Jak wygląda prawoślaz? Odmiany rośliny
Prawoślaz (Althaea L) jest rośliną zieloną należącą do rodziny ślazowatych (Malvaceae), występującą naturalnie w Europie, a także w centralnej i południowo-zachodniej Azji.
Rodzaj ten obejmuje kilkanaście gatunków, z których najbardziej znanym i najczęściej stosowanym w medycynie naturalnej jest prawoślaz lekarski (Althaea officinalis).
Dawniej do tej grupy były zaliczane różne malwy, w tym popularna malwa różowa (Alcea rosea L.), zwana też prawoślazem różowym, wysokim lub ogrodowym, dziś jednak są one uważane odrębny rodzaj (Alcea).
Prawoślaz lekarski (inne nazwy: ślaz lekarski lub ślaz prawdziwy) rośnie powszechnie w Europie środkowej, wschodniej i południowej, w tym także w Polsce.
W stanie naturalnym porasta przede wszystkim wilgotne gleby łąk i solnisk (obszary bagienne lub podmokłe o znacznym zasoleniu). Często jest też hodowany pod kątem zastosowań w ziołolecznictwie.
W uprawie preferuje podłoża piaszczysto-gliniaste, żyzne i dobrze przepuszczalne; dobrze rośnie na stanowiskach słonecznych lub lekko zacienionych.
Jak wygląda prawoślaz? Roślina osiąga do 1,5 metra wysokości. W całości jest porośnięta charakterystycznymi szarymi włoskami. Kwitnąc w lipcu i sierpniu obradza w duże różowo-białe kwiaty wyrastające z kątów liści.
Liście mają kształt sercowaty, nieregularny, postrzępiony. Nasiona są rozłupniami rozpadającymi się na liczne i drobne rozłupki. Korzeń jest bulwiasty, gruby, włóknisty, z wieloma odgałęzieniami.
Głównym surowcem farmaceutycznym jest korzeń prawoślazu (Althaeae radix), a także jego liście (Althaeae folium), pewną aktywność biologiczną wykazują jednak także kwiaty oraz nasiona.
Zioła pozyskuje się ze specjalnych upraw. Korzenie są zbierane wiosną albo jesienią, a następnie suszone w suszarniach temperaturze 40 stopni Celsjusza.
Natomiast liście zbiera się latem, w okresie kwitnienia, suszy zaś na świeżym powietrzu, układając w zacienionych i przewiewnych miejscach.
Prawoślaz lekarski jest wykorzystywany w celach leczniczych od wieków - nie sposób dziś ustalić, gdzie i kiedy odkryto jego moc.
Znajduje też zastosowanie w sztuce kulinarnej - jego sproszkowane korzenie po podgrzaniu z cukrem tworzą piankowatą masę (marshmallow).
Słodycze tego typu były znane już w starożytnym Egipcie, a w XIX wieku zyskały dużą popularność między innymi w Stanach Zjednoczonych. Oprócz tego sporadycznie uprawia się Althaea officinalis w charakterze roślinny ozdobnej.
Właściwości lecznicze prawoślazu
Swoje właściwości prawoślaz zawdzięcza przede wszystkim związkom śluzowym, które w ilości około 10 procent są zawarte zarówno w korzeniu, jak też i w liściach.
Do najważniejszych składników śluzu należą kwas galakturonowy, galaktoza, glukoza, ramnoza, arabinoza, pektyny, sacharoza, skrobia, asparagina i betaina.
Oprócz tego w liściach obecne są też między innymi ksyloza, flawonoidy, kwasy fenolowe, kumaryny oraz związki mineralne.
Wiele z wymienionych substancji, to cukry proste (monosacharydy) i złożone (polisacharydy) oraz ich pochodne.
Właściwości lecznicze prawoślazu to:
- ochrona błon śluzowych gardła i krtani oraz żołądka i jelit, a także skóry. Zawarty w prawoślazie śluz tworzy lepką ochronna warstwę, która zabezpiecza przed podrażnieniami, zmniejsza uczucie suchości oraz łagodzi ból,
- działanie przeciwkaszlowe - najprawdopodobniej jest ono związane z oddziaływaniem polisacharydów na receptor serotoninergiczny 5-HT (2).
Oprócz tego wyniki różnych badań wskazują na właściwości przeciwzapalne, immunostymulujące (stymulujące aktywność układu odpornościowego), antyoksydacyjne (neutralizujące aktywność szkodliwych wolnych rodników), przeciwbakteryjne (wyciągi metanolowe i chloroformowe z korzenia hamują aktywność gronkowca złocistego i wielu innych drobnoustrojów bytujących w jamie ustnej).
W ostatnich latach prowadzi się też badania na zwierzętach pod kątem potencjalnych działań neuroprotekcyjnych (ochrona układu nerwowego).
- Scorbolamid na gardło zawiera w swoim składzie 7 składników:
- korzeń prawoślazu z olejkiem i zielem tymianku oraz olejkiem szałwiowym korzystnie wpływają na funkcjonowanie gardła, górnych dróg oddechowych i strun głosowych przynosząc ulgę i kojący efekt w podrażnieniu
- owoc czarnego bzu i witamina C wpływają na prawidłowe funkcjonowanie układu odpornościowego
- mentol ułatwia przepływ powietrza przez nos
Na co pomaga prawoślaz? Działanie
Korzeń oraz liść prawoślazu są stosowane przede wszystkim jako leki przeciwkaszlowe, a także środki powlekające, osłonowe i łagodzące podrażnienia oraz stany zapalne błon śluzowych gardła, krtani, układu pokarmowego.
Preparaty zawierające Althaeae radix lub Althaeae folium przyjmuje się na takie dolegliwości, jak:
- infekcje, w przebiegu których występuje stan zapalny oraz podrażnienie gardła i krtani,
- kaszel, zarówno infekcyjny, jak też będący następstwem przesuszenia śluzówki,
- suchość w gardle na tle chorobowym, ale też związana z przyjmowaniem leków, niedostateczną produkcją śliny oraz niewystarczającą wilgotnością powietrza,
- refluks żołądkowo-przełykowy, wraz z towarzysząca mu zgagą,
- nadkwaśność żołądka, wrzody żołądka i jelit,
- stany zapalne układu pokarmowego,
- zaparcia (pęczniejący śluz pobudza perystaltykę jelit),
- biegunki (śluzy mają zdolność wchłaniania wody).
Prawoślaz znajduje też zastosowanie w kosmetyce i dermatologii. Znany jest jako środek zmiękczający skórę oraz zmniejszający jej szorstkość.
Łagodzi świąd i podrażnienia. Wspiera też leczenie stanów zapalnych zewnętrznych powłok ciała, dlatego może być używany do pielęgnacji skóry suchej oraz podatnej na egzemę.
Łagodzi również oparzenia słoneczne oraz spowodowane opalaniem w solarium. Używa się go również na owrzodzenia ciała, odczyny po ukąszeniach owadów oraz trudno gojące się rany.
Ze względu na właściwości antyoksydacyjne, może spowalniać starzenie się skóry. Nałożony na włosy, nadaje pasmom miękkości, wygładza je, nawilża i odżywia, łagodzi też podrażnienia skóry głowy.
Preparaty z prawoślazem. W jakiej formie występuje?
Prawoślaz może być stosowany w różnych formach, zarówno wewnętrznie, jak też zewnętrznie (na skórę).
Dostępny jest suszony korzeń oraz suszony liść, które są przeznaczone do parzenia.
Popularnym produktem niezmiennie od lat jest syrop prawoślazowy.
Są też preparaty w tabletkach oraz kapsułkach. Nie są to leki w ścisłym tego słowa znaczeniu, zwykle mają one status suplementów diety bądź produktów medycznych.
Oprócz tego ekstrakt z prawoślazu jest często stosowanym składnikiem kosmetyków przeznaczonych do pielęgnacji skóry suchej i zniszczonej. Natomiast w sklepach ogrodniczych kupić można nasiona, jeśli ktoś chce hodować tę roślinę we własnym zakresie.
Herbatka z prawoślazu
Herbatkę z prawoślazu można zaparzyć na różne sposoby. W zależności od techniki i użytego surowca, przygotowanie naparu może zająć kilka minut, a może też kilka godzin.
Herbatę z liści (Althaeae folium) przyrządza się tak, jak większość ziół. Jedną łyżeczkę (około 2 gram) rozdrobnionego, ususzonego ziela należy wsypać do filiżanki, a następnie zalać świeżo zagotowaną wodą (około 250 ml). Całość nakrywa się spodeczkiem. Czas zaparzania wynosi w zależności od preferencji od 5 do 15 minut.
Bardziej długotrwały jest proces przygotowania herbatki z korzenia prawoślazu (Althaeae radix). W tym przypadku zalecane są różne techniki. Łyżeczkę suszu (około 4 gram) można zalać wrzącą lub letnią woda (250 ml), a następnie odstawić miksturę na 1-4 godziny. Na koniec całość należy zagotować i odstawić do przestygnięcia.
Niezależnie od sposobu przygotowania, zaleca się pić jedną filiżankę naparu dziennie (bądź dwa razy po pół).
Tabletki z prawoślazem
W aptekach i sklepach z produktami leczniczymi dostępne są kapsułki oraz tabletki z prawoślazem, zawierające w swoim składzie korzeń z tej rośliny.
Kapsułki z reguły są suplementami przeznaczonymi dla osób cierpiących na opisane wyżej dolegliwości układu trawiennego, takie jak refluks, nadkwaśność, wrzody. Łagodzą one podrażnienia i stany zapalne błon śluzowych, a także działają wykrztuśnie i hamują odruch kaszlowy.
Drugą kategorię stanowią różnego rodzaju tabletki do ssania z prawoślazem. Pomagają one uporać się z takimi dolegliwościami, jak ból i suchość w gardle. Są polecane pacjentom zmagającym się z infekcjami, ale też osobom, które „pracują głosem” (nauczyciele, wykładowcy, wokaliści, lektorzy, dziennikarze radiowi i telewizyjni etc.), a także przebywają w pomieszczeniach o niskiej wilgotności.
Początek treści sponsorowanej
Przy pierwszych objawach podrażnienia gardła warto wybrać ziołowy preparat, który łagodzi ból gardła i chrypkę. Dobrze zakupić suplement, który w swoim składzie zawiera korzeń prawoślazu z olejkiem i zielem tymianku oraz olejkiem szałwiowym, który korzystnie wpływa na funkcjonowanie gardła i przynosi kojący efekt przy różnych infekcjach. Dodatkowo warto zwrócić uwagę, aby produkt zawierał wit. C, która poprawia działanie układu odpornościowego. Kliknij tutaj i sprawdź ziołowy produkt na gardło.
Koniec treści sponsorowanejW ich składzie zazwyczaj znajduje się większa ilość składników, których synergia zwiększa moc działania. Mogą to być między innymi ziele tymianku, sok z czarnego bzu, olejek szałwiowy, mentol czy witamina C.
Produkty tego typu również są suplementami diety, można je zatem kupić bez recepty. Należy jednak pamiętać o przestrzeganiu zawartych na opakowaniu lub w ulotce zaleceń dotyczących dawkowania. Wskazanych ilości nie powinno się przekraczać.
Syrop z prawoślazem
Syrop z prawoślazem jest bardzo popularnym produktem leczniczym, stosowanym w celu łagodzenia podrażnień i stanów zapalnych w obrębie górnych dróg oddechowych, a także łagodzącym kaszel.
Gotowy produkt można kupić w aptece (również jest dostępny bez recepty), ale też można spróbować przyrządzić samodzielnie.
Przepis na syrop podaje Farmakopea Polska:
- 5 części grubo rozdrobnionego i przemytego korzenia zalewa się 40 częściami wody z 1 częścią etanolu, mieszaninę należy pozostawić na 3 godziny pod przykryciem w temperaturze pokojowej,
- otrzymany macerat powinien zostać przecedzony, po czym na gorąco rozpuszcza się w nim cukier i kwas benzoesowy,
- całość doprowadza się do wrzenia, uzupełnia zagotowaną wodą, a na koniec jeszcze raz odcedza.
Ze względu na zawartość kwasu benzoesowego, zarówno produkty apteczne, jak też domowej roboty, nie powinny być używane przez pacjentów cierpiących na astmę oskrzelową.
Należy też pamiętać o alkoholu. Wprawdzie jego ilość jest niewielka, nie mniej z tego powodu syrop nie jest przeznaczony dla małych dzieci, nie powinny go też stosować osoby z chorobą alkoholową oraz marskością i innymi ciężkimi schorzeniami wątroby. Przeciwwskazaniem może też być ciąża.
Czy prawoślaz wywołuje skutki uboczne? Przeciwwskazania
Prawoślaz lekarski został wpisany na listę tradycyjnych produktów leczniczych przez Europejską Agencję Leków (EMEA), a jego skuteczność oraz bezpieczeństwo stosowania potwierdzają liczne badania wykonywane na całym świecie.
W związku z brakiem poważniejszych doniesień w tej materii, przyjmuje się, że prawoślaz nie powoduje żadnych poważniejszych skutków ubocznych.
Przynajmniej, jeśli jest używany zgodnie z zaleceniami, czyli w odpowiednich ilościach, w niezbyt długiej perspektywie czasowej oraz z uwzględnieniem przeciwwskazań. A tych ostatnich jest kilka. Produktów z prawoślazem nie powinny używać:
- kobiety w ciąży oraz małe dzieci (zwykle podaje się cezurę 3, 6 albo nawet 12 lat). Powody tego są dwa. Po pierwsze, brak jest wystarczająco wiarygodnych badań, które odnosiłyby się do bezpieczeństwa stosowania prawoślazu w tych dwóch szczególnych grupach. Po drugie, znaczenie ma zawartość innych substancji w składzie suplementów i produktów medycznych, takich jak alkohol czy kwas benzoesowy;
- osoby ze stwierdzoną alergią lub nadwrażliwością na składniki samego prawoślazu lub którykolwiek inny z komponentów danego suplementu.
Pewną ostrożność powinni też zachować pacjenci z cukrzycą. Prawoślaz sam w sobie zawiera znaczne ilości sacharydów, a dodatkowo w składzie preparatów mogą się znajdować też inne cukry. Nie jest to jednak przeciwwskazanie bezwzględne.
Przy długotrwałym stosowaniu prawoślazu może on wytworzyć w układzie pokarmowym zbyt szczelną barierę. Może to upośledzać wchłanianie składników odżywczych z jelita, a także osłabiać działanie innych leków stosowanych wewnętrznie. Mimo więc wysokiego profilu bezpieczeństwa i w tym przypadku zalecany jest zdrowy umiar.
Gdzie kupić i jaka jest cena prawoślazu?
Cena prawoślazu lekarskiego zależy od postaci, w jakiej jest sprzedawany, wielkości opakowań, a także polityki cenowej poszczególnych dystrybutorów. Rozrzut jest w tej materii ogromny.
W aptekach i sklepach zielarskich dostępne są syropy zarówno za 4 złote, jak też 15 złotych. Tabletki do ssania kosztują przeważnie kilkanaście złotych.
Suplementy w kapsułkach można nabyć za około 30-40 złotych, choć zdarza się też, że drożej. Jeśli chodzi o suszone korzenie i liście, można w dużym uproszczeniu przyjąć, że 100 gram kosztuje około 10 złotych, ale są też oferty znacznie od tego odbiegające, zarówno na plus, jak też na minus.
