Czarny plastik w przyborach kuchennych. Sprawdź, dlaczego lepiej go unikać ❗
Czarny plastik w przyborach kuchennych. Sprawdź, dlaczego lepiej go unikać ❗
Czarny plastik w przyborach kuchennych. Sprawdź, dlaczego lepiej go unikać ❗

Pierwiosnek lekarski - właściwości. Jakie są przeciwwskazania do jego stosowania?

Pierwiosnek lekarski zwany również prymulą lub prymulką to gatunek rośliny, której żółte kwiaty najczęściej zwiastują przyjście długo wyczekiwanej wiosny. Nie wszyscy jednak wiedzą, że jest to również ceniona roślina lecznicza, która od setek lat stosowana jest pomocniczo w terapii m.in. infekcji górnych dróg oddechowych czy układu moczowego, a także roślina jadalna. Warto zapoznać się z właściwościami pierwiosnka lekarskiego i skorzystać z zawartych w nich licznych substancji biologicznie czynnych.
Pierwiosnek lekarski na łące
Źródło: 123RF
W skrócie
  • Pierwiosnek lekarski (zwany również prymulą lub prymulką) jest cenioną rośliną o działaniu moczopędnym, wykrztuśnym, i przeciwzapalnym.
  • Roślina ta, będąca byliną z żółtymi kwiatami, zawiera saponiny, flawonoidy, glikozydy fenolowe i inne substancje czynne. Stosowanie pierwiosnka lekarskiego wpływa na rozrzedzenie wydzieliny w drogach oddechowych i pobudza odruch kaszlu, a także wykazuje działanie uspokajające i przeciwdrobnoustrojowe.
  • Pomimo licznych zalet, pierwiosnek lekarski posiada przeciwwskazania i może wywołać skutki niepożądane, w tym biegunki oraz wymioty przy nieprawidłowym dawkowaniu.
Spis treści

Jak wygląda pierwiosnek lekarski?

Pierwiosnek lekarski to bylina, czyli roślina wieloletnia o licznych korzeniach oraz krótkim kłączu. Posiada owłosioną łodygę dorastającą do około 50 centymetrów pozbawioną liści.

Na jej szczycie znajduje się baldaszek kwiatów. Liście zebrane w rozetę mają kształt jajowato-eliptyczny lub jajowaty, silnie pomarszczoną blaszkę, a od spodu pokryte są gęstymi włoskami.

Kwiat pierwiosnka lekarskiego ma charakterystyczna barwę złocistożółtą. Jest zrosłopłatkowy i pięciokrotny.

Owoc pierwiosnki lekarskiej stanowi niewielka wydłużona torebka. Prymula, a także spokrewniony z nią pierwiosnek wyniosły również znajdujący zastosowanie fitoterapeutyczne, należą do rodziny pierwiosnkowatych i występują powszechnie na terenach Europy i Azji w obszarach charakteryzujących się klimatem umiarkowanym.

W Polsce można spotkać je głównie na terenach nizinnych. Co ważne, oba gatunki objęte są ochroną, dlatego nie należy samodzielnie ich zbierać.

Wykorzystywane w fitoterapii surowce pochodzą ze specjalnych upraw pierwiosnków.

Reklama

Właściwości i skład pierwiosnka lekarskiego. Na co pomaga?

W przypadku prymuli surowcem leczniczym są wysuszone kwiaty pierwiosnka wraz z kielichami lub wysuszone kłącza oraz korzenie.

Zawierają one następujące substancje czynne:

  • saponiny w tym szczególnie prymulasaponinę A zwana „kwasem prymulowym”;
  • flawonoidy takie jak apigenina, izoramnetyna, luteolina, kwercetyna, kemferol;
  • glikozydy fenolowe w tym prymwerynę i prymulowerynę;
  • olejek eteryczny;
  • cukry w tym arabinozę, sedoheptulozę, ksylozę, glukozę, galaktozę, ramnozę, kwas glukuronowy.

Kwiat pierwiosnka oraz korzeń wykazują właściwości sekretolityczne oraz sekretomotoryczne. Oznacza to, że ich stosowanie w infekcjach górnych dróg oddechowych wpływa na rozrzedzenie wydzieliny występującej w tej części układu oddechowego oraz pobudza odruch kaszlu.

Dodatkowo obecne w tej roślinie substancje czynne wykazują działanie przeciwzapalne oraz napotne. Pierwiosnek lekarski wykazuje także właściwości uspakajające, moczopędne i przeciwdrobnoustrojowe.

Działa zarówno przeciwbakteryjne, przeciwwirusowo i przeciwgrzybiczo.

Ze względu na swoje właściwości jest wykorzystywany w terapii nieżytów górnych dróg oddechowych (szczególnie przebiegających z zaleganiem gęstej wydzieliny i uporczywym kaszlem), ale też w jednostkach chorobowych powiązanych ze skurczem mięśni gładkich takich jak np. astma.

Wykorzystuje się go również pomocniczo w leczeniu stanów zapalnych układu moczowego.

Reklama

Jak stosować pierwiosnek lekarski? Forma i dawkowanie

Z surowca leczniczego, jaki stanowią kwiaty, korzeń oraz kłącze można przygotowywać napary, odwary, nalewki, sok oraz np. maści.

Stosować je można zewnętrznie np. w okładach, ale i wewnętrznie. Do popularnych form użycia prymuli należy np. syrop z kwiatów pierwiosnka czy olejek. Ekstrakt z korzenia jest także dostępny pod postacią suplementu diety w formie kapsułek.

W przypadku naparu zaleca się przygotować go zalewając łyżkę suszonych kwiatów, kłącza lub korzenia 400 ml wrzącej wody i odstawić na 20 minut. Następnie odsączyć.

Tak przygotowany napar osoba dorosła powinna spożywać 2-3 razy dziennie w porcjach po 100-150 ml. Można osłodzić go miodem.

Źródło: Opracowanie własne

Reklama

Przeciwwskazania do stosowania pierwiosnka lekarskiego i skutki niepożądane

Jak już wspomniano, pierwiosnek lekarski wykazuje działanie sekretolityczne, sekretomotoryczne, przeciwzapalne, diuretyczne, napotne i przeciwdrobnoustrojowe.

Stosuje się go głównie w nieżytach górnych dróg oddechowych, ale także w przypadku astmy, zakażeń układu moczowego czy w celach uspokajających.

Ze względu na wyższe stężenia saponin, mocniejsze działanie wykazują preparaty powstające z korzenia prymuli niż z jej kwiatów.

Roślina ta podobnie jak każda inna ma jednak pewne przeciwwskazania do stosowania.

Nie jest ona zalecana osobom, które chorują na chorobę wrzodową żołądka i dwunastnicy, refluks oraz stany zapalne błony śluzowej przewodu pokarmowego.

Kolejnym przeciwwskazaniem do zastosowania pierwiosnka jest również alergią na tę roślinę. Nie mogą stosować jej także kobiety w ciąży i w okresie karmienia piersią.

Jej nieprawidłowe dawkowanie może prowadzić do wystąpienia poważnych konsekwencji w postaci biegunek oraz wymiotów.

Jeśli stosujemy przewlekle jakiekolwiek leki należy przed zastosowaniem pierwiosnka skonsultować się z lekarzem lub farmaceutą celem uniknięcia niepożądanych interakcji.

Reklama

Cena preparatów z pierwiosnkiem lekarskim. Gdzie je kupić?

Cena preparatów z pierwiosnka lekarskiego będzie zależna od postaci, pod jaką go kupimy. Suszone kwiaty lub korzeń można zakupić w cenie około 9- 18 złotych za 50 g surowca.

Wyciągi z korzenia w postaci kapsułek to koszt zwykle powyżej 30 złotych za opakowanie. Preparat te dostępne są zarówno w aptekach jak i sklepach zielarskich czy tych ze zdrową żywnością.

Czytaj również

Bibliografia

  • Zielińska-Pisklak M., Szeleszczuk Ł., Pierwiosnek nie tylko zwiastun wiosny!, Lek w Polsce, VOL 23 NR 1’13 (261), str. 1-4
  • Strzelecka H., Kowalski J. (red.), Encyklopedia zielarstwa i ziołolecznictwa, 2000, wyd. I, 429.
  • Szumny D et al., Leki roślinne stosowane w chorobach układu pokarmowego, Dent. Med. Probl. 2007, 44, 4, str.507–515
  • Barnes J. et al., Herbal medicines, 2007, wyd. III, 195.
dietetyk i psychodietetyk Marzena Rojek-Ledwoch
Artykuł napisany przez
dietetyk i psychodietetyk Marzena Rojek-Ledwoch
Dietetyczka, specjalistka ds. zdrowia publicznego, wykładowczyni, nauczycielka i przyszła psychodietetyczka. Absolwentka Śląskiego Uniwersytetu Medycznego. Pracuje z pacjentami indywidualnymi od ponad dekady w gabinecie oraz drogą online. Specjalizuje się w opiece nad osobami chorującymi na zaburzenia odżywiania oraz zaburzenia metaboliczne. Pracuje również z pacjentami po operacjach bariatrycznych. Pasjonatka prostej kuchni i zwolenniczka rozsądnych relacji z jedzeniem. Prywatnie fanka jogi i szczęśliwa mama Staszka.
Pokaż więcej
Czy ten artykuł był dla Ciebie pomocny?
Dziękujemy za przeczytanie naszego artykułu do końca.
Jeśli chcesz być na bieżąco z informacjami na
temat zdrowia i zdrowego stylu życia,
zapraszamy na nasz portal ponownie!
Specjaliści współpracujący z medme
25674

Wojciech Ziółkowski

magister farmacji

Poznaj mnie
25626

Katarzyna Kulig

dermatolog i wenerolog

Poznaj mnie
25675

Marzena Rojek-Ledwoch

dietetyczka, psychodietetyczka

Poznaj mnie
25676

Kamila Pawłowska

dietetyk kliniczny, psychodietetyk

Poznaj mnie
25625

Sylwia Borowska

doktor nauk farmaceutycznych

Poznaj mnie
25886

Magdalena Grosiak

diagnosta laboratoryjny

Poznaj mnie
25887

Magdalena Rutkowska

lekarz weterynarii

Poznaj mnie
25879

Anna Lewandowska

psychiatra dziecięcy

Poznaj mnie
25888

Jolanta Woźniak

prawnik

Poznaj mnie
Pokaż wszystkich
Więcej z kategorii Rośliny
Jarzębina - jak wygląda i co z niej zrobić? Właściwości i przetwory
Drzewo jarzębina
Pomaga na kaszel i wzmacnia odporność. Przepis jest banalnie prosty
Koktajl z buraka
Skrzydłokwiat: pielęgnacja, uprawa, podlewanie. Jak dbać?
Skrzydłokwiat
Podobne artykuły
Sproszkowana chlorella
Chlorella - właściwości, działanie i przeciwwskazania. Z czym jej nie łączyć?
Roślina nasturcja jadalna
Nasturcja - jakie ma właściwości? Sok, syrop, nalewka i inne preparaty
Wyciąg z ziela wrotyczu w małej, szklanej butelce
Wrotycz na pasożyty - dawkowanie i stosowanie na odrobaczanie
Syrop z sosny
Syrop z pędów sosny - na co pomaga i jak go zrobić? Właściwości, przepis i dawkowanie
Nalewka z wrotyczu w ciemnej butelce
Nalewka z wrotyczu - jak zrobić i pić? Dawkowanie i właściwości

Reklama


Jak odżywić skórę od wewnątrz?
Dowiedz się!