Tego nie jedz po operacji wyrostka. Kliknij tutaj!
Tego nie jedz po operacji wyrostka. Kliknij tutaj!
Tego nie jedz po operacji wyrostka. Kliknij tutaj!

Przełom tarczycowy (tyreotoksyczny) - co to jest? Objawy i badania

Nieleczone choroby tarczycy jak i szereg czynników, na które nie do końca mamy wpływ, mogą być przyczyną wystąpienia przełomu tarczycowego. Zobacz, czym on jest, jak się objawia i jak powstaje.
Tarczyca z napisaem SOS
Źródło: 123RF
W skrócie
  • Przełom tarczycowy jest stanem zagrażającym życiu osoby, która go doświadcza.
  • W latach 90. ubiegłego stulecia powstała specjalna skala, która pomaga w ocenie ryzyka przełomu tarczycowego. Na czym ona polega?
  • Przełom tarczycowy może doprowadzić do zaburzeń neurologicznych, dolegliwości ze strony układu pokarmowego i wielu innych problemów. Jakich?
Spis treści

Co to jest przełom tarczycowy?

Zagrażająca życiu i zdrowiu sytuacja, gdy dochodzi do nagłego uwolnienia się hormonów wraz z nasileniem objawów nadczynności tarczycy to inaczej przełom tarczycowy. Inną nazwą tego zjawiska jest przełom tyreotoksyczny.

Wpływ na pojawienie się przełomu tarczycy ma szereg czynników, w tym różnego rodzaju zakażenia, operacja tarczycy czy nieskuteczne leczenie. Zjawisko to po raz pierwszy opisano w 1926 roku.

W klasyfikacji ICD 10 przełom hipermetaboliczny jest oznaczony kodem E05.5. Z kolei w ICD 11 ma oznaczenie 5A02.

Zgodnie z tą ostatnią klasyfikacją dochodzi do niego w wyniku powikłań po nadczynności tarczycy. Czynnikiem zapalnym może być inna choroba, ale też stres.

Reklama

Skala oceny ryzyka wystąpienia przełomu tarczycowego

Narzędziem, które służy do określenia stopnia ryzyka pojawienia się przełomu tarczycowego jest tzw. skala Burcha-Wartofsky’ego. Swoją nazwę zawdzięcza twórcom - Henry’emu Burchowi i Leonardowi Wartofsky’iemu, którzy opracowali ją w 1993 roku.

Przeprowadzając ocenę ryzyka pojawienia się wskazanego stanu należy przeanalizować następujące czynniki:

  • temperaturę ciała - jeżeli pacjent ma temperaturę w przedziale 38-38,5 st. Celsjusza otrzymuje 5 punktów, każde dodatkowe 0,5 stopnia to 5 punktów więcej. Najwyższą wartość - 30 punktów - pacjent otrzymuje wówczas, gdy temperatura jego ciała wynosi powyżej 40,6 st. Celsjusza;
  • objawy ze strony układu nerwowego - gdy się ich nie rozpoznaje, pacjent otrzymuje 0 punktów. Łagodne symptomy, np. pobudzenie, to 10 punktów, umiarkowane, w tym: psychoza, majaczenie, letarg to 20 punktów. Natomiast ciężkie symptomy, do których zaliczyć można drgawki i śpiączkę to 30 punktów;
  • symptomy z układu pokarmowego - za obecność łagodnych objawów, np. wymiotów czy biegunki, pacjent może uzyskać 10 punktów. Natomiast te poważne, jak np. żółtaczka, oceniane są na 20 punktów;
  • tachykardia - najwięcej punktów, bo 25, przyznawanych jest za tachykardię powyżej 140 uderzeń serca na minutę;
  • niewydolność serca - łagodna prowadząca do obrzęków podudzi oceniana jest na 5 punktów. Z kolei ta ciężka, związana z obrzękiem płuc to 15 punktów;
  • obecność czynnika predysponującego do wystąpienia przełomu tarczycowego - jeżeli się go rozpoznaje, to pacjent otrzymuje 10 punktów. Gdy go brak, nie otrzymuje żadnych punktów.

Na koniec wszystkie wartości się sumuje. Jeżeli wynik będzie niższy niż 25 punktów przełom tarczycowy jest mało prawdopodobny.

Natomiast wartość powyżej 45 punktów wskazuje na bardzo duże prawdopodobieństwo przełomu tarczycowego i jest warunkiem do podjęcia natychmiastowego leczenia.

Reklama

Przyczyny przełomu tarczycowego

Ryzyko wystąpienia przełomu tarczycowego zwiększa się pod wpływem różnych czynników. Okazuje się, że przełom tarczycowy może pojawić się:

Na wystąpienie tego zjawiska narażone są osoby, które zaniedbują leczenie, mają obniżoną odporność lub terapia nie przynosi u nich pożądanych rezultatów. Zwiększona możliwość przełomu tarczycowego pojawia się u pacjentów przechodzących infekcje bakteryjne i wirusowe.

Czynnikami zwiększającymi ryzyko tego stanu jest poród, zawał, niewydolność serca czy obniżenie poziomu cukru we krwi, a także przyjmowanie leków na bazie salicylanów.

Reklama

Objawy przełomu tarczycowego

Pacjent, u którego podejrzewa się przełom tyreotoksyczny,, wykazuje takie objawy, jak:

  • gorączka,
  • symptomy o podłożu pokarmowym, np. wymioty, biegunka,
  • problemy ze strony układu sercowo-naczyniowego,
  • problemy neurologiczne.

Na pełnoobjawowy przełom tarczycowy składają się również objawy dekompensacji, np. charakteryzujące się śpiączką czy stanami majaczeniowymi. Przełom może wiązać się niewydolnością serca, hepatomegalią (czyli powiększoną wątrobą), dusznościami czy tachykardią.

W wyniku uszkodzenia wątroby może pojawić się żółtaczka skóry oraz błon śluzowych.

Reklama

Badania przy przełomie tarczycowym

Nie istnieją laboratoryjne kryteria, które pozwoliłyby rozpoznać przełom tarczycowy. Jednakże u pacjentów diagnozuje się wówczas odchylenia typowe dla nadczynności tarczycy.

Diagnostyka przełomu tarczycowego opiera się zazwyczaj na rozpoznaniu zewnętrznych objawów, takich jak: gorączka i symptomy neurologiczne typowe dla tego stanu.

Potwierdzenie uzyskuje się z morfologii krwi, a ściślej z określenia poziomu krwinek, elektrolitów, glukozy czy hormonów tarczycy. Badania laboratoryjne pełnią tu funkcję dodatkową.

Zwykle u pacjenta występuje podwyższone FT4 i zmniejszone stężenie TSH.

Reklama

Jakie TSH przy przełomie tarczycowym?

O tym, że u pacjenta może występować stan zagrażający jego życiu wywołany przez tarczycę, mogą świadczyć wyniki TSH. W przebiegu przełomu tarczycowego stężenie TSH wynosi <0,05 mIU/l. Mogą również zmienić się parametry innych hormonów, w tym FT4 i FT3.

Obserwuje się też hiperglikemię, czyli podniesiony poziom cukru. Występujący przełom tarczycowy to efekt błędnego leczenia lub niewykrytej jak dotąd choroby.

Dlatego, jeżeli jesteś w grupie ryzyka, a więc np. wdrożono już u Ciebie leczenie związane z terapią tarczycy, jesteś po operacji tego gruczołu, dbaj o to, by regularnie uczęszczać do lekarza. To pomoże w zapobieganiu takiej sytuacji.

Przydatna w wysuwaniu istotnych wniosków może okazać się omówiona już skala ryzyka Burcha-Wartofsky’ego.

Reklama

Proces pielęgnowania przy przełomie tarczycowym

Leczenie przełomu tarczycowego polega na podjęciu kilku działań. Takie postępowanie można przedstawić w tych prostych krokach:

  • zwalczanie gorączki,
  • antybiotykoterapia w przypadkach, gdy czynnikiem wyzwalającym jest infekcja,
  • uzupełnianie strat płynów i elektrolitów wywołanych np. biegunką czy wymiotami,
  • podawanie pacjentowi beta-adrenolityków,
  • podawanie dużych ilości tyreostatyków w celu całkowitego zahamowania syntezy FT4 w tarczycy.

Aby szybko pozbyć się nadmiaru FT4 z organizmu, czasem stosuje się także transfuzje wymienne krwi, dializę otrzewnową, plazmaferezę, czyli wymianę i oczyszczanie osocza krwi.

Przełom tarczycowy w ciąży

Omawiany w tym artykule stan zagrożenia życia to u ciężarnych rzadkie powikłanie. Potwierdzają to Alicja Hubalewska-Dydejczyk, Andrzej Lewiński, Andrzej Milewicz i inni autorzy publikacji „Postępowanie w chorobach tarczycy u kobiet w ciąży”, którzy piszą, że przełom tarczycowy w ciąży jest związany z obecnością czynników predysponujących, a także tych charakterystycznych dla ciąży jak np. wystąpienie stanu przedrzucawkowego, łożyska przodującego.

Przełom tarczycowy w trakcie porodu daje takie objawy, jak: wysoka gorączka czy symptomy neuropsychiatryczne. Do powikłań zaliczyć można z kolei uszkodzenie wątroby i zastoinową niewydolność serca.

Postępowanie z ciężarną doświadczającą tego stanu nie odbiega od klasycznego leczenia. Niezbędna jest również współpraca specjalistów i stała kontrola akcji serca płodu.

Przełom tarczycowy u dzieci

Niestety, do przełomu tarczycowego może dojść także w przypadku najmłodszych.

Mali pacjenci mogą chorować na wrodzone lub nabyte choroby tarczycy. Jeżeli są one nieleczone lub leki nie są przyjmowane przez dziecko regularnie, podobnie jak u dorosłego może dojść do tzw. przełomu tarczycowego, który niezależnie od wieku pacjenta jest stanem zagrażającym jego życiu.

Objawy przełomu tarczycowego u dzieci raczej nie odbiegają od symptomów charakterystycznych dla osób dorosłych. Wysoka gorączka, zaburzenia neurologiczne, wymioty, biegunka to pierwsze niepokojące przejawy tego, że z dzieckiem dzieje się coś niedobrego.

Tego typu sygnały ze strony organizmu malucha powinny zwrócić uwagę szczególnie wtedy, gdy choruje on na choroby gruczołu tarczycy.

Powikłania po przełomie tarczycowym

Nieleczony przełom tarczycowy - zdaniem Urszuli Szcześniak, autorki pracy „Przełom tarczycowy w postępowaniu ratownika medycznego” - kończy się śmiercią u co 5. osoby.

W wyniku tego stanu może dojść do zapaści krążeniowej, jak również do bardzo niebezpiecznej niewydolności wielonarządowej czy śpiączki.

Wywołane przez przełom tarczycowy zaburzenia, np. rytmu serca, mogą również skończyć się tragicznie.

Dlatego, gdy tylko rozpoznasz u kogoś objawy typowe dla tego stanu, nie zwlekaj, wezwij pogotowie i udziela choremu pierwszej pomocy, np. chłodząc jego czoło w przebiegu gorączki.

Tylko szybko udzielona pomoc może sprawić, że stan pacjenta nie będzie ulegać  pogorszeniu.

Przełom tarczycowy zagraża życiu, dlatego najlepszym działaniem jest niezwłoczne powiadomienie służb ratunkowych.

Czytaj również

Bibliografia

  • U. Szcześniak, Przełom tarczycowy w postępowaniu ratownika medycznego, Krakowska Akademia im. Andrzeja Frycza Modrzewskiego, https://149.156.189.35/bitstream/handle/11315/21177/Szczesniak_Przelom_tarczycowy_w_postepowaniu_ratownika_medycznego_2018.pdf, [dostęp: 29.08.2022].
  • H. Jastrzębska, Przełom tarczycowy, Czytelnia medyczna, Postępy Nauk Medycznych 4/2006, s. 136-139, https://www.czytelniamedyczna.pl/2690,przeom-tarczycowy.html, [dostęp: 29.08.2022].
  • I. Karwacka, P. Wiśniewski, K. Sworczak, Stany nagłe w tyreologii — część I, Forum medycyny rodzinnej, https://journals.viamedica.pl/forum_medycyny_rodzinnej/article/viewFile/17962/14163, [dostęp: 29.08.2022].
  • Alicja Hubalewska-Dydejczyk, Andrzej Lewiński, Andrzej Milewicz, Stanisław Radowicki, Ryszard Poręba, Małgorzata Karbownik-Lewińska, Marta Kostecka-Matyja, Małgorzata Trofimiuk-Müldner, Dorota Pach, Arkadiusz Zygmunt , Postępowanie w chorobach tarczycy u kobiet w ciąży, Endokrynologia Polska/Polish Journal of Endocrinology Tom/Volume 62; Numer/Number 4/2011 ISSN 0423–104X.
Katarzyna Augustyniak-Woźnica - dziennikarka wyróżniona w konkursie Kryształowe Pióra 2024
Artykuł napisany przez
Katarzyna Augustyniak-Woźnica - dziennikarka wyróżniona w konkursie Kryształowe Pióra 2024
Dziennikarka, przyszła prawniczka. Autorka wielu publikacji o tematyce społeczno-kulturalnej, marketingowej, prawniczej, kulinarnej, medycznej i dziecięcej. Absolwentka dziennikarstwa i komunikacji społecznej na Uniwersytecie Jagiellońskim i studentka prawa na Uniwersytecie Opolskim. Prywatnie opiekunka kotki Kici.
Pokaż więcej
Czy ten artykuł był dla Ciebie pomocny?
Dziękujemy za przeczytanie naszego artykułu do końca.
Jeśli chcesz być na bieżąco z informacjami na
temat zdrowia i zdrowego stylu życia,
zapraszamy na nasz portal ponownie!
Specjaliści współpracujący z medme
25674

Wojciech Ziółkowski

magister farmacji

Poznaj mnie
25626

Katarzyna Kulig

dermatolog i wenerolog

Poznaj mnie
25675

Marzena Rojek-Ledwoch

dietetyczka, psychodietetyczka

Poznaj mnie
25676

Kamila Pawłowska

dietetyk kliniczny, psychodietetyk

Poznaj mnie
25625

Sylwia Borowska

doktor nauk farmaceutycznych

Poznaj mnie
25886

Magdalena Grosiak

diagnosta laboratoryjny

Poznaj mnie
25887

Magdalena Rutkowska

lekarz weterynarii

Poznaj mnie
25879

Anna Lewandowska

psychiatra dziecięcy

Poznaj mnie
25888

Jolanta Woźniak

prawnik

Poznaj mnie
Pokaż wszystkich
Więcej z kategorii Choroby i wady tarczycy
Rak anaplastyczny tarczycy - objawy, obraz USG i leczenie. Czy boli?
Rak anaplastyczny tarczycy
Rak brodawkowaty tarczycy - diagnostyka i leczenie. Czym grozi nieleczony?
Diagnostyka raka tarczycy
Gruczolak przytarczyc - przyczyny, objawy i leczenie. Czy to rak?
Lekarz pokazuje, gdzie jest zlokalizowany gruczolak przytarczyc
Podobne artykuły
Lekarz trzyma w dłoni model tarczycy
Mała tarczyca - co oznacza? Objawy i powikłania
choroba Hashimoto
Hashimoto - co to jest i jak się objawia? Przyczyny, dieta i badania
Niedoczynność tarczycy
Niedoczynność tarczycy - objawy i dieta. Czym grozi nieleczona?
Wizualizacja tarczycy u mężczyzny
Guzki tarczycy - jak je rozpuścić? Objawy i leczenie
Lekarz pokazuje model tarczycy z przytarczycami
Nadczynność przytarczyc - objawy. Czy powoduje tycie?

Reklama


Żywność specjalnego przeznaczenia medycznego
Dowiedz się co to!