Przyczyny porażenia nerwu twarzowego
Porażenie nerwu twarzowego określane porażeniem Bella to porażenie dokładnie siódmego (z dwunastu) nerwu czaszkowego. To najczęściej występujące porażenie. Według Polskiego Towarzystwa Neurologicznego stanowi aż 75 proc. wszystkich porażeń nerwu twarzy.
Choroba Bella znacząco wpływa nie tylko na zaburzenia mięśni mimicznych, ale zupełnie zmienia wygląd twarzy i może doprowadzić nawet do zaniku smaku czy węchu. Chory ma także problem z nadmiernym łzawieniem.
Na porażenie twarzy narażone są osoby w każdym wieku i bez względu na płeć, jednak ocenia się, że większe ryzyko dotyczy kobiet w ciąży, cukrzyków i chorych z nadciśnieniem tętniczym.
Przyczyny porażenia nerwu twarzowego mogą być różne i nie zostały do końca rozpoznane. Wiadomo natomiast, że nerw twarzowy znajduje się w wąskim kanale, a gdy dochodzi do jego zakleszczenia, następuje niedotlenienie.
Skutek tego stanu jest taki, że nerw nie może przewodzić prawidłowo impulsów i w konsekwencji dochodzi do zaburzenia jego czynności. Najczęściej do choroby przyczynia się zakażenie wirusowe w okolicy nerwu, który jest zlokalizowany przy kanale nerwu twarzowego.
Wśród przyczyn porażenia nerwu twarzowego jest borelioza, ale wymienia się także różyczkę, półpasiec twarzy czy świnkę i opryszczkę.
Co bardzo istotne, nie należy mylić porażenia nerwu twarzowego z udarem mózgu. W przypadku udaru zazwyczaj niedowład obejmuje również inne części ciała, nie tylko twarz. W w jego wyniku nie dochodzi do porażenia mięśni czoła oraz powiek.
Porażenie siódmego nerwu czaszkowego może wystąpić także w wyniku urazu i złamania kości czaszki. Ponadto porażenie Bella objawia się także w przypadku:
- przewlekłego zapalenia opon mózgowo-rdzeniowych,
- sarkoidozy,
- zapalenia ucha środkowego,
- zapalenia wyrostka sutkowatego,
- guzów,
- stwardnienia rozsianego.
Podejrzewa się także, że przyczyną porażenia nerwu twarzowego może być zapalenie nerwu twarzowego, a co za tym idzie - obrzęk nerwu. Niskie temperatury, a nawet jazda samochodem z otwartym oknem również mają wpływa na paraliż Bella.
Porażenie nerwu twarzowego po przewianiu to częsty objaw, ale na szczęście nie jest długotrwały. Osłabione nerwy często skutkują opadającym kącikiem ust i problemami z zamknięciem oka
Wizyta u stomatologa to również wystąpienia takich dolegliwości. Bardzo rzadko, ale zdarza się, że do porażenia dochodzi po znieczuleniu zęba, nawet jeśli zostało ono prawidłowo podane. Każda ingerencja w okolicach nerwu twarzowego to ryzyko.
W Międzynarodowej Statystycznej Klasyfikacja Chorób i Problemów Zdrowotnych (ICD-11) - obowiązującej od 2022 roku - porażenie nerwu twarzowego zostało przypisane do zaburzeń nerwu twarzowego w grupie 8B88. Wyróżnia się w niej m.in. porażenie typu Bella.
Reklama
Rodzaje porażenia nerwu twarzowego
Nagły paraliż twarzy wyróżnia się na podstawie typu uszkodzenia. Najczęstszym jednostronnym uszkodzeniem jest obwodowe porażenie nerwu twarzowego, właśnie typu Bella.
Towarzyszy mu naruszenie włókien nerwu twarzowego, wówczas zmiany obserwuje się nie tylko po tej stronie, gdzie doszło do uszkodzenia, ale na całej twarzy. Drugi typ choroby to ośrodkowe porażenie nerwu, które występuje przy zaburzeniach nerwu w mózgowiu.
Paraliż twarzy widoczny jest po stronie przeciwnej do nerwu i zazwyczaj obejmuje dolną część twarzy.
Reklama
Objaw Bella - jakie są objawy porażenia nerwu twarzowego?
Na efekty porażenia nerwu twarzowego nie trzeba długo czekać, są widoczne niemal od razu po uszkodzeniu nerwu i rozwijają się bardzo szybko. Niedowład lub całkowite porażenie mięśni połowy twarzy następuje nawet w ciągu dwóch dni.
Objawy paraliżu twarzy to najczęściej wygładzone fałdy skórne po stronie uszkodzonego nerwu. Twarz sprawia wrażenie znacznie opuchniętej, szpara powiek nie zamyka się oraz zanika odruch mrugania. Objaw porażenia Bella prowadzi też do nieustannego łzawienia.
Wcześniej może objawić się bólem za uchem, a taki symptom występuje już na kilka dni przed wystąpieniem niedowładu.
Typowe objawy paraliżu twarzy:
- to opadnięty kącik ust,
- problem z mimiką,
- problem z marszczeniem czoła,
- problem z mruganiem,
- suchość oka,
- zaburzenia w wydzielaniu śliny,
- utrata smaku,
- nadwrażliwość na głośne dźwięki.
Jeśli u chorego wystąpią takie objawy osłabienia mięśni twarzy, należy zgłosić do lekarza w celu rozpoznania przyczyny tych dolegliwości i włączenia właściwego leczenia.
Podczas wizyty u specjalisty należy spodziewać się, że lekarz będzie pytał o to,
- jak choroba się zaczęła?
- jak szybko pojawiły się objawy?
- czy były jakieś objawy poprzedzające wystąpienie niedowładu (na przykład ból za uchem)?
- czy miało to związek z urazem lub jakimkolwiek czynnikiem wywołującym?
Każda informacja jest istotna dla postawienia właściwej diagnozy i włączenia skutecznego leczenia.
Podczas badania lekarz wykona badanie neurologiczne nerwu twarzowego. Pacjent zostanie poproszony o wykonanie prostych ćwiczeń:
- zmarszczenie czoła,
- unoszenie i opuszczanie brwi,
- zamknięcie oczu,
- zaciśnięcie powiek,
- uśmiech,
- pokazanie zębów.
Następnie, by wykluczyć organiczne przyczyny paraliżu twarzy, czyli nowotworu mózgu i czaszki, złamania czaszki czy urazy głowy, lekarz zleca badanie obrazowe, np. tomografię komputerową głowy lub rezonans magnetyczny głowy.
Dla oceny skutków porażenia nerwu wykonywane są także badania neurofizjologiczne:
- elektromiografia, która opiera się o dane przesyłane przez elektrody przyklejone do skóry twarzy. Pacjent wykonuje ruchy mimiczne, a urządzenie rejestruje funkcje mięśni oceniając ich możliwości ruchowe;
- elektroneurografia: podczas tego badania wykorzystuje się bodźce elektryczne, które pobudzają nerw twarzowy w punkcie kąta żuchwy. Na podstawie uzyskanych wyników jeszcze w trakcie wizyty można ocenić funkcję nerwu.
Jeżeli w wyniku porażenia nerwowego twarzy pacjent zauważył u siebie zaburzenia słuchu, dodatkowo wykonuje się badanie audiometryczne badające skalę docieranych dźwięków. Rzadziej wykonywane, ale także zlecane bywają testy oceniające wydzielanie śliny, łez i smaku.
Reklama
Ile trwa porażenie nerwu twarzowego?
Ważna informacja dla pacjenta jest taka, że porażenie twarzy to przypadłość o dużych szansach na wyzdrowienie.
Kiedy widać poprawę przy porażeniu nerwu twarzowego? Jak podaje dr Jagoda Walowska w swojej pracy opublikowanej w piśmie ,,Rehabilitacja neurologiczna”, u 80 proc. przypadków stan polepsza się jest już w ciągu 2-8 tygodni od wystąpienia objawów.
Całkowicie (zależne od stopnia uszkodzenia) ustępuje w ciągu kilku miesięcy. Ważne jest jednak, aby leczenie rozpocząć od razu po zaobserwowaniu objawów Bella. Gorsze wyniki, niestety, obserwuje się u pacjentów w podeszłym wieku, z cukrzycą lub z nadciśnieniem tętniczym.
Szybki powrót do zdrowia nie będzie także łatwy, gdy objawy porażenia nerwu twarzowego utrzymują się powyżej tygodnia oraz, kiedy już na początku nastąpiło obustronne porażenie mięśni połowy twarzy.
Reklama
Porażenie nerwu twarzowego u dzieci
Porażenie nerwu twarzowego u dzieci objawia się tak samo, jak u dorosłych. Dodatkowo jednak paraliż twarzy u dziecka może być wrodzony w wyniku embriogenezy lub nabyty podczas:
- urazu,
- infekcji,
- guza wewnątrzczaszkowego,
- miastenii.
Porażenie nerwu twarzowego u niemowlaka może być efektem porodu kleszczowego. W przypadku porodu naturalnego ryzyko paraliżu twarzy też jest duże.
Mniej narażone na porażenie Bella są dzieci do 13. roku życia, ponieważ zagrożenie zwiększa się wraz z wiekiem. W leczeniu ważne jest wczesne rozpoczęcie rehabilitacji ruchowej i stymulacji neuromotorycznej w obrębie niedowładnych mięśni.
Reklama
Leczenie porażenia nerwu twarzowego
Rokowanie dla całkowitej sprawności mięśni twarzy zależy od tego, w jaki stopniu nerw został uszkodzony.
Leczenie porażenia Bella polega głównie na leczeniu objawowym, czyli wykonywaniu ćwiczeń wzmacniających mięśnie i nawilżaniu oka. Istotne jest także stosowaniu leków. Przy porażeniu nerwu twarzowego leczenie sterydami jest niezbędne, jeśli lekarz podejrzewa podłoże zapalne lub chorobę autoimmunologiczną.
Stosuje się również leki antywirusowe, gdy przyczyną porażenia jest wirus opryszczki pospolitej.
Gdy doszło do porażenia nerwu twarzowego, pomocna jest także kinezyterapia:
- masaże mięśni twarzy,
- dobranie odpowiednich ćwiczeń, mających na celu zwiększenie siły mięśni,
- należy wykonywać ruchy mimiczne twarzy, by uruchomić mięśnie czoła, oczu, ust, policzków, mięśnie dookoła nosa i żuchwy.
Fizykoterapia przy porażeniu nerwu twarzowego Bella:
- leczenie ciepłem,
- stymulacja nerwu za pomocą bodźców elektrycznych,
- jonoforeza,
- magnezoterapia,
- laseroterapia.
Pomocne mogą się także okazać okłady na porażenie nerwu twarzowego.
Ostatecznością jest operacja, która polega na odbarczeniu nerwu twarzowego w kanale kości skroniowej.
Reklama
Rehabilitacja przy porażeniu nerwu twarzowego
Regularne ćwiczenia przy porażeniu nerwu twarzowego to połowa sukcesu rehabilitacji. Ważne jest jednak, by jak najwcześniej rozpocząć pracę, ponieważ odnerwiony mięsień zanika.
Pacjenci, u których zdiagnozowano samoistne porażenie nerwu twarzowego, mogą spodziewać się, że funkcja nerwu z czasem powróci. Leczenie farmakologiczne można, a nawet należy wspomagać leczeniem domowym porażenia nerwu twarzowego. Jakie ćwiczenia są skutecznie?
- W przypadku wystąpienia choć minimalnej poprawy można zacząć stosować proste ćwiczenia – na przemian napinać i rozluźniać mięśnie twarzy, tym samym wzmacniając je. Dzięki temu można zapobiec powikłaniom choroby oraz spowodować, że funkcja nerwu szybciej wróci do normy;
- Co zrobić, gdy nie można mrugać okiem? Można samemu palcem zamykać i otwierać powiekę. Dodatkowo, należy stosować tak zwane „sztuczne łzy”, czyli krople do oczu, które pomagają utrzymać odpowiednią wilgotność rogówki;
- Gdy dochodzi do zaburzenia wydzielania śliny, na języku i zębach osadzone zostają resztki po posiłku, a to prowadzi do zapaleń dziąseł i próchnicy zębów. Warto w takiej sytuacji myć zęby po każdym posiłku i płukać jamę ustną specjalnym płynem do płukania;
- Masaże przy porażeniu nerwu twarzowego zwiększają elastyczność włókien mięśniowych i ich sprawność. Stosowana jest wtedy metoda terapeutyczna według Castillo Moralesawarz. Polega na pobudzaniu twarzy podzielonej na siedem stref motorycznych: górny punkt nosa, dolny punkt nosa, punkt skrzydełka nosa, punkt powieki oka, punkt wargowy, punkt bródkowy, punkt dna jamy ustnej.
Nie należy zwlekać z wizytą u lekarza. Im później zdiagnozowana choroba i później zastosowane leczenie, tym poważniejsze mogą być jej skutki. Czy porażeniu Bella można zapobiec? Niestety, nie ma na to skutecznych sposobów.
