Czy ugryzienia kleszcza może być niebezpieczne w ciąży?
Ukąszenie kleszcza w ciąży zawsze wymaga większej uwagi. Patogeny kleszcza mogą przeniknąć do łożyska i stanowić zagrożenie dla dziecka, zwłaszcza na początku ciąży. Zazwyczaj w tym kontekście mówi się o boreliozie, która u ciężarnych jest stosunkowo rzadko diagnozowana.
Oczywiście, w żadnym wypadku nie należy bagatelizować ukąszenia. A. Piekarska opisała sytuację z 1985 r. kiedy to doszło do zakażenia boreliozą w I trymestrze ciąży, co skutkowało licznymi wadami wrodzonymi dziecka, a w konsekwencji przedwczesnym porodem w 35. tygodniu i śmiercią wcześniaka.
Jednocześnie nie zaobserwowano tego, by krętki borrelii przedostały się do mleka matki.
Drugim istotnym czynnikiem ryzyka jest kleszczowe zapalenie mózgu. Obecnie jednak istnieją szczepionki, które kobieta może przyjąć przed zajściem w ciążę, aby uchronić się przed niebezpiecznym przebiegiem choroby.
Reklama
Jak wygląda ugryzienie kleszcza w ciąży?
Ugryzienie kleszcza w ciąży czasem daje charakterystyczne objawy, jak m.in. rumień wędrujący. Nierzadko jednak przez długi czas pozostają one w uśpieniu, a ewentualne zmęczenie, senność, a nawet problemy ze stawami, kobieta może przypisywać swojemu stanowi.
Tymczasem będąc w ciąży, należy szczególnie uważać na ewentualne ugryzienia przez kleszcze. Po każdym spacerze w lesie czy nawet przebywaniu na świeżym powietrzu warto dokładnie obejrzeć całe ciało.
Oczywiście, powiększający się brzuch może utrudnić znalezienie kleszcza, wówczas warto poprosić o pomoc partnera lub inną bliską osobę.
Szybkie zauważenie tego pajęczaka pozwoli uniknąć potencjalnych powikłań, których może doświadczać nie tylko ciężarna, ale też płód.
Reklama
Co robić po ugryzieniu kleszcza w ciąży? Czy należy go wyjąć?
Warto wiedzieć, że nie każdy kleszcz jest nosicielem niebezpiecznych bakterii prowadzących do rozwoju kleszczowego zapalenia mózgu, boreliozy, ale też rzadziej wymienianych anaplazmozy, bebejszozy czy bartonellozy.
Kleszcz powinien zostać jak najszybciej usunięty, zmniejsza to ryzyko transmisji chorób. Wykorzystać można do tego specjalistyczne szczypce albo pęsetę.
Ukąszenie kleszcza w ciąży najlepiej skonsultować z lekarzem. Szybkiego działania wymaga kleszcz, który nie został usunięty w całości.
Zamiast samodzielnie go usuwać, lepiej udać się do specjalisty, który pokieruje i wskaże, co zrobić dalej. Dotykanie rany może dodatkowo zwiększyć ryzyko zakażenia.
Reklama
Kleszcz w ciąży a ryzyko boreliozy
Przeglądu piśmiennictwa w zakresie wpływu ugryzienia ciężarnej przez kleszcza i rozwoju boreliozy u ciężarnej dokonali specjaliści z UJ CM w Krakowie i Szpitala Uniwersyteckiego w Krakowie.
Czym grozi borelioza w ciąży? Jej powikłania u kobiety rozpoznane przez Butlera to:
- możliwość pojawienia się skurczów macicy,
- niedociśnienie,
- problemy z funkcjonowaniem nerek i wątroby,
- zaburzenia neurologiczne, np. drgawki,
- uszkodzenie mięśnia sercowego.
Do ciekawych wniosków doszli także węgierscy badacze, którzy przez 22 lata przeanalizowali 95 przypadków kobiet w ciąży z boreliozą. Zauważyli oni, że u pań, u których nie zastosowano antybiotykoterapii zwiększało się ryzyko komplikacji ciążowych.
Nie zaobserwowali oni jednak jednoznacznego toksycznego wpływu krętka na płód. Wśród pojedynczych przypadków powikłań u kobiet, które nie były leczone, wskazali na takie wady u płodu jak:
- naczyniaka jamistego w wątrobie,
- zgon w 20 tygodniu,
- nadciśnienie,
- rozwój wady serca,
- żółtaczka.
Znacznie bardziej napawają optymizmem badania z:
- 2007 roku przeprowadzone przez Mayera, Walsha i Baxi’ego,
- 2011 roku wykonane przez m.in. Maraspin.
W pierwszym przypadku kobieta została ugryziona przez kleszcza w 3 trymestrze ciąży. Po zastosowaniu antybiotykoterapii nie zauważono żadnego wpływu zakażenia na płód.
Podobnie w 2011 roku, gdy 7 kobiet ciężarnych z boreliozą zostało poddanych antybiotykoterapii. Nie wystąpiły u nich wówczas żadne powikłania.
Jednocześnie Maraspin przebadała też 105 kobiet z boreliozą w ciąży, z czego u 11% dostrzegła powikłania u płodu pomimo zastosowanego leczenia. Miały one postać:
- wad układu moczowo-płciowego,
- wady serca,
- poronienia,
- porodu przedwczesnego.
Kobieta z boreliozą może urodzić zdrowe dziecko, ale znane są przypadki boreliozy wrodzonej, która objawiała się u dziecka:
- zaburzeniami psychicznymi,
- problemami neurologicznymi,
- zaburzeniami widzenia,
- wadami serca,
- alergiami.
Czy natomiast zagrożenie stanowi wcześniejsze przebycie boreliozy w kontekście planowania potomstwa? Strobino wraz ze współpracownikami przeprowadził w 1993 r., na podstawie których nie wykazał związku między tzw. starą boreliozą a ciążą.
Nie znaleziono też istotnych różnic między częstotliwością wad u dzieci matek, które nie przeszły boreliozy przed ciążą, a tymi, które jej doświadczyły. Przebyta borelioza nie jest więc przeciwwskazaniem do rezygnacji z macierzyństwa.
Borelioza u mężczyzny nie przekłada się również na ewentualne wady u płodu. Wpływ może mieć natomiast antybiotykoterapia, dlatego lekarze zalecają przełożenie terminu poczęcia dopiero na około 3 miesiące po zakończeniu leczenia.
Diagnostyka boreliozy w ciąży
Jak sprawdzić czy ma się boreliozę będąc w ciąży? Rozpoznanie tej choroby u kobiety ciężarnej opiera się na tych samych zasadach, co w przypadku pozostałej części społeczeństwa. Lekarz zleca wykonanie dwuetapowego testu - najpierw metodą Elisa, a potem metodą Western-Blot.
Istotne jest szybkie zgłoszenie się na badania w ciąży, wówczas leczenie można podjąć niezwłocznie. To zminimalizuje ryzyko ewentualnych powikłań, na które wskazuje część badaczy.
Oprócz testów w kierunku boreliozy, warto też zdecydować się na inne badania na choroby odzwierzęce, zwłaszcza, jeżeli w naszym otoczeniu jest dużo zwierząt, w tym psów, kotów czy ptaków.
Leczenie boreliozy w ciąży
Terapia opisywanej tu choroby u ciężarnej opiera się na tych samych zasadach co u kobiet, które nie są w ciąży. Leczenie boreliozy w ciąży wymaga podawania antybiotyków. Istotniejszy jest tu rodzaj stosowanych leków.
Z uwagi na ryzyko niebezpiecznych powikłań dla płodu, u kobiet w ciąży nie zaleca się doksycykliny. W leczeniu wykorzystuje się natomiast mniej inwazyjne dla płodu antybiotyki, tj. cefalosporyny drugiej i trzeciej generacji, a także antybiotyki z grupy penicylin.
W trakcie ciąży nie zaleca się stosowania alternatywnych metod opartych np. na ziołach bez porozumienia z lekarzem. Nie jesteśmy w pełni w stanie określić skutków ich stosowania i wpływu na płód, dlatego lepiej sięgać po metody bardziej tradycyjne.
Borelioza a karmienie piersią
Choć w DNA mleka mamy odnaleziono ślady DNA bakterii wywołującej boreliozę, naukowcy są zgodni, że nie stanowi to zagrożenia dla dziecka karmionego piersią. Borelioza nie powoduje, że kobieta musi zaprzestać takiej formy karmienia dziecka. Podobnie leczenie boreliozy nie wyklucza kontynuowania karmienia piersią.
Jeżeli ciężarna chora na boreliozę leczy się antybiotykiem ß-laktamowym, nie ma przeciwwskazań do tego, by karmić dziecko piersią. Takie karmienie jest bezpieczne, ponieważ nie dochodzi wówczas do zakażeń. Natomiast antybiotyk przedostaje się do mleka w bardzo ograniczonych ilościach.
Nie ma natomiast przeciwwskazań do tego, by kobieta, która przed ciążą przeszła kurację antybiotykiem, karmiła dziecko piersią. Przeciwciała nie przedostają się z mlekiem matki do organizmu dziecka.
Reklama
Jakie preparaty na kleszcze może stosować w ciąży?
Jak chronić się przed kleszczami w ciąży? Aby uniknąć pogryzienia przez te pajęczaki, można stosować delikatne olejki eteryczne, np. o zapachu cytrynowym czy miętowym. Mogą to być zarówno preparaty w formie płynnej, jak i spraye.
Należy natomiast unikać mocniejszych środków, które mogą negatywnie z uwagi na zawarte związki chemiczne, oddziaływać na płód. Nie zaleca się stosowania takich preparatów na kleszcze w ciąży, które są oparte na DEET albo innych, silnie działających repelentów. Najlepiej aplikować delikatne, naturalne substancje oraz odzież zabezpieczającą, np. długi rękaw.
Reklama
Czy można przyjąć szczepionkę na kleszcze w ciąży?
Sposobów na ochronę przed kleszczami w ciąży nie należy ograniczać jedynie do unikania ekspozycji na te pasożyty czy podejmowania leczenia już w momencie zakażenia. Choć na boreliozę nie ma szczepionek, to jednak na odkleszczowe zapalenie mózgu - drugi powszechny skutek ukąszenia przez kleszcze - można się zaszczepić.
Światowa Organizacja Zdrowia zaleca też szczepienie ciężarnych w regionach dużej zapadalności na tę chorobę, a więc w miejscach, gdzie występuje rocznie więcej niż 5 zachorowań na 100 000 mieszkańców.
W pozostałych przypadkach decyzję związaną ze szczepieniem podejmuje się indywidualnie, biorąc pod uwagę bilans potencjalnych zysków i strat. Dotychczas nie przeprowadzono badań nad wpływem szczepionek na płód, dlatego tak ważne jest przeanalizowanie indywidualnie każdej sytuacji, zwłaszcza, że patogen może przedostać się do płodu.
