Reklama
Co to jest tarczyca?
Zapewne niejednokrotnie w rozmowie z innymi osobami, słyszałeś, że ktoś: „choruje na tarczycę” albo że „nie ma już tarczycy”. Co to jest tarczyca? Zacznijmy od tego, że tarczycą określa się niewielki gruczoł dokrewny. Do jego najważniejszych funkcji należy produkcja hormonów, a także ich magazynowanie i wypuszczanie do krwi.
Inna, stosowana w literaturze nazwa tarczycy to gruczoł tarczowy. Jego nazwa jest niejednokrotnie zmieniania na gruczoł tarczycowy.
Reklama
Budowa tarczycy
Czy wiesz, jak wygląda tarczyca? Wygląd tego gruczołu zwykle porównuje się do motyla – skrzydłami będą tu dwa płaty (zlokalizowane po prawej i lewej stronie), natomiast cieśń może stanowić tułów takiego owada.
Chociaż jest to jedynie około 20-30 g, jest bardzo istotnym narządem z punktu widzenia funkcjonowania całego organizmu człowieka, a w szczególności jego metabolizmu.
Na tylnej powierzchni tarczycy znajdują się cztery przytarczyce. Ich podstawowym zadaniem jest regulowanie pracy gospodarki wapniowo-fosforowej w organizmie.
Reklama
Gdzie jest tarczyca?
Tyle się mówi o chorobach tarczycy, a często zapomina się o wskazaniu jej lokalizacji. Tymczasem wiedza o położeniu tarczycy może umożliwić przeprowadzanie samodzielnych kontroli tego gruczołu w domu.
Istotne jest położenie i rola tego gruczołu. Warto przyjrzeć się, gdzie leży tarczyca z punktu widzenia innych sąsiadujących organów. U człowieka gruczoł ten sąsiaduje od góry z krtanią, a od dołu z chrząstkami tchawicy.
Gruczoł tarczowy umiejscowiony jest na szyi, a dokładniej w jej przedniej części u dołu.
Reklama
Funkcje tarczycy
Czy wiesz za co odpowiada tarczyca? Zdrowy gruczoł tarczowy wytwarza hormony niezbędne do prawidłowej pracy organizmu.
O tym, jaką ważną rolę pełni tarczyca świadczy chociażby fakt, że wydzielane przez nią hormony są odpowiedzialne za metabolizm węglowodanów, białek i enzymów w organizmie.
Za co jeszcze odpowiedzialna jest tarczyca? M.in. za prawidłową pracę gruczołów płciowych, układu nerwowego czy sercowo-naczyniowego.
Wiesz już, co robi tarczyca, teraz lepiej poznaj działanie jej poszczególnych hormonów.
Reklama
Hormony tarczycy
Zastanawiasz się, jaki hormon produkuje tarczyca? Otóż tarczyca wydziela kilka hormonów odpowiadających za prawidłową pracę całego organizmu. Poniżej wykaz inkretów, które produkuje tarczyca. Są to:
- tyroksyna - inaczej hormon tarczycy FT4 Funkcją tyroksyny jest pobudzenie wzrostu komórek. Hormon ten wykorzystuje organizm w procesie dojrzewania ośrodkowego układu nerwowego w okresie życia zarodkowego;
- trijodotyronina - oznaczana także jako hormon tarczycy T3 lub jako hormon tarczycy FT3, odgrywający istotną rolę w metabolizmie organizmu;
- kalcytonina - wpływająca na metabolizm kości.
Ilość hormonów tarczycy wskazuje się na podstawie badań:
- TSH tarczycy;
- określenia poziomu FT3 i FT4.
Tarczyca a inne hormony
Warto zwrócić uwagę także na związki gruczołu tarczowego z innymi hormonami. Ciekawe relacje istnieją pomiędzy tarczycą a:
- estrogenami - nadmiar estrogenów działa hamująco na hormony tarczycy, co może prowadzić do problemów, np. z zajściem w ciążę;
- DHEA - odpowiada za prawidłowy poziom hormonów płciowych, w przypadku problemów z tarczycą, hormon może nie spełniać swojej funkcji;
- prolaktyną - w zaburzeniach tarczycy obserwuje się nadmiar tego hormonu, co może prowadzić do zaburzeń miesiączkowania oraz niepłodności;
- testosteronem - zaburzenia pracy tarczycy odbijają się na problemach z erekcją oraz spadkiem libido.
Reklama
Przeciwciała tarczycy
Wymienić można kilka przeciwciał tarczycy. Są to:
- TPOAb - anty TPO, to przeciwciała przeciw peroksydazie tarczycowej, pojawiają się w przypadku choroby Hashimoto oraz choroby Gravesa Basedowa;
- TRAb - przeciwciała przeciwko tyreoglobulinie, wskazywać mogą na raka tarczycy albo chorobę Hashimoto;
- TgAb - przeciwciała przeciwko receptorowi hormonu tyreotopowego wskazujące na chorobę Gravesa Basedowa.
Cena badania przeciwciał tarczycy to w przypadku TRAb około 100-140 zł, z kolei badania anty TPO i anty-TG to koszt rzędu kilkudziesięciu złotych.
Reklama
Badania tarczycy
Jeżeli otrzymasz skierowanie od lekarza na badania tarczycy, możesz je wykonać na NFZ. W przeciwnym razie diagnostyka tarczycy jest płatna. Rozpoczyna się zwykle od badania palpacyjnego w gabinecie lekarza.
Cena za każde badanie jest inna. Możesz też zdecydować się na pakiet tarczycowy – wówczas wykonasz szereg badań i testów na tarczycę. Koszt badań tego typu to nawet kilkaset złotych.
Jakie badania można wykonać w celach diagnostycznych na tarczycę? Są to:
- scyntygrafia tarczycy,
- badanie BACC tarczycy,
- badania krwi pod kątem tarczycy,
- USG tarczycy.
Podchodząc do badania należy mieć świadomość, że biotyna może fałszować wyniki i błędnie sugerować nadczynność tarczycy.
Warto też zwrócić uwagę na normy związane z wynikami tarczycy:
- Norma FT3 waha się między 2,25 – 6 pmol/l (1,5 – 4 ng/l), wówczas, gdy właściwy poziom TSH szacuje się na 0,4 – 4,0 µIU/ml.
- Norma FT4 11,8-24,6 pmol/l.
- TSH wynosi od 0,32 do 5,0 mU/l.
Jak jeszcze sprawdzić stan tarczycy?
W celu określenia, czy tarczyca pracuje prawidłowo, można też wykonać badania i sprawdzić:
- CRP,
- PCT,
- d-dimery,
- wapń całkowity,
- homocysteinę,
- potas,
- prolaktynę,
- żelazo,
- ferrytynę.
Choroby tarczycy
Istnieje szereg chorób tarczycy. Warto wymienić tu m.in. takie dolegliwości jak:
- niedoczynność tarczycy – związana ze zbyt niskim stężeniem hormonów tarczycy we krwi;
- nadczynność tarczycy – to nadmiar hormonów tarczycy;
- guzki na tarczycy – zmiany wyczuwalne palpacyjnie albo zmiany ogniskowe;
- subkliniczna niedoczynność tarczycy;
- Hashimoto;
- choroba Gravesa-Basedova;
- autoimmunologiczne zapalenie tarczycy;
- rak tarczycy;
- choroba de Quervaina.
Wśród problemów z chorą tarczycą wskazuje się także na wole, przerost tarczycy czy torbiele tego narządu.
Inne choroby a stan tarczycy
Niedokrwistość może negatywnie wpływać na tarczycę, ze względu na niedobory żelaza w organizmie. Ich deficit wpływa na procesy produkcji hormonów tarczycy.
Co ciekawe, istnieje związek pomiędzy chorobami tarczycy a cukrzycą i na odwrót. Chora tarczyca ma wpływ na metabolizm glukozy. Trijodotrynina (T3) produkowana przez ten gruczoł odpowiada m.in. za wydzielanie insuliny i wychwyt glukozy.
Zaburzenie pracy tarczycy ma również miejsce w przypadku nieprawidłowego funkcjonowania nadnerczy. Aby tarczyca działała tak jak należy, potrzebna jest równowaga wewnętrzna i ograniczenie stresorów. Kortyzol (hormon stresu) jest wydzielany przez korę nadnerczy. Jeśli dojdzie do problemów w jego produkcji, np. w wyniku nadmiaru nerwowych sytuacji i napięć, mogą wystąpić dolegliwości ze strony tarczycy.
Kolejnym źródłem nieprawidłowego działania tarczycy jest przejście Covidu. Do takich wniosków doszli naukowcy pod przewodnictwem dr n. med. Ilarii Muller z Głównego Szpitala Podklinicznego w Mediolanie. Ich zdaniem Covid-19 to czynnik zwiększający ryzyko zaburzeń tarczycy.
Czy tarczyca boli?
Tarczyca może wywołać ból. Gdzie i jak boli gruczoł tarczowy? To dolegliwość zlokalizowana w okolicach szyi. Wyróżnia się:
- bóle samoistne, które wywołane są np. naciskaniem wola w okolicach szyi,
- bóle przy przełykaniu,
- bóle przy dotyku.
Warto pamiętać, że niektóre choroby tarczycy mogą nie wywoływać żadnych bólów, a być nawet bardziej poważne niż te powodujące dolegliwości bólowe.
Jak rozpoznać problemy z tarczycą?
Co powinno niepokoić? Istnieje mnóstwo objawów, które wskazują na problem z tarczycą. O tym, że dzieje się coś niedobrego z tym gruczołem świadczy m.in.:
- bezsenność,
- apatia,
- uderzenia gorąca,
- sucha skóra, w tym szczególnie na łokciach,
- wypryski skórne – warto tu wymienić krosty czy białe plamki na szyi,
- uderzenia gorąca,
- nagła zmiana wagi – zarówno tycie, jak i chudnięcie,
- stan włosów – wypadanie włosów przez chorą tarczycę, w tym wypadanie brwi,
- spadek libido – schorzenia tarczycy mogą powodować brak ochoty na współżycie,
- zaparcia,
- kaszel,
- bóle kości,
- problem z przełykaniem,
- nadwrażliwość na zapachy,
- drżenie rąk,
- kołatanie serca,
- światłowstręt,
- spadek odporności,
- mrowienie,
- chrypka,
- uczucie guli w gardle,
- opuchnięta twarz,
- uczucie duszenia w gardle oraz ucisku w gardle.
Na uwagę zasługuje specyficzny słodkawy lub kwaśny zapach potu w przebiegu choroby, a także wytrzeszcz oczu. W przypadku chorób tarczycy może pojawić się też objaw Raynauda, prowadzący do złego ukrwienia różnych części ciała.
Znasz już objawy chorej tarczycy. Jeżeli ich doświadczasz, koniecznie skontaktuj się ze specjalistą.
Jaki lekarz od tarczycy?
Jeżeli zauważasz u siebie np. wypadanie włosów, zmęczenie, nagłe przybranie na wadze, najpierw możesz udać się do lekarza pierwszego kontaktu. Jeśli uzna to za konieczne, wystawi Ci skierowanie do lekarza specjalisty od tarczycy.
Do jakiego lekarza należy udać się z podejrzeniem choroby tarczycy? Gruczołem tarczowym zajmuje się endokrynolog.
Drugim specjalistą, z którego pomocy można skorzystać jest tyreolog – lekarz zajmujący się leczeniem niektórych chorób tarczycy, np. guzkami czy wolami.
Leczenie tarczycy
Jak się leczy tarczycę? Proces leczenia polega na przyjmowaniu odpowiednich leków hormonalnych, które hamują lub przyśpieszają produkcję hormonów tarczycy. Wskazuje się na takie leki na tarczycę jak:
- sterydy,
- inozytol obniżający poziom TSH.
W leczeniu zaburzeń tarczycy można sięgnąć także po astaksantynę.
Niekiedy elementem terapii jest przeprowadzenie operacji i wycięcie chorej tkanki tarczycowej. Wówczas skutecznym sposobem jest leczenie jodem radioaktywnym po usunięciu tarczycy. W niektórych przypadkach choroby tarczycy może dojść do samoistnego wyleczenia.
Nieleczona tarczyca może wiązać się z szeregiem konsekwencji, w tym stanowić stan zagrożenia życia, jak np. śpiączka hipometabolityczna. Skutki uboczne nieleczonej tarczycy to m.in. niewydolność serca, osteoporoza, a także ryzyko przełomu tarczycowego.
Zioła na tarczycę
Sposobem na walkę z chorobami tarczycy jest korzystanie z homeopatii i ziół. Trzeba jednak pamiętać, że istnieje szereg ziół, które mogą negatywnie wpłynąć na stan tego gruczołu. Dlatego przyjmowanie jakichkolwiek naturalnych substancji ziołowych, należy omówić z lekarzem.
Warto przyjrzeć się interakcjom pomiędzy tarczycą a:
- czystkiem – minimalizuje objawy ze strony układu pokarmowego, świetnie radzi sobie ze suchą skórą i włosami;
- melisą – zmniejsza pobudliwość w przebiegu nadczynności tarczycy ze względu na swoje właściwości uspokajające, niewskazana w przypadku niedoczynności tarczycy;
- ashwagandhą – działa łagodząco na zmęczenie, nerwowość, senność w przypadku niedoczynności tarczycy;
- korzeniem maca – jest niewskazany przy niedoczynności, jak i nadczynności tarczycy;
- morwą białą - zawiera duże ilości jodu, niezbędnego do prawidłowej pracy tarczycy;
- olejem z wiesiołka – wspomaga łagodzenie objawów nadczynności tarczycy, np. zmniejsza wypadanie włosów;
- różeńcem górskim – działa wspomagająco na pracę tarczycy.
Operacja tarczycy
Nowotwory gruczołu tarczowego to główny powód kwalifikujący do operacji tarczycy. Wśród wskazań do zabiegu tarczycy wymienić można także obecność wola, np. w przebiegu Hashimoto. Zmiany o wielkości minimum 3 cm kwalifikują się do operacji.
Wycięcie tarczycy przeprowadzane jest w znieczuleniu ogólnym. Całkowita resekcja trwa 2-3 godziny. Pacjenta wypisuje się do domu na drugi dzień, o ile nie wystąpiły powikłania.
Blizna po operacji tarczycy ma zazwyczaj kilka centymetrów i kształt łuku.
Wśród powikłań po operacji tarczycy wymienić można:
- ból,
- wysoką gorączkę,
- chrypkę,
- infekcje,
- krwotoki.
Czego nie wolno robić po operacji tarczycy? Aby nie dopuścić do rozejścia się rany i krwotoku należy unikać wysiłku fizycznego, a także posiłków stałych. Lepiej przez kilka dni przyjmować jedzenie płynne.
Czy można żyć bez tarczycy?
Bez gruczołu tarczowego nie da się żyć. Jednakże w wielu przypadkach usunięcie tarczycy jest niezbędne do tego, by pozbyć się choroby, która niejednokrotnie rujnuje życie. Pamiętaj, że wycięta tarczyca to nie koniec świata, ponieważ stosując odpowiednie leki można z jej brakiem prowadzić normalne życie. Miej jednak świadomość, że leki trzeba przyjmować już do końca życia.
Wycięcie tarczycy może wiązać się z wieloma konsekwencjami. Usunięta tarczyca to często zaburzenia cyklu, spadek libido, gorsza jakość nasienia u mężczyzn, zaparcia, zmęczenie czy spadki nastrojów.
Trzeba jednak pamiętać, że tego typu skutki usuniętej tarczycy to efekt niedoboru hormonów tarczycowych. Stosowanie odpowiednich leków powinno sprawić, że nie pojawią się tego rodzaju schorzenia.
Tarczyca u mężczyzn
Choroby tarczycy powszechnie przypisywane są kobietom. Tymczasem mogą pojawić się także u mężczyzn. Za co odpowiada tarczyca u mężczyzn? Jak wskazuje prof. Marek Ruchała z Katedry i Kliniki Endokrynologii, Przemiany Materii i Chorób Wewnętrznych Uniwersytetu Medycznego w Poznaniu istnieje ogromny wpływ działania tarczycy na potencję u mężczyzn.
W wyniku niedoczynności tarczycy dochodzi do podniesienia poziomu prolaktyny, która wpływa na zaburzenia płodności i libido. Tarczyca ma wpływ na produkcję testosteronu, co może objawiać się zaburzeniami potencji.
Dodatkowo niedoczynność tarczycy ma wpływ na poziom cholesterolu, który może nasilać zmiany miażdżycowe. Wpływa również na metabolizm, znacznie go spowalniając, co objawia się np. otyłością. Z kolei nadczynność gruczołu tarczowego może doprowadzić do zaburzeń rytmu serca.
Tarczyca u kobiety
Znacznie częściej – zdaniem autorów publikacji “Choroby tarczycy a czynność jajników” Joanny tkaczuk-Włach, Małgorzaty Sobstyl i Grzegorza Jakiela – choroby tarczycy dotyczą kobiet. Według naukowców powodem ma być większa podatność kobiet wynikająca z działania ich układu hormonalnego.
Tarczyca ma wpływ na sprawy ginekologiczne. Warto przyjrzeć się związkom tarczycy i:
- miesiączki - w przypadku niedoczynności tarczycy, zaburzenia miesiączkowania występują trzy razy częściej niż u kobiet zdrowych. Takie dane podają wymienieni powyżej autorzy. Może wystąpić krótki, ale też znacznie wydłużony cykl lub jego zanik. Na uwagę zasługuje również wielkość krwawień - mogą to by krwotoczne miesiączki;
- plamień międzymiesiączkowych - w przebiegu chorób tarczycy mogą pojawić się takie nieprawidłowości w trakcie cyklu;
- przerostem endometrium - istnieje związek między niedoborem hormonów tarczycy a nadmierną produkcją estrogenu, który przekłada się na zwiększenie ścian macicy;
- menopauzy - nieleczona choroba tarczycy może mieć wpływ na przedwczesną menopauzę.
Tarczyca u kobiet w ciąży
Problemy z tarczycą wpływają nie tylko na trudności z zajściem w ciążę, ale są również niebezpieczne w trakcie jej trwania i zaburzać rozwój embrionu.
W przypadku nieleczonej tarczycy w ciąży mogą pojawić się problemy związane z ryzykiem poronienia, przedwczesnym urodzeniem dziecka, niską masą urodzeniową potomstwa, trudności dziecka z oddychaniem, gorsza sprawność umysłowa.
U niektórych kobiet choroby tarczycy ujawniają się po porodzie. Trzeba jednak pamiętać, że nawet brak tarczycy nie może zniszczyć marzeń o macierzyństwie. Kobiety z usuniętą tarczycą również z powodzeniem mogą starać się o potomstwo.
Normy tarczycy w ciąży są inne niż zwykle. W I trymestrze powinny mieścić się w przedziale 0,1–2,5 mIU/l, w II nie mogą przekraczać 0-2 - 3mIU/l, a w III – 0,3 – 3 mIU/l.
Tarczyca u dzieci
Niestety, choroby tarczycy zdarzają się także u dzieci. Choroba tarczycy może zaburzyć rozwój młodego organizmu, ponieważ jej hormony mają wpływ na procesy dojrzewania, a także na kształtowanie układu nerwowego. Dlatego niedoczynność tarczycy w okresie dojrzewania to duże wyzwanie.
Warto zwrócić uwagę na normy związane ze stężeniem TSH tarczycy u dzieci:
- niemowlęta do 11 miesiąca życia - 0.9 do 7.7 µU/ml;
- od 1 roku życia do okresu dojrzewania - 0.6-5.5 µU/ml;
- nastolatkowie - 0.5-4.8 µU/ml
Niedoczynność tarczycy może pojawić się już u niemowlaka, choć jest to dość rzadkie zjawisko. Konsekwencją choroby tarczycy u dzieci może być otyłość, ale też zmiany nastrojów.
Co szkodzi tarczycy?
Czy wiesz, że istnieje wiele czynników, które mogą pogarszać stan Twojej tarczycy? Tarczyca “nie lubi”:
- sauny,
- alkoholu,
- palenia papierosów,
- morsowania.
Osoby z chorą tarczycą mogą wykonywać te same czynności, co osoby zdrowe. Choroby tarczycy nie stanowią przeciwwskazania do pracy.
Warto również zwrócić uwagę na picie kawy przy chorobach tarczycy. Należy zachować kilkugodzinny odstęp pomiędzy przyjmowaniem kawy a leków, ponieważ kawa może zmniejszać wchłanianie substancji leczniczych.
Niestety, w kwestii oddawania krwi nie mamy dobrej informacji dla osób, które chciałyby to robić. Choroby tarczycy dyskwalifikują z krwiodawstwa.
Co więcej, osobom z chorobami tarczycy zaleca się różne szczepienia dodatkowe. To zabezpieczenie organizmu przed negatywnymi skutkami innych chorób.
Suplement na tarczycę
Chcesz wspomagać pracę swojej tarczycy? Włącz do diety takie pierwiastki i witaminy na tarczycę, jak:
- witamina D3 – zmniejsza stany zapalne, spowalnia niedoczynność tarczycy;
- witamina b12 – wpływa na równowagę gruczołu w niedoczynności tarczycy;
- selen – chroni tarczycę przed wpływem stresu oksydacyjnego;
- cynk – jest niezbędny do produkcji TSH;
- żelazo – ma wpływ na metabolizm hormonów tarczycy.
W przebiegu chorób tarczycy ważna jest też suplementacja innych środków. Ciekawym rozwiązaniem jest przyjmowanie kurkumy, która obniża stany zapalne i hamuje rozwój guzków.
Picie drożdży wspomaga odpowiedni metabolizm gruczołu, a kwercetyna może obniżać stan zapalny.
Z kolei pestki awokado mogą wpływać na pracę tarczycy, kontrolując ją.
Chorując na choroby tarczycy, należy zachować szczególną ostrożność w przyjmowaniu czerwonej koniczyny. Roślina ta wpływa na metabolizm leków, a ponadto jednym z jej skutków ubocznych jest zwiększona aktywność tarczycy i obrzęk szyi.
Dieta a tarczyca
Jeśli chcesz zadbać o swoje zdrowie w przebiegu chorób tarczycy, musisz wiedzieć co jeść, a także czego unikać. Dieta ma ogromny wpływ na stan zdrowia. Warto udać się też do dietetyka, który zaproponuje odpowiedni sposób odżywiania.
Osobom z chorobami tarczycy nie zaleca się jedzenia warzyw, do których zalicza się m.in. kapustę i powstałą kiszonkę – kapustę kiszoną, a także brukselkę, seler naciowy, brokuł, kalarepę, soję czy jarmuż.
Warzywa te zawierają związki, które negatywnie wpływają na przyswajanie jodu.
Jeżeli chodzi o rośliny strączkowe, to w przypadku chorób tarczycy, np. niedoczynności można sięgnąć po soczewicę i cieciorkę. Ilość zielonej herbaty najlepiej ograniczyć.
Korzystnie na pracę tarczycy wpływa miód gryczany, imbir, pokrzywa, czosnek i produkty zbożowe.
W przypadku chorób tarczycy można stosować dietę ketogeniczną.
