Tego nie jedz po operacji wyrostka. Kliknij tutaj!
Tego nie jedz po operacji wyrostka. Kliknij tutaj!
Tego nie jedz po operacji wyrostka. Kliknij tutaj!

Uczulenie na lateks - jaki są objawy, jak przebiega leczenie?

Uczulenie na lateks jest powszechną dolegliwością u lekarzy i pielęgniarek, ale nie tylko. Kto jeszcze jest narażony na alergię tego typu? W jaki sposób się ona objawia? Czy istnieją skuteczne metody jej leczenia i zapobiegania?
Lateksowe rękawiczki powodujące uczulenie na dłoniach
Źródło: 123RF
W skrócie
  • Uczulenie na lateks dotyka nawet do 17 procent osób zatrudnionych w służbie zdrowia, mających kontakt z gumowymi rękawiczkami. Jest też częste u osób stosujących prezerwatywy.
  • Alergia na lateks najczęściej objawia się miejscową pokrzywką, ale może też powodować katar, zapalenie spojówek, napad astmy.
  • Leczenie alergii na lateks może polegać na odczulaniu lub też łagodzeniu objawów, np. za pomocą leków przeciwhistaminowych.
Spis treści

Czym jest lateks i czy może wywołać uczulenie?

Uczulenie na lateks jest problemem powszechnym wśród pracowników służby zdrowia i innych osób pracujących w rękawiczkach wykonanych z tego materiału, a także częstym u osób zabezpieczających się przed niechcianą ciążą i chorobami wenerycznymi za pomocą prezerwatyw - nie tylko mężczyzn, ale też kobiet będących ich partnerkami seksualnymi.

Lateks to guma będąca koloidowym roztworem kauczuku naturalnego lub syntetycznego. Powstaje na skutek obróbki soku mlecznego pozyskiwanego z drzew i krzewów kauczukowych albo w wyniku przemian chemicznych zachodzących w czasie produkcji sztucznego kauczuku.

Z lateksu naturalnego wytwarza się obecnie ponad 99 proc. rękawic chirurgicznych i 85 proc. zabiegowo-diagnostycznych (dane: W. Kamińska). W związku z tym styczność z nim ma większość lekarzy i pielęgniarek, a także pacjentów poddawanych różnym procedurom medycznym.

W populacji ogólnej częstotliwość alergii na lateks jest szacowana na poziomie 1 procent, co nie jest wartością bardzo wysoką, prawdopodobnie jednak tylko dlatego, że stosunkowo niewiele osób ma na co dzień styczność z tym materiałem.

Świadczą o tym statystyki dotyczące pracowników służby zdrowia, którzy są w sposób szczególny eksponowani na ten alergen. W tej grupie częstotliwość odczynów alergicznych wywoływanych przez lateks wynosi aż 17 procent (dane: M. Chełmińska).

Grupą najwyższego ryzyka są dzieci z rozszczepem kręgosłupa i wadami rozwojowymi układu moczowego, często poddawane diagnostyce i zabiegom chirurgicznym (60 proc. – dane: j.w.).

Istnieją trzy typy reakcji uczuleniowej na produkty wykonane z lateksu, z czego dwa są klasycznymi odczynami alergicznymi, a de facto tylko jeden jest alergią na sam lateks.

 I tak, możliwe jest:

  • zapalenie skóry wywołane podrażnieniem – jest to reakcja mechaniczna, związana z pocieraniem skóry przez materiał, z którego wykonane są rękawice, prezerwatywy czy ubrania, występująca zwłaszcza w sytuacji, gdy ciało jest spocone, a dodatkowo używane są różnego typu mydła, środki antyseptyczne i różne chemikalia;
  • reakcje alergiczne opóźnione – występują po kilkunastu godzinach, a ich przyczyną zwykle nie jest sam lateks, lecz inne związki chemiczne dodawane do gumy w czasie jej produkcji. Są to między innymi tzw. przyspieszacze wulkanizacji (tiuramy, karbaminiany, thiazole), a także antyutleniacze;
  • reakcje alergiczne natychmiastowe – występują w ciągu najwyżej kilku minut od momentu styczności z lateksem. Są konsekwencją reakcji układu odpornościowego na białka znajdujące się w tym materiale, w tym w szczególności na związek nazwany czynnikiem wydłużenia kauczuku Hev B 1. U osób do tego predestynowanych (alergików), wytwarzane są wówczas przeciwciała klasy IgE, a następnie dochodzi do kaskady procesów (takich jak choćby wyrzut histaminy) powodujących odczyn zapalny.

Reklama

Objawy uczulenia na lateks. Ile trwają?

Po raz pierwszy symptomy reakcji uczuleniowej na lateks opisano w 1927 roku. G. Stern zrelacjonowała historię pacjentki dotkniętej pokrzywką oraz tzw. obrzękiem Quinckego twarzy i głośni po tym, jak zastosowano u niej kauczukową płytkę dentystyczną.

Mniej więcej w tym samym czasie A. Grimm opisał przypadek zaostrzenia astmy na skutek wdychania cząstek lateksu zawartych w gruszce do inhalacji oraz gumowym kablu lampy. Prace te nie wzbudziły jednak większego zainteresowania.

Na poważnie naukowcy zajęli się lateksem i jego alergizującymi właściwościami dopiero w latach siedemdziesiątych XX wieku. Zjawisko to stało się wówczas bardzo częste, co uwarunkowane było przez dwa czynniki:

  • podniesienie standardów medycznych i upowszechnienie lateksowych rękawiczek ochronnych oraz innych akcesoriów medycznych wykonanych z tego materiału;
  • rewolucja seksualna, której następstwem było m.in. umasowienie prezerwatyw, jako środka antykoncepcyjnego;

Zaczęto wówczas analizować przypadki pokrzywki kontaktowej u osób noszących rękawiczki lateksowe. Niedługo potem odnotowano pierwsze wstrząsy anafilaktyczne.

Szczególnie dramatycznie przedstawiały się doniesienia o kilkunastu zgonach na skutek anafilaksji wywołanej kontaktem śluzówki jelita grubego z lateksowymi elementami przyrządów służących do diagnostyki tej części przewodu pokarmowego.

W kolejnych latach zaczęto zwracać uwagę na odczyny alergiczne pojawiające się po styczności ciała z takimi produktami, jak prezerwatywy, smoczki, nadmuchiwane balony czy materace do spania z lateksowym wypełnieniem.

Dziś wiadomo, że objawy uczulenia na lateks najczęściej mają charakter reakcji skórnych, pojawiających się bezpośrednio w miejscu, w którym ciało styka się z alergizującym materiałem. Najczęściej występują one na dłoniach i ustach,a także w okolicach intymnych - na penisie u mężczyzn oraz w pochwie i jej okolicach u kobiet.

Choć nie tylko, zdarza się bowiem, iż w dalszej kolejności występują też inne objawy. Do najczęstszych manifestacji klinicznych należą zatem:

  • pokrzywka kontaktowa na skórze – jedno z badań z udziałem 70 pracowników służby zdrowia wykazało, że tego typu objaw występuje praktycznie w 100 procentach reakcji alergicznych na lateks (dane: M. Chełmińska);
  • nieżyt nosa, czyli wodnisty katar i kichanie (51 procent – dane: j.w.);
  • zapalenie spojówek z towarzyszącym mu pieczeniem oczu oraz łzawieniem (44 proc.);
  • uczucie duszności, astma (31 proc.);
  • reakcje uogólnione (24 proc.);
  • anafilaksja (6 proc.);

Ile trwa uczulenie na lateks? W większości przypadków objawy powinny ustąpić w ciągu kilku – kilkunastu godzin od ustania ekspozycji na czynnik alergizujący, zwłaszcza jeśli występują tylko symptomy skórne.

Może się jednak zdarzyć, że reakcja będzie bardziej długotrwała, na przykład w sytuacji, gdy kontakt z gumą wywoła atak astmy lub ciężki wstrząs anafilaktyczny.

Warto w tym miejscu zauważyć, że odczyny uczuleniowe mogą się pojawić w wyniku narażenia na zupełnie inne czynniki. Są to tak zwane alergie krzyżowe, a ich źródłem mogą być m.in. takie pokarmy, jak: banany, pomarańcze (i inne cytrusy), ananasy, winogrona, wiśnie, śliwki, gruszki, pomidory, ziemniaki, selery, szpinak, pieprz i wiele innych.

Reklama

Jak sprawdzić uczulenie na lateks? Test

Jak sprawdzić, czy jest się uczulonym na lateks? W wielu przypadkach odpowiedź nasuwa się samoistnie na podstawie obserwacji odczynów nawracających po każdym kontakcie z tą gumą.

W odróżnieniu od alergenów tak ulotnych, jak pyłki traw czy roztocza kurzu, w tym akurat przypadku większość osób ma świadomość uprzedniej styczności z lateksem. Zwłaszcza, że typowa alergia IgE-zależna występuje niemal natychmiast.

Niemniej, swoje podejrzenia można w fachowy sposób potwierdzić. W diagnostyce stosuje się badania immunologiczne in vitro, czyli oznaczanie przeciwciał, a także testy punktowe i płatkowe oraz testy prowokacyjne.

W pierwszym z wymienionych przypadków poszukuje się przeciwciał klasy IgE wymierzonych w ten konkretny alergen. Ich obecność świadczy bowiem o tym, że zawarte w lateksie białka pobudziły organizm do uruchomienia reakcji obronnej. Jest to najbardziej wiarygodna z dostępnych metod diagnostycznych.

Testy punktowe polegają na nakłuciu skóry pacjenta igłą i naniesieniu niewielkiej dawki alergenu. Potwierdzeniem diagnozy będzie zaobserwowany odczyn (zwykle po upływie około 15 minut). Natomiast w przypadku testów płatkowych, na skórę pleców nakleja się potencjalnie alergizujące plastry. Wynik oceniany jest po dwóch dobach.

Najprostszą metodą są testy prowokacyjne, w tym przypadku polegające na pocieraniu skóry lateksową rękawiczką.

Reklama

Jak leczyć uczulenie na lateks?

Jak leczyć uczulenie na lateks? Możliwe jest działanie przyczynowe, a więc odczulanie. Można też łagodzić objawy stosując leki przeciwhistaminowe.

Odczulanie, czyli immunoterapia swoista, polega na świadomym i kontrolowanym narażaniu pacjenta na coraz większe dawki alergenu, po to by zmniejszyć wrażliwość organizmu na jego działanie. Można to zrobić podjęzykowo lub podskórnie.

W leczeniu uczulenia na lateks, metoda ta jest wykorzystywana od niedawna, a jeszcze dwadzieścia lat temu miała status doświadczalnej. Dziś jest w szerszym obiegu, ale tak jak w przypadku immunoterapii wielu innych alergii, jej skuteczność nie zawsze jest w pełni satysfakcjonująca.

Oprócz tego w przypadku uczulenia na lateks lekarz może zalecić  maść lub tabletki zawierające substancje z grupy leków antyhistaminowych. Blokują one tzw. receptory H1, uniemożliwiając przyłączanie się do nich histaminy, czyli hormonu wytwarzanego przez układ odpornościowy w odpowiedzi na kontakt z alergenem.

Histamina jest mediatorem reakcji zapalnych, zatem ograniczenie jej aktywności łagodzi występujące odczyny i związane z nimi odczucia. Leki tego typu, w zależności od konkretnej substancji czynnej i jej stężenia, a także formy aplikacji, dostępne są zarówno na receptę, jak też bez recepty.

Z uwagi na fakt, że w skrajnych przypadkach uczulenie na lateks może mieć bardzo silny charakter, zawsze warto się skonsultować w tej materii ze specjalistą w dziedzinie alergologii.

Reklama

Domowe leczenie uczulenia na lateks

Domowe leczenie uczulenia na lateks nie polega na piciu ziół i stosowaniu innych babcinych sposobów. Co zatem robić? Istotę postępowania stanowi profilaktyka, która w przypadku alergii zawsze polega na tym samym, a więc na ograniczeniu ekspozycji.

Kluczowe znaczenie ma unikanie kontaktu z lateksem. W tej konkretnej sytuacji jest to stosunkowo proste, a przynajmniej prostsze, aniżeli w przypadku alergenów lotnych czy pokarmowych.

Z gumy lateksowej wykonanych jest niewiele przedmiotów, te zaś, które są używane, można zastąpić wykonanymi z innych materiałów. Dotyczy to choćby prezerwatyw.

Ze względu na swoją wytrzymałość i elastyczność, lateks jest idealnym surowcem do ich produkcji, ale istnieje na rynku asortyment alternatywny - każdy alergik może stosować prezerwatywy wykonane z poliizoprenu, który nie powoduje uczulenia.

Jeśli chodzi o rękawiczki, choć większość z nich wytwarzana jest z lateksu, istnieją również akcesoria medyczne wykonane z materiałów zamiennych, takich jak m.in. polichlorek winylu.

Należy też pamiętać o podstawowych zasadach higieny. Po ściągnięciu rękawic z dłoni czy prezerwatywy z członka, skórę należy umyć łagodnym mydłem z obojętnym pH, po to by usunąć z niej resztki lateksowych białek.

Czytaj również

Bibliografia

  • Marta Chełmińska, Alergia na lateks – część I., Pneumonol. Alergol. Pol. 2004, 72, 143-149
  • Marta Chełmińska, Alergia na lateks – część II, Pneumonol. Alergol. Pol. 2004, 72, 150-155
  • Wiesława Kamińska, Alergia na lateks u pracowników służby zdrowia i możliwości jej ograniczania, Bezpieczeństwo Pracy 3/2002
Piotr  Brzózka - dziennikarz wyróżniony w konkursie Dziennikarz Medyczny Roku 2023
Artykuł napisany przez
Piotr Brzózka - dziennikarz wyróżniony w konkursie Dziennikarz Medyczny Roku 2023
Dziennikarz wyróżniony w konkursie "Dziennikarz Medyczny Roku 2023". Autor tysięcy publikacji o tematyce medycznej, ekonomicznej, politycznej i społecznej. Przez 15 lat związany z Dziennikiem Łódzkim i Polska TheTimes. Z wykształcenia socjolog stosunków politycznych, absolwent Wydziału Ekonomiczno-Socjologicznego Uniwersytetu Łódzkiego. Po godzinach fotografuje, projektuje, maluje, tworzy muzykę.
Pokaż więcej
Czy ten artykuł był dla Ciebie pomocny?
Dziękujemy za przeczytanie naszego artykułu do końca.
Jeśli chcesz być na bieżąco z informacjami na
temat zdrowia i zdrowego stylu życia,
zapraszamy na nasz portal ponownie!
Specjaliści współpracujący z medme
25674

Wojciech Ziółkowski

magister farmacji

Poznaj mnie
25626

Katarzyna Kulig

dermatolog i wenerolog

Poznaj mnie
25675

Marzena Rojek-Ledwoch

dietetyczka, psychodietetyczka

Poznaj mnie
25676

Kamila Pawłowska

dietetyk kliniczny, psychodietetyk

Poznaj mnie
25625

Sylwia Borowska

doktor nauk farmaceutycznych

Poznaj mnie
25886

Magdalena Grosiak

diagnosta laboratoryjny

Poznaj mnie
25887

Magdalena Rutkowska

lekarz weterynarii

Poznaj mnie
25879

Anna Lewandowska

psychiatra dziecięcy

Poznaj mnie
25888

Jolanta Woźniak

prawnik

Poznaj mnie
Pokaż wszystkich
Więcej z kategorii Rodzaje alergii i alergeny
Uczulenie na twarzy – od kosmetyków, słońca, maseczki. Jak łagodzić objawy?
Kobietę swędzi twarz
Alternaria – co to jest? Alergia, pylenie
Grzyby pleśniowe
Uczulenie na złoto - co wywołuje alergię i jak się objawia?
Kawałki złota
Podobne artykuły
Kobietę swędzi nos
Swędzenie nosa - w środku, z lewej i prawej strony. Co oznacza?
Jabłka
Dlaczego uczulenie na jabłka występuje razem z alergią na pyłki brzóz? Przyczyny i objawy
Bylica
Alergia na bylicę - jak ją leczyć i czego nie jeść? Objawy
Jajecznica
Jak objawia się uczulenie na jajka i czy białko jest groźniejsze od żółtka?
Dziecki mają często alergię na koty i psy
Jakie objawia się alergia na kota i kiedy jest powód do niepokoju?

Reklama


Żywność specjalnego przeznaczenia medycznego
Dowiedz się co to!