Reklama
Co to jest przewód Botalla?
Przewód Botalla jest połączeniem, które powstaje w okresie życia płodowego, scalając ze sobą pień płucny i fragment tzw. aorty zstępującej. Nazywany też przewodem tętniczym, służy ominięciu krążenia płucnego w czasie, gdy płód przebywa w ustroju matki.
Za jego sprawą rzut prawej komory serca kierowany jest nie do płuc, lecz bezpośrednio do krążenia systemowego. Jest to niezbędne do zapewnienia funkcji życiowych, bowiem w okresie prenatalnym płuca nie przejawiają aktywności oddechowej.
Drożność przewodu tętniczego jest regulowana przez odpowiednio wysokie stężenie hormonów zwanych prostaglandynami (PGE2), odpowiedzialnych za utrzymywanie prawidłowych procesów fizjologicznych w ustroju ludzkim.
Przewód tętniczy Botalla ulokowany jest najczęściej z lewej strony aorty (rzadziej z prawej, sporadycznie z obu stron), tworząc tzw. pierścień naczyniowy.
Nazwa tej struktury pochodzi od nazwiska włoskiego lekarza i anatoma Leonardo Botalla, żyjącego w XVI wieku. Co ciekawe, współcześnie przypomina się, że konstrukcja opisana przez Botalla z przewodem tętniczym utożsamiana jest bezpodstawnie.
Owszem, anatom scharakteryzował podobny kanał, ale inny. Chodzi o tzw. otwór owalny łączący prawy i lewy przedsionek serca, który także powstaje doraźnie na czas życia płodowego i także – w formie przetrwałej po porodzie – może stanowić przyczynę problemów zdrowotnych u dziecka.
Przetrwały przewód Botalla
Po porodzie przewód Botalla powinien samoistnie się zamknąć i całkowicie wyłączyć z funkcjonowania. Są jednak sytuacje, gdy tak się nie dzieje.
Tak zwany przetrwały przewód tętniczy (patent ductus arteriosus – PDA, inne polskie nazwy to drożny lub otwarty) występuje w szczególności u dzieci urodzonych zdecydowanie przed czasem.
Problem ten występuje u 20-40 proc. wcześniaków z masą urodzeniową mniejszą niż 1 kg i nawet 80 proc. w skrajnych sytuacjach, gdy waga w momencie przyjścia na świat wynosi poniżej 700 gramów.
Przetrwały przewód Botalla jest zatem jedną z najczęstszych wrodzonych wad serca, występującą wspólnie z innymi, bądź w postaci izolowanej.
Jej skutki są zróżnicowane i zależą od stopnia nieprawidłowości. Co konkretnie może się wydarzyć?
Reklama
Niezamknięty przewód Botalla u noworodka
Przetrwały, niezamknięty przewód Botalla u noworodka i niemowlaka prowadzi do powstania tak zwanego przecieku lewo-prawego, którego konsekwencją jest przeciążenie lewego przedsionka serca oraz krążenia płucnego.
W następstwie przetrwałego przewodu tętniczego Botalla wystąpić mogą:
- niewydolność serca,
- niewydolność oddechowa,
- obrzęk płuc,
- odwracalny wzrost ciśnienia płucnego,
- nieodwracalne stwardnienie płuca.
Co więcej, znane są przypadki przetrwałego przewodu Botalla u dorosłych, czy u starszych dzieci. Osoby te mogą przez wiele lat cierpieć na trudne do zdiagnozowania problemy ze strony układu krwionośnego.
Dlatego tak ważne jest, zarówno szybkie rozpoznanie przetrwałego przewodu Botalla u noworodka, jak i podjęcie natychmiastowej interwencji lekarskiej.
Zamknięcie przewodu Botalla
Kiedy się zamyka przewód Botalla? U prawidłowo rozwijającego się dziecka mechanizm ten zostaje samoczynnie uruchomiony już w okresie życia płodowego, w trzecim trymestrze ciąży.
Dochodzi wówczas do przebudowy ścian kanału, co stanowi swego rodzaju przygotowanie do procesów, które będą zachodzić po przyjściu malucha na świat.
Po narodzinach zamknięcie przewodu Botalla przebiega dwuetapowo. W pierwszej kolejności, w ciągu kilku zaledwie godzin, następuje skurcz mięśniówki gładkiej, co jest efektem m.in. spadku stężenia prostaglandyn.
Postępuje też domykanie się światła przewodu przez uwypuklającą się do wewnątrz błonę śluzową. W etapie drugim, do błony tej przedostaje się coraz więcej komórek mięśniowych, co powoduje jej rozrywanie, martwicę i włóknienie.
W ten sposób przewód Botalla zrasta się całkowicie, stając się więzadłem tętniczym. W sumie trwa to około 3 miesięcy.
Ale uwaga, możliwe jest też przedwczesne zamknięcie przewodu Botalla, jeszcze w okresie prenatalnym.
Dzieje się tak zazwyczaj na skutek działania leków przyjmowanych przez ciężarną, w tym głównie niesteroidowych leków przeciwzapalnych oraz steroidów.
Przyczyny mogą też pozostać idiopatyczne, czyli nieznane. Stan ten uważany jest za bardzo niebezpieczny, może bowiem w szybkim tempie doprowadzić do niewydolności krążenia i śmierci dziecka jeszcze przed narodzinami.
Reklama
Zabieg zamknięcia przewodu Botalla
Leczenie łagodnych postaci PDA może mieć charakter farmakologiczny. Stosuje się tak zwane inhibitory cyklooksygenazy, które obniżają stężenie prostaglandyn odpowiedzialnych za wytworzenie i funkcjonowanie przewodu.
Należy też pamiętać, że w wielu przypadkach nie jest wskazana żadna interwencja, bowiem zamknięcie przewodu Botalla u wcześniaka często następuje samoistnie w ciągu najwyżej 3 miesięcy.
Niekiedy jednak mały pacjent musi być poddany leczeniu inwazyjnemu. Dostępne są dwie opcje:
- Chirurgiczny zabieg zamknięcia przewodu Botalla, polegający na jego podwiązaniu.
- Zabieg interwencyjny z wykorzystaniem specjalnych sprężynek lub implantów wprowadzanych cewnikami przez naczynia obwodowe.
