi morelami i wyciśniętym czosnkiem. Ponownie mieszamy i doprawiamy do smaku solą oraz pieprzem.
Jaka jest cena kasztanów i gdzie można je kupić?
Cena jadalnych kasztanów zależy od postaci, w jakiej je kupujemy.
Świeże kasztany to koszt średni 9-12 zł za 100g produktu, suszone i obrane kosztują 8-10 zł za 100g.
Za całe i gotowane zapłacimy 12-14 zł za 100 g. Cena mąki z kasztanów jadalnych wynosi 22-30 zł za 500g.
Gdzie kupimy jadalne kasztany? Z pewnością znajdziemy je supermarketach, ponieważ cieszą się coraz większą popularnością. Kupimy je także w sklepach (stacjonarnych i internetowych) ze zdrową żywnością i marketach warzywnych.
