Co to jest nitrogliceryna?
Nitrogliceryna została pierwotnie uzyskana w 1847 roku przez włoskiego chemika Ascanio Sobrero. Jest to organiczny związek chemiczny, ester kwasu azotowego i glicerolu o wyjątkowo wybuchowych właściwościach (zaliczany jest do I grupy materiałów wybuchowych). Około 20 lat później Alfred Nobel stworzył z nitrogliceryny dynamit, który przyniósł mu sławę i ogromny majątek.
Jednakże poza swoimi wybuchowymi właściwościami posiada ona także zastosowanie lecznicze. Ogólnie można stwierdzić, że jest używana nitrogliceryna na serce. Medyczne właściwości nitrogliceryny polegają na zdolności gwałtownego rozkurczu mięśni gładkich obecnych w naczyniach krwionośnych, zarówno żylnych jak i tętniczych.
Lek z nitrogliceryną jest stosowany w medycynie już od 1879 roku, głównie na dławicę piersiową, a także pomocniczo w nagłych przypadkach niewydolności lewokomorowej.
Działanie nitrogliceryny
Działanie nitrogliceryny po podaniu do organizmu polega na uwalnianiu aktywnej biologicznie cząsteczki – tlenku azotu (NO). Tlenek azotu jest związkiem produkowanym przez komórki śródbłonka naczyń przy udziale odpowiedniego enzymu. Głównym jego działaniem jest rozluźnianie mięśni gładkich, z których zbudowane są naczynia krwionośne. Rozluźnienie tych mięśni powoduje rozszerzenie wszystkich naczyń krwionośnych. Poprzez rozszerzenie naczyń wieńcowych zwiększona jest ilość krwi, która zasila serce. Z kolei rozszerzenie naczyń żylnych sprawia, że mniej krwi jest pompowane z układu żylnego z powrotem do serca.
Rozszerzenie tętniczek zmniejsza opór krwi wypompowywanej z serca. Tak więc za sprawą jednego związku chemicznego serce jest zasilane dodatkową krwią z tlenem, ma mniejszą ilość krwi do przepompowania, a dodatkowo wypychana przez nie krew trafia na słabszy opór – wszystko to sprawia, że serce momentalnie zostaje odciążone od ciężkiej pracy.
Zbyt duże obciążenie serca spowodowane chorobą (dławicą piersiową) powoduje zmniejszony transport odpowiedniej ilości krwi, zbyt mały dopływ tlenu do komórek mięśnia sercowego i w konsekwencji ból wieńcowy. Objawy nasilają się w sytuacjach stresowych lub większym wysiłku. Odpowiadając więc najprościej na pytanie - co robi nitrogliceryna – można odpowiedzieć, że rozszerza naczynia krwionośne odciążając serce i łagodząc związane z tym dolegliwości bólowe.
Właściwości nitrogliceryny
Najpopularniejszą formą leku dla pacjenta jest nitrogliceryna w sprayu do podania podjęzykowo. Nitrogliceryna w tabletkach doustnych nie była nigdy dobrą formą podania gdyż związek ten jest bardzo łatwo rozkładany przez sok żołądkowy.
Stosowanie nitrogliceryny pod język powoduje, że lek bardzo szybko wchłania się przez błony śluzowe. Ponieważ jama ustna jest silnie ukrwiona to substancja ta momentalnie zaczyna swoje działanie w organizmie.
Istnieją również tabletki o przedłużonym uwalnianiu, które przez dłuższy czas wyzwalają lek w jelicie, jednakże nie są one zbyt popularne wśród lekarzy i pacjentów.
Nitrogliceryna w aerozolu jest główną i najpopularniejszą formą tego leku. Dodatkowo do dyspozycji lekarzy na oddziałach szpitalnych jest jeszcze wersja w pompie infuzyjnej, którą podaje się na przykład w ciężkich przypadkach obrzęków płuc.
Zastosowanie nitrogliceryny
Główne zastosowanie nitrogliceryny to:
- niestabilna dławica piersiowa,
- świeży zawał serca,
- ostra lewokomorowa niewydolność serca,
- przełom nadciśnieniowy z zastoinową niewydolnością serca.
Niestety, mimo że substancja ta bardzo mocno rozszerza naczynia krwionośne i skutecznie redukuje objawy choćby dławicy piersiowej to jej stosowanie niesie ze sobą pewne ryzyko.
Skutki uboczne nitrogliceryny
Najczęstszymi skutkami ubocznymi nitrogliceryny są:
- zawroty i bóle głowy,
- duszność,
- tachykardia (częstoskurcz serca),
- sinica,
- nudności,
- wymioty,
a także omdlenia i czasami paradoksalnie nasilenie objawów dusznicy bolesnej. Szczególnie bóle głowy są bardzo silne, wręcz podobne do bólów migrenowych, co jest spowodowane rozszerzeniem naczyń krwionośnych w mózgu. Ponadto przy dłuższym podawaniu rozwija się tolerancja na lek co powoduje, że pacjent musi brać coraz większe dawki.
Medycznej nitrogliceryny nie powinni przyjmować pacjenci, którzy stosują takie leki na potencję jak werdenafilczy sildenafil(popularna Viagra) – może to prowadzić nawet do stanu zagrożenia życia z powodu bardzo silnego obniżenia ciśnienia krwi.
Dawkowanie nitrogliceryny
Dawkowanie nitrogliceryny jest uzależnione od rodzaju preparatu jaki jest stosowany. Na przykład lek w formie aerozolu przyjmuje się jedną dawkę, którą można następnie jeszcze dwa razy powtórzyć zachowując odstęp ok 5 minut.
Jeżeli po 3 dawkach bóle nie ustąpią należy zgłosić się do lekarza. W przypadku leku w postaci tabletek o przedłużonym uwalnianiu stosuje się od 6,5 do 13 mg 2 razy na dobę. Dawkowanie jest oczywiście uzależnione od rodzaju choroby i lekarz zawsze może zalecić inne przyjmowanie leku.
Cena nitrogliceryny
Cena nitrogliceryny nie jest wysoka. Za opakowanie leku w formie aerozolu trzeba zapłacić maksymalnie 18 zł. Podobnie jest z tabletkami o przedłużonym uwalnianiu – jedno opakowanie nie powinno być droższe niż 10 zł. Oczywiście wszystkie formy nitrogliceryny są dostępne tylko na receptę.
Niektórzy pacjenci zastanawiają się cozamiast nitrogliceryny można używać. Tak naprawdę ciężko jest znaleźć sensowny, alternatywny lek o tak dużej sile działania. Jednym z takich leków może być monoazotan izosorbidu, który również rozszerza naczynia krwionośne, ale i on jest dostępny tylko na receptę i tylko lekarz może zarekomendować użycie go.
