Tego nie jedz po operacji wyrostka. Kliknij tutaj!
Tego nie jedz po operacji wyrostka. Kliknij tutaj!
Tego nie jedz po operacji wyrostka. Kliknij tutaj!

Padaczka u dzieci - od diagnozy po codzienne życie. To warto wiedzieć o epilepsji u najmłodszych

Diagnoza padaczki wieku dziecięcego bywa dla wielu rodziców druzgocąca, jednak postęp medycyny w tej dziedzinie jest tak znaczący, że przy zastosowaniu odpowiedniej terapii dziecko może wieść szczęśliwe życie i nie doświadczać objawów.
Dziewczynka na leżance podczas badania
Źródło: 123RF
W skrócie
  • Padaczka występuje częściej u dzieci niż u dorosłych.
  • Leczenie obejmuje farmakoterapię, wsparcie psychologiczne i edukacyjne. W niektórych przypadkach konieczna jest interwencja chirurgiczna.
  • Wczesna diagnoza może znacząco poprawić jakość życia dziecka i zmniejszyć ryzyko długoterminowych komplikacji.
Spis treści

Czy dzieci mogą chorować na padaczkę?

Padaczka to przewlekłe schorzenie neurologiczne charakteryzujące się nawracającymi napadami padaczkowymi, które są wynikiem nagłych, nadmiernych wyładowań elektrycznych w mózgu. W klasyfikacji ICD-10 epilepsja znajduje się pod numerem G40. Ataki padaczkowe mają różny przebieg - od krótkotrwałych utrat świadomości po długotrwałe, ciężkie napady drgawkowe, które mogą wpływać na ruch, zachowanie, świadomość i zmysły osoby chorej. 

Brzmi poważnie, jednak zaniepokojeni rodzice chorych dzieci muszą wiedzieć, że nie są sami z problemem - na świecie żyje prawie 60 milionów osób z epilepsją, co czyni ją jednym z najczęstszych schorzeń neurologicznych. 

Jak często występuje padaczka u dzieci?

Wbrew powielanej opinii, padaczka dziecięca nie jest wcale przypadkiem rzadkim, a wręcz przeciwnie -  występuje nawet częściej niż u dorosłych. 

Szacuje się, że około 1% dzieci na całym świecie ma padaczkę, podczas gdy u dorosłych jest to około 0,5-1%. Statystyki wskazują również, że choroba występuje nieco częściej u chłopców niż u dziewczynek, co jest efektem czynników biologicznych i społecznych. 

Na szczęście istnieje wiele fundacji i grup wsparcia dla epileptyków i ich rodzin, a opieka medyczna w krajach rozwiniętych pozwala na skuteczne niwelowanie objawów choroby.

Padaczka u niemowląt

Chociaż u malutkich dzieci epilepsja występuje stosunkowo rzadko, to jej przyczyny, objawy i rokowania znacznie różnią się od tych obserwowanych u starszych dzieci i dorosłych. 

Padaczka u noworodków i niemowląt wymaga szybkiej diagnozy i leczenia, ponieważ wiąże się z wyższym ryzykiem śmiertelności i długoterminowych zaburzeń neurologicznych niż w późniejszym wieku.

Padaczka u noworodków (dzieci do 28 dnia życia) występuje z częstością 1-3 przypadków na 1000 urodzeń. U niemowląt (dzieci do 1 roku życia) częstotliwość występowania napadów padaczkowych wynosi około 1 na 200 dzieci.

Za rozwój choroby u takich maluchów odpowiadają najczęściej:

  • niedotlenienie i urazy okołoporodowe, prowadzące do uszkodzeń mózgu,
  • infekcje wrodzone, takie jak cytomegalia, toksoplazmoza czy zakażenia bakteryjne,
  • wady rozwojowe mózgu, najczęściej genetyczne,
  • zaburzenia metaboliczne, takie jak fenyloketonuria.

Objawy padaczki u noworodków i niemowląt mogą obejmować:

  • rytmiczne, ale subtelne drgania mięśni, które mogą być trudne do zauważenia,
  • nagłe zmiany w zachowaniu, takie jak apatia, drażliwość lub zmniejszone zainteresowanie otoczeniem,
  • rytmiczne ruchy oczu, takie jak mruganie lub ruchy gałek ocznych w bok,
  • nagłe przyspieszenie oddechu lub nawet bezdech. 

Rokowania w padaczce u niemowląt zależą od przyczyny napadów, ich stopnia nasilenia oraz momentu, w którym rozpoczęto leczenie. Oczywiście im szybciej, tym lepiej dla dziecka – dlatego warto, aby rodzice znali niespecyficzne objawy epilepsji u niemowląt i upowszechniali tę wiedzę wśród znajomych.

Trzeba mieć świadomość, że dzieci z wrodzonymi zaburzeniami metabolicznymi będą przez całe życie wymagać specjalistycznego leczenia i monitorowania, a także wieloaspektowego wsparcia ze strony najbliższych.

Reklama

Rodzaje padaczek u dzieci i przykłady ataków padaczkowych

Objawy epilepsji u dzieci, czas trwania ataków i poziom ich natężenia mogą się znacząco różnić w zależności od przyczyny. 

Dla łatwiejszego wyjaśnienia tych medycznych zawiłości – zestawiliśmy rodzaje padaczek u dzieci w tabeli: 

Rodzaj padaczki 

Charakterystyka choroby

Typowe objawy 

Występowanie napadów padaczkowych

Zespół Lennoxa-Gastauta

Ciężka, lekooporna padaczka dziecięca 

Różnorodny charakter napadów, trudności w nauce, opóźnienia rozwojowe

Zwykle przed 4. rokiem życia

Zespół Dravet

Choroba związana z mutacjami genetycznymi

Gorączkowe napady drgawkowe, opóźnienia rozwojowe, zaburzenia zachowania

Pierwszy rok życia

Padaczka lekooporna

Choroba, w której napady nie są kontrolowane przez leki przeciwpadaczkowe

Różnorodne napady, brak odpowiedzi na leczenie farmakologiczne

Różny

Zespół Landau-Kleffnera

Rzadki zespół padaczkowy związany z regresją językową

Nagła utrata zdolności mówienia, napady padaczkowe różnego typu

Zwykle między 3. a 7. rokiem życia

Zespół Westa

Ciężka postać padaczki wieku niemowlęcego, charakteryzująca się napadami zgięciowymi (infantylne spazmy)

Seria krótkich, gwałtownych zgięć ciała, opóźnienia rozwojowe

Przed 1. rokiem życia

Padaczka Rolanda

Łagodna choroba dziecięca, często ustępuje samoistnie w wieku dojrzewania

Napady nocne, drżenie twarzy, trudności w mówieniu podczas napadu

Zazwyczaj podczas snu

Padaczka nocna

Napady występujące wyłącznie w czasie snu

Ruchy ciała, drżenie, możliwa utrata świadomości

W nocy, podczas snu

Padaczka czołowa

Napady zaczynające się w płacie czołowym mózgu

Nagle, krótkie napady, często w nocy, mogą obejmować dziwne zachowania

Często podczas snu

Dziecięca padaczka nieświadomości (petit mal)

Łagodna forma choroby, charakteryzująca się krótkimi epizodami utraty świadomości

Krótkie "zawieszenia", brak reakcji na otoczenie, szybkie mruganie

Kilka sekund, kilkadziesiąt razy dziennie

Młodzieńcza padaczka miokloniczna

Często występuje w okresie dojrzewania

Krótkie, szybkie skurcze mięśni (mioklonie), często rano

W okresie dojrzewania

Padaczka pourazowa

Choroba rozwijająca się po urazie mózgu

Różnorodne napady, zależne od lokalizacji urazu

Kilka miesięcy do kilku lat po urazie

Padaczka ogniskowa

Napady zaczynające się w określonym obszarze mózgu

Zależne od lokalizacji ogniska padaczkowego, mogą obejmować zmysły, ruchy

Różny

Padaczka skroniowa

Najczęstsza forma padaczki ogniskowej, zaczynająca się w płacie skroniowym

Dezorientacja, deja vu, halucynacje smakowe/zapachowe

Różny

Padaczka gorączkowa

Napady występujące u dzieci podczas gorączki

Drgawki, utrata przytomności podczas wysokiej gorączki

Najczęściej między 6 miesiącem a 5 rokiem życia

Padaczka ukryta

Rzadko rozpoznawana forma padaczki, której objawy mogą być mylnie interpretowane jako inne zaburzenia

Niespecyficzne objawy, trudności w diagnozowaniu

Różny

Reklama

Przyczyny padaczki u dzieci

Odpowiedź na pytanie, skąd się bierze padaczka u dzieci – nie jest taka prosta, ponieważ epilepsja może mieć różnorodne przyczyny, zarówno genetyczne, jak i nabyte.

Niektóre formy padaczki są spowodowane mutacjami genetycznymi, które mogą być dziedziczone lub występować spontanicznie (w medycynie używa się terminu: de novo). 

Związane z wrodzonymi schorzeniami zmiany strukturalne w mózgu, takie jak malformacje kory mózgowej, dysplazje korowe i inne anomalie rozwojowe bardzo często wywołują napady padaczkowe u dzieci.

Częstą przyczyną padaczki nabytej u malutkich dzieci bywają okołoporodowe urazy mózgu (mechaniczne i związane z niedotlenieniem podczas porodu) oraz infekcje w okresie prenatalnym (np. cytomegalia lub toksoplazmoza). Także występujące zazwyczaj później infekcje centralnego układu nerwowego (jak zapalenie mózgu czy opon mózgowych) mogą przyczynić się do rozwoju padaczki dziecięcej. 

Rodzice powinni też być świadomi, że punktem zwrotnym jest też okres dojrzewania, ponieważ zmiany hormonalne mogą nasilać napady padaczkowe u nastolatków.

Reklama

Objawy padaczki u dzieci

Padaczka może objawiać się u dziecka w różnorodny sposób, zależnie od rodzaju napadów. 

Rozróżniamy:

  1. Napady ogniskowe (częściowe) zaczynają się w jednym określonym obszarze mózgu. Mogą być klasyfikowane jako proste lub złożone:

  • Napady ogniskowe proste występują bez utraty świadomości. Objawy zależą od miejsca wyładowania w mózgu i mogą obejmować ruchy mięśni (np. drżenie, mruganie oczami), zmiany sensoryczne (np. mrowienie), lub zmiany zmysłowe (np. dziwne zapachy). Przykład: dziecko może doświadczać rytmicznego drgania ręki bez utraty przytomności.
  • Napady ogniskowe złożone (przy świadomości zmienionej) obejmują dziwne, nieświadome zachowania, takie jak mlaskanie, żucie lub bezcelowe ruchy rąk.     Przykład: dziecko wygląda na nieobecne i wykonuje powtarzające się, automatyczne ruchy. 
  1. Napady uogólnione

Napady uogólnione obejmują całą powierzchnię mózgu od początku napadu i mogą przybierać różne formy:

  • Napady toniczno-kloniczne, znane również jako grand mal, obejmują dwie fazy: toniczna (sztywność mięśni) i kloniczna (drgawki).

Objawy to: utrata przytomności, upadek, sztywność, a potem drżenie mięśni, możliwe sinienie twarzy, ślinotok, utrata kontroli nad zwieraczami i drgawki gorączkowe.

  • Napady atoniczne charakteryzują się nagłym zwiotczeniem mięśni, co prowadzi do upadku.

Objawy: Nagła utrata napięcia mięśniowego, co powoduje upadek dziecka bez ostrzeżenia. Dziecko szybko wraca do pełnej świadomości po napadzie.

  • Napady miokloniczne to krótkie, szybkie skurcze mięśni, które mogą występować pojedynczo lub w serii.

Objawy: Skurcze mięśni, które mogą obejmować jedną lub obie strony ciała, prowadząc do upuszczenia przedmiotów lub nagłych przegięć ciała dziecka.

  • Napady nieświadomości (petit mal) to krótkie epizody utraty świadomości, trwające kilka sekund, bez upadku i bez drgawek.

Objawy: "Zawieszenia się" dziecka, brak reakcji na otoczenie, szybkie mruganie. Mogą występować wiele razy w ciągu dnia.

Warto mieć świadomość, że padaczka może wyglądać nieco inaczej u dzieci z autyzmem. Szacuje się, że od 20% do 30% autystyków może doświadczać napadów padaczkowych w pewnym momencie swojego życia. Szczególnie trudne do zidentyfikowania są napady ogniskowe, ponieważ przypominają  stereotypowe zachowania autystyczne, takie jak patrzenie w przestrzeń, nadmierne mruganie oczami czy powtarzające się ruchy rąk. Często wymagane są szczegółowe badania EEG, aby je odróżnić.

Istnieją też rzadkie przypadki utajonej epilepsji u dzieci. Wyładowania elektryczne są zlokalizowane w obszarach mózgu, które nie wywołują zauważalnych objawów. Aktywność epileptyczna jest często wykrywana jedynie za pomocą elektroencefalografu, który może wykryć nieprawidłowe fale mózgowe charakterystyczne dla padaczki, nawet gdy osoby z padaczką bezobjawową nie mają widocznych napadów.

Warto pamiętać, że nieoczekiwane i nagłe zmiany zachowania, takie jak nagłe zatrzymanie się i bezruch, momentalne zapomnienie lub nieodpowiednie reakcje emocjonalne mogą wskazywać na pierwsze objawy padaczki u dzieci.

Zdarza się, że z padaczką Rolanda mylone są zaburzenia snu, takie jak lęki nocne (pavor nocturnus). Epizody nasilonego nocnego strachu, którym towarzyszą gwałtowne gesty przez sen wyglądają groźnie, ale warto wiedzieć, że (podobnie jak lunatykowanie) nie są objawem epilepsji u dzieci.

Reklama

Diagnostyka padaczki u dzieci

Skoro objawy są tak różnorodne – jak prawidłowo rozpoznać epilepsję?

Diagnostyka padaczki u dzieci często wymaga kompleksowego podejścia, w tym wywiadu medycznego, obserwacji klinicznej, badań neurologicznych, EEG (elektroencefalografii) oraz neuroobrazowania (MRI lub CT). 

Elektroencefalogram zapisuje aktywność elektryczną mózgu dziecka i może wykazać nieprawidłowe fale mózgowe charakterystyczne dla padaczki. Z kolei MRI dostarcza szczegółowych obrazów strukturalnych mózgu, co pozwala na identyfikację ewentualnych anomalii, guzów, blizn lub innych zmian, które mogą powodować napady.

W niektórych przypadkach dodatkowo stosuje się badania laboratoryjne.  Badania krwi są przeprowadzane w celu wykluczenia infekcji, zaburzeń metabolicznych lub toksycznych przyczyn napadów. Natomiast jeśli podejrzewa się, że padaczka ma podłoże genetyczne, można przeprowadzić testy, w celu wykrycia mutacji związanych z padaczką.

Reklama

Leczenie padaczki u dzieci

W gabinetach lekarskich wielu rodziców drżącym głosem dopytuje, czy padaczka u dzieci jest uleczalna. Terapia w wielu przypadkach prowadzi do pełnej kontroli nad napadami lub nawet ich ustąpienia.

Jednak trzeba mieć świadomość, że leczenie epilepsji u dzieci to złożony proces, wymagający indywidualnego podejścia i dostosowany do rodzaju choroby, częstotliwości napadów oraz reakcji małego pacjenta na terapię.

Pierwszym krokiem jest dokładna diagnoza, obejmująca wywiad medyczny, EEG, badania obrazowe (MRI, CT) oraz badania laboratoryjne.

Podstawą skutecznego leczenia padaczki u dzieci i młodzieży jest farmakoterapia - dobierana indywidualnie, w zależności od rodzaju padaczki, wieku i potrzeb pacjenta.

Najczęściej stosuje się kwas walproinowy czy dobrze tolerowany levetiracetam. Karbamazepina jest skuteczna w leczeniu napadów ogniskowych, a lamotrygina - w napadach toniczno-klonicznych i nieświadomości.

Dawki leków są dostosowywane tak, aby zminimalizować efekty uboczne i zazwyczaj działają bardzo skutecznie. Zdarzają się jednak przypadki lekoopornej padaczki. Zaleca się wówczas diety wysokotłuszczowe i niskowęglowodanowe, które pomagają w kontrolowaniu napadów padaczkowych oraz interwencje chirurgiczne.

Stymulacja nerwu błędnego (VNS) polega na wprowadzeniu implantu, który pomaga kontrolować napady. Czasem konieczna bywa resekcja ogniska padaczkowego - czyli usunięcie części mózgu, gdzie powstają napady. W najcięższych przypadkach zalecana bywa hemisferektomia - odłączająca jedną półkulę mózgu.

U większości dzieci leczenie prowadzi do znaczącej redukcji lub całkowitej kontroli napadów. Niektóre z nich mogą wyrosnąć z padaczki, szczególnie jeśli ataki zaczęły się we wczesnym dzieciństwie i były szybko zdiagnozowane.

Rokowanie zależy od typu padaczki, przyczyny napadów, odpowiedzi na leczenie i współistniejących zaburzeń neurologicznych. Czasami konieczne jest długoterminowe przyjmowanie leków, nawet jeśli napady ustąpiły.

Czym grozi nieleczona padaczka u dzieci? 

Nieleczona padaczka może prowadzić do szeregu poważnych powikłań, które stanowią zagrożenie dla zdrowia, a nawet życia.

Przede wszystkim podczas napadów młody pacjent jest narażony na upadki i uderzenia, które mogą prowadzić nie tylko do złamań, ale i trwałych uszkodzeń mózgu, wpływających na funkcje poznawcze, pamięć i zdolności motoryczne.

Szczególne zagrożenie stwarza status epilepticus – gdy atak trwa dłużej niż 5 minut lub napady następują jeden po drugim jest to stan zagrożenia życia, który wymaga natychmiastowej interwencji medycznej.

Dzieci z nieleczoną padaczką mogą wykazywać zwiększoną drażliwość, agresję, lęki oraz problemy ze snem, prowadzące do problemów z koncentracją. Częste napady zakłócają proces edukacyjny i rozwój dziecka – wywołując trudności w nauce i absencję w szkole, a w konsekwencji prowadząc do izolacji społecznej i wykluczenia.

Rokowania są tym gorsze, że zwiększa się ryzyko SUDEP - nagłej niespodziewanej śmierci w padaczce.

Dlatego nie warto zwlekać z diagnozą – najlepiej podjąć terapię jak najwcześniej.  

Reklama

Co robić podczas ataku padaczki u dziecka? Pierwsza pomoc

W przypadku ataku epilepsji u dziecka pierwsza pomoc jest konieczna, aby zminimalizować ryzyko urazów. Warto wiedzieć, co robić krok po kroku, uwzględniając różnice w fizjologii niemowląt i starszych dzieci.

  1. Należy zachować spokój i starać się uspokoić innych wokół. Panika może pogorszyć sytuację.
  2. Trzeba usunąć wszelkie niebezpieczne przedmioty z otoczenia dziecka, aby zapobiec urazom podczas napadu. Zaleca się umieszczenie miękkiego przedmiotu (np. poduszki, zwiniętej kurtki) pod głową dziecka, aby chronić ją przed uderzeniami.
  3. Nie należy przytrzymywać dziecka ani próbować ograniczać jego ruchów, ponieważ może to spowodować dodatkowe urazy.
  4. Trzeba delikatnie obrócić dziecko na bok w pozycji bocznej ustalonej, aby zapewnić drożność dróg oddechowych i umożliwić wydostanie się śliny czy wymiocin z ust.
  5. Nie należy wkładać niczego do ust dziecka ani próbować otwierać jego szczęk. Może to spowodować uszkodzenia zębów lub dróg oddechowych.
  6. Trzeba monitorować czas trwania napadu. Jeśli trwa dłużej niż 5 minut, należy natychmiast wezwać pogotowie ratunkowe (numer alarmowy 112).
  7. Po zakończeniu ataku padaczkowego należy sprawdzić, czy dziecko oddycha i w razie konieczności rozpocząć resuscytację krążeniowo-oddechową (RKO) oraz wezwać karetkę.
  8. Należy pozostać z dzieckiem, aż do całkowitego odzyskania przytomności. 

Uściślamy też, w jakich sytuacjach należy wezwać pomoc medyczną:

  • Napad padaczkowy trwa dłużej niż 5 minut.
  • Dziecko nie odzyskuje przytomności po napadzie.
  • Jest to pierwszy napad padaczkowy dziecka.
  • Napad występuje po urazie głowy.
  • Dziecko ma problemy z oddychaniem lub nie oddycha.
  • Atak występuje w wodzie.

Jak wygląda życie z dzieckiem chorującym na padaczkę?

Codzienne życie z młodym epileptykiem wymaga uwagi, wsparcia i odpowiednich działań, aby zapewnić mu bezpieczeństwo i możliwość pełnego rozwoju.

Przede wszystkim trzeba dbać o to, aby dziecko przyjmowało leki przeciwpadaczkowe zgodnie z zaleceniami lekarza. Warto prowadzić dziennik napadów, aby śledzić ich częstotliwość, czas trwania i okoliczności, co pomaga lekarzom w dostosowywaniu leczenia.

Rodzic może też wprowadzić  szereg drobnych nawyków, które znacząco poprawią komfort pacjenta. Przede wszystkim ważne jest, aby dziecko piło dużo wody i było wyspane, ponieważ odwodnienie i zmęczenie mogą wywoływać napady.

Ponadto należy zabezpieczyć dom, osłaniając ostre krawędzie mebli i eliminując potencjalne zagrożenia podczas napadu.

Ze względu na fakt, że nie da się przewidzieć, kiedy nastąpi atak, warto mieć malucha na oku - szczególnie podczas zabaw na świeżym powietrzu, w wodzie lub podczas korzystania ze sprzętu AGD.

Choć wiele osób próbuje chronić prywatność, trzeba poinformować przedszkole lub szkołę o chorobie dziecka, aby nauczyciele i personel byli świadomi, jak postępować w przypadku napadu. Czasami potrzebne jest dostosowanie sal lekcyjnych lub świetlicy do potrzeb dziecka.

Ze względów bezpieczeństwa zaleca się  unikanie sportów kontaktowych lub takich, gdzie ryzyko urazów jest wysokie.

Rodzice powinni też wiedzieć, że ich dzieci mogą otrzymać orzeczenie o niepełnosprawności, które umożliwia dostęp do różnych form wsparcia i ulg. Orzeczenie to może obejmować różne stopnie niepełnosprawności, w zależności od częstotliwości i nasilenia napadów oraz wpływu choroby na codzienne funkcjonowanie dziecka.

Ponieważ proces pielęgnowania dziecka z padaczką jest wyzwaniem, Polskie Stowarzyszenie na Rzecz Dzieci Chorych na Padaczkę oferuje wsparcie informacyjne, emocjonalne i praktyczne. Rodziny mogą korzystać z porad specjalistów, grup wsparcia oraz różnorodnych programów edukacyjnych.

Warto mieć świadomość, że można ubiegać się np. o powołanie dodatkowego nauczyciela wspomagającego i pokrycie kosztów związanych z edukacją w ramach dedykowanych programów i stypendiów dla dzieci z padaczką. 

Bycie rodzicem dziecka z epilepsją jest wyzwaniem, bo to na barkach opiekunów spoczywa odpowiedzialność za organizację wsparcia, kontrole u lekarza i systematyczne branie leków. Co jednak bardzo budujące - dzięki ich zaangażowaniu, nowoczesnym terapiom oraz szerokiemu wsparciu edukacyjnemu dziecko może nie doświadczać negatywnych skutków choroby, koncentrując się na zabawie i nauce.

Czytaj również

Bibliografia

  • NFZ o zdrowiu – padaczka. Raport 2014-2023 [dostęp z dnia 15.07.24] https://ezdrowie.gov.pl/portal/home/badania-i-dane/zdrowe-dane/raporty/nfz-o-zdrowiu-padaczka
  • Sirven J., Facts &Statistics About Epilepsy [dostęp z dnia 15.07.24] https://www.epilepsy.com/what-is-epilepsy/statistics
  • Epilepsy [dostęp z dnia 14.07.24] https://www.who.int/news-room/fact-sheets/detail/epilepsy
  • Jensen P., Liljenquist K., Life impact of caregiving for severe hildhood epilepsy [dostęp z dnia 14.07.24] https://pubmed.ncbi.nlm.nih.gov/28734197/
  • Jak reagować na atak epilepsji? [dostęp z dnia 15.07.24] https://pacjent.gov.pl/aktualnosc/jak-reagowac-na-atak-epilepsji
  • Epilepsja u dzieci – przyczyny warto poszukać w genach [dostęp z dnia 14.07.24] https://www.genetyczne.pl/padaczka/przyczyny-epilepsji/
  • Ziaja K., Ciąża i okres poporodowy u kobiet chorych na padaczkę [dostęp z dnia 14.07.24} http://neuropsychologia.org/ciaza-i-okres-poporodowy-u-kobiet-chorych-na-padac
  • Cichocka A., Dieta DASH – gwiazda wśród diet [dostęp z dnia 15.07.24] https://ncez.pzh.gov.pl/abc-zywienia/dieta-dash-gwiazda-wsrod-diet/
  • Dieta ketogenna w padaczce lekoopornej [dostęp z dnia 15.07.24] https://diety.nfz.gov.pl/porady/dieta-w-chorobie/dieta-ketogenna-w-padaczce-lekoopornej
Czy ten artykuł był dla Ciebie pomocny?
Dziękujemy za przeczytanie naszego artykułu do końca.
Jeśli chcesz być na bieżąco z informacjami na
temat zdrowia i zdrowego stylu życia,
zapraszamy na nasz portal ponownie!
Specjaliści współpracujący z medme
25674

Wojciech Ziółkowski

magister farmacji

Poznaj mnie
25626

Katarzyna Kulig

dermatolog i wenerolog

Poznaj mnie
25675

Marzena Rojek-Ledwoch

dietetyczka, psychodietetyczka

Poznaj mnie
25676

Kamila Pawłowska

dietetyk kliniczny, psychodietetyk

Poznaj mnie
25625

Sylwia Borowska

doktor nauk farmaceutycznych

Poznaj mnie
25886

Magdalena Grosiak

diagnosta laboratoryjny

Poznaj mnie
25887

Magdalena Rutkowska

lekarz weterynarii

Poznaj mnie
25879

Anna Lewandowska

psychiatra dziecięcy

Poznaj mnie
25888

Jolanta Woźniak

prawnik

Poznaj mnie
Pokaż wszystkich
Więcej z kategorii Choroby i zaburzenia neurologiczne
Migrena - jak rozpoznać i skutecznie leczyć uciążliwy ból głowy?
Kobieta z grymasem na twarzy łapie się za skronie, bo ma migrenę
Wstrząśnienie mózgu - jakie są objawy wstrząsu mózgu
Mózg człowieka
Zespół niespokojnych nóg (RLS) - leczenie, objawy i przyczyny
Stopy kobiety
Podobne artykuły
Człowiek z obrzękiem mózgu
Obrzęk mózgu - objawy, leczenie i rokowania
Drżenie rąk
Drżenie samoistne (choroba Minora) - przyczyny. Jak leczyć?
Zespół Guillaina-Barrégo – objawy, leczenie i ćwiczenia
Zespół Guillaina-Barrego – jak radzić sobie z tą podstępną chorobą o autoimmunologicznym podłożu?
Przebieg udaru mózgu
Jak zapobiec udarowi mózgu? Czy można się przed nim uchronić?
Kobieta uciskająca okolicę przy uchu
Zapalenie nerwu trójdzielnego (neuralgia) - objawy i leczenie

Reklama


Żywność specjalnego przeznaczenia medycznego
Dowiedz się co to!