Tego nie jedz po operacji wyrostka. Kliknij tutaj!
Tego nie jedz po operacji wyrostka. Kliknij tutaj!
Tego nie jedz po operacji wyrostka. Kliknij tutaj!

Somatostatyna - jak działa? Dawkowanie i skutki uboczne

Somatostatyna jest jednym z najważniejszych hormonów produkowanych przez organizm, hamującym wydzielanie wielu innych substancji, w tym hormonu wzrostu, TSH, FSH, insuliny czy soków żołądkowych. W postaci syntetycznej znajduje natomiast zastosowanie w medycynie - somatostatyna jest lekiem dla osób cierpiących na cukrzycę, wrzody żołądka czy guzy układu pokarmowego. Sprawdź, jak ją dawkować.
Model trzustki owinięty łańcuchem
źródło:123RF
W skrócie
  • Somatostatyna ma szeroki zakres działania. Na co ją stosować?
  • Somatostatyna, jak każdy lek, może wywoływać skutki uboczne. Jakie?
  • Istnieją liczbe przeciwwskazania do stosowania somatostytyny Jakie?
Spis treści

Co to jest somatostatyna?

Somatostatyna jest małocząsteczkowym hormonem peptydowym, zbudowanym z 14 lub 28 aminokwasów, wytwarzanym przez wiele ośrodków rozlokowanych w całym organizmie ludzkim.

Wydzielana jest przez:

  • podwzgórze, czyli jedna z najważniejszych części mózgu,
  • komórki D trzustki,
  • na obrzeżach wysp Langerhansa,
  • tarczycę
  • żołądek,
  • jelito cienkie
  • ośrodkowy układ nerwowy.

Syntezę somatostatyny nasila zjedzenie posiłku lub też pobudzenie wydzielania kwasu solnego w żołądku poprzez układ nerwowy. 

Czynnikami w szczególny sposób stymulującymi jej produkcję są:

  • glukoza, tłuszcze, białka w pokarmie,
  • zakwaszenie dwunastnicy,
  • wyzwalanie acetylocholiny poprzez receptory cholinergiczne,
  • wydzielanie norepinefryny i dopaminy poprzez receptory adrenergiczne,
  • insulina,
  • histamina.

Somatostatyna silnie oddziałuje na funkcjonowanie organizmu, przede wszystkim hamując produkcję innych hormonów, ale też ograniczając absorpcję określonych substancji czy blokując różnego typu aktywności.

Reklama

Działanie somatostatyny

Działanie somatostatyny już kilkadziesiąt lat temu zostało dokładnie zbadane i opisane.

Jedną z jej głównych funkcji jest ograniczanie wydzielania hormonów, takich jak:

  • hormon wzrostu (GH), syntezowany przez przysadkę mózgową,
  • tyreoliberyna (TRH), wytwarzana przez podwzgórzei uwalniana do przysadki mózgowej, gdzie pobudza wydzielanie tyreotropiny,
  • hormon folikulotropowy (FSH), produkowany przez przysadkę, regulujący kobiecą płodność,
  • insulina, wytwarzana przez komórki beta trzustki, zmniejszająca stężenie cukru we krwi,
  • glukagon, produkowany przez komórki alfa trzustki, zwiększający poziom cukru,
  • gastryna - syntezowana przez komórki G żołądka,
  • sekretyna - hormon żołądkowo-jelitowy, wpływający na trawienie,
  • wazoaktywny peptyd jelitowy (VIP), produkowany w jelitach, trzustce i mózgu,
  • prolaktyna - hormon mający znaczenie m.in. dla procesu dojrzewania płciowego kobiet oraz laktacji.

Hamuje wydzielanie następujących związków:

  • enzymy trzustkowe,
  • dwuwęglany trzustki,
  • kwas solny,
  • pepsynę,
  • amylazę ślinianki,
  • czynnik Castle’a.

Blokuje aktywność motoryczną, w tym:

  • opróżnianie żołądka,
  • skurcze pęcherzyka żółciowego,
  • odpływ żółci,
  • przepływ krwi w organach znajdujących się w jamie brzusznej,
  • skurcze zwieracza Oddiego.

Ogranicza przyswajanie i transport takich związków, jak:

  • glukoza,
  • trójglicerydy,
  • jony wapniowe,
  • aminokwasy.

Oddziałuje na ośrodkowy układ nerwowy, w tym:

  • hamuje aktywność neuronów w mózgu,
  • działa agonistycznie na receptory opioidowe,
  • hamuje wydzielanie acetylocholiny,
  •  wpływa na zachowanie człowieka.

Dodatkowo działanie somatostatyny polega na obniżaniu agregacji płytek krwi.

Reklama

Kiedy przyjmuje się lek z somatostatyną?

Z uwagi na swoje działanie, somatostatyna w postaci syntetycznej wykorzystywana jest w leczeniu wielu schorzeń. 

Lek z somatostatyną może być stosowany w przypadku takich problemów zdrowotnych, jak:

  • ostre zapalenie trzustki,
  • krwawiące wrzody żołądka i dwunastnicy,
  • krwotoczne zapalenie błony śluzowej żołądka, przetoki żołądka, trzustki i jelit,
  • nadmierne wydzielanie hormonów przez różnego typu guzy przewodu pokarmowego,
  • cukrzyca- zmniejsza zapotrzebowanie na insulinę oraz inne leki,
  • operacje trzustki - profilaktycznie, w celu zapobiegania powikłaniom,
  • nadmierne wydzielanie hormonu wzrostu, którego efektem jest choroba zwana akromegalią (u dzieci powoduje nadmierny rozwój fizyczny, u dorosłych deformuje ciało, zwłaszcza twarz, a także przyczynia się do zaburzeń wewnątrz organizmu).

Lek z somatostatyną podaje się dożylnie w warunkach szpitalnych, najczęściej za pomocą pompy infuzyjnej lub w tak zwanym wlewie kroplowym. 

Analogi somatostatyny są stosowane w leczeniu nowotworów neuroendokrynnych (NET) , zwłaszcza gdy nie można poddać ich zabiegom chirurgicznym.

Dlatego analogi (zamienniki) somatostatyny z dobrymi efektami stosowane są w ich terapii, ograniczając nadmierną produkcję i skutki działania hormonów.

Ponadto analogi somatostatyny znalazły zastosowanie w:

  • akromegalii,
  • chorobie Cushinga,
  • chorobach przewodu pokarmowego (żylaki przełyku, krwawienia, przewlekła biegunka),
  • orbitopatii Gravesa-Basedova,
  • raku piersi,
  • jelita grubego,
  • prostaty,
  • raku drobnokomórkowym płuca
  • raku trzustki.

Od 1 maja 2022 roku somatostatyna jest refundowana m.in. leczeniu pacjentów z zaawansowanymi guzami hormonalnymi.

Pacjenci zapłacą za 3mg leku kilka do kilkunastu złotych. Pełna cena wynosi natomiast od 400 do nawet 600 złotych.

Podawaną dawką jednorazową jest natomiast 6 mg. Czas leczenia wynosi od 48h do maksymalnie 5 dni.

Reklama

Przeciwwskazania do przyjmowania somatostatyny

Somatostatyna ze względu na swoje działanie może nie nadawać się do stosowania dlakażdego.

Jest ona niewskazana do przyjmowania przez cukrzyków, którzy chorują na typ 1. Somatostatyna może nasilać i wydłużać hipoglikemię. Jeśli diabetycy ją przyjmują, muszą zachować szczególną ostrożność.

Samotatyna może negatywnie wpływać na czynność nerek. Jest ona zatem niewskazana u osób z niewydolnością. Powinna być  wtedy przyjmowana jedynie pod stała kontrolą lekarską w mniejszej dawce niż normalnie.

Somatostatyny nie należy stosować dłużej niż przez 5 dni. Dlatego u pacjentów, u których jest konieczne przedłużenie przyjmowania leku, rozpoczyna się żywienie pozajelitowe.

Jest to także maksymalny okres przyjmowania, jaki jest powszechnie stosowany. Wydłuża się go jedynie w skrajnych przypadkach.

Ze względu na brak wystarczających badań odnośnie wpływu somatostatyny na płód, w czasie ciąży zaleca się jej stosowanie wyłącznie w skrajnych przypadkach. Podobne zastrzeżenie dotyczy okresu laktacji. 

Nie należy także przyjmować somatostatyny, jeśli występuje nadwrażliwość na którykolwiek składnik preparatu.

Przed scyntografią (SRS) konieczne jest odstawienie leków z grupy analogów somatostatyny. Badanie to polega na ocenie stopnia zaawansowania guzów hormonalnych. Jest także w stanie wykryć przerzuty.

Reklama

Skutki uboczne somatostatyny

Jak każdy lek, także i ta substancja podana dożylnie może mieć działania niepożądane. Typowe skutki uboczne somatostatyny mają związek przede wszystkim z gospodarką węglowodanową.

Bezpośrednio po wstrzyknięciu leku, wystąpić może hipoglikemia, czyli stan niedocukrzenia, która po około 3 godzinach może przeistoczyć się w hiperglikemię (przecukrzenie).

Ze względu na to, iż lek wpływa na syntezę insuliny oraz glukagonu, a więc hormonów regulujących poziom cukru, co 4-6 godzin należy badać stężenie glukozy w krwi. 

Realnym problemem są zaburzenia pracy układu sercowo-naczyniowego, w tym:blok przedsionkowo-komorowy, bradykardia, arytmia, dodatkowe skurcze komorowe, nadciśnienie lub niedociśnienie

Dodatkowo pacjenci stosunkowo często uskarżają się też na dolegliwości takie, jak bóle brzucha, biegunka, nudności, uderzenia gorąca. Objawy te występują zwłaszcza w przypadku szybkiego podania leku.

Należy pamiętać, że osoby cierpiące na ostrą niewydolność nerek mogą przyjmować jedynie połowę normalnej dawki dla osób dorosłych. 

Nadmierne ilości somatostatyny mogą prowadzić do powstania guza somatostatynowy (somatostatinomy).

Reklama

Leki i preparaty zawierające somatostatynę

Bibliografia

  • Zdzisław Lewicki, Anna Sulikowska, Rubens Figurski, Wojciech Kocjasz, Somatostatyna, produkcja, wydzielanie i działanie na komórki docelowe, zwłaszcza w układzie pokarmowym, Postępy Biologii Komórki, tom 16 nr 3 1989, http://rcin.org.pl [data dostępu: 16.11.22].
  • Paweł Petryszyn, Hormony i leki działające na czynność gruczołów wydzielania wewnętrznego, https://www.umed.wroc.pl [data dostępu: 16.11.22].
  • Janiec Waldemar (red), Farmakodynamika Podręcznik dla studentów farmacji Wydanie I, Wydawnictwo Lekarskie PZWL, Warszawa 2008.
  • Szczeklik A. Choroby wewnętrzne. Kraków 2005.
  • Pawlikowski M. Występowanie receptorów somatostatynowych w ludzkich nowotworach w świetle badań ex vivo - in vitro. Endokrynologia Polska 2006; 3: 238-243.
Piotr  Brzózka - dziennikarz wyróżniony w konkursie Dziennikarz Medyczny Roku 2023
Artykuł napisany przez
Piotr Brzózka - dziennikarz wyróżniony w konkursie Dziennikarz Medyczny Roku 2023
Dziennikarz wyróżniony w konkursie "Dziennikarz Medyczny Roku 2023". Autor tysięcy publikacji o tematyce medycznej, ekonomicznej, politycznej i społecznej. Przez 15 lat związany z Dziennikiem Łódzkim i Polska TheTimes. Z wykształcenia socjolog stosunków politycznych, absolwent Wydziału Ekonomiczno-Socjologicznego Uniwersytetu Łódzkiego. Po godzinach fotografuje, projektuje, maluje, tworzy muzykę.
Pokaż więcej
Czy ten artykuł był dla Ciebie pomocny?
Dziękujemy za przeczytanie naszego artykułu do końca.
Jeśli chcesz być na bieżąco z informacjami na
temat zdrowia i zdrowego stylu życia,
zapraszamy na nasz portal ponownie!
Specjaliści współpracujący z medme
25674

Wojciech Ziółkowski

magister farmacji

Poznaj mnie
25626

Katarzyna Kulig

dermatolog i wenerolog

Poznaj mnie
25675

Marzena Rojek-Ledwoch

dietetyczka, psychodietetyczka

Poznaj mnie
25676

Kamila Pawłowska

dietetyk kliniczny, psychodietetyk

Poznaj mnie
25625

Sylwia Borowska

doktor nauk farmaceutycznych

Poznaj mnie
25886

Magdalena Grosiak

diagnosta laboratoryjny

Poznaj mnie
25887

Magdalena Rutkowska

lekarz weterynarii

Poznaj mnie
25879

Anna Lewandowska

psychiatra dziecięcy

Poznaj mnie
25888

Jolanta Woźniak

prawnik

Poznaj mnie
Pokaż wszystkich
Więcej z kategorii Hormony
Progesteron - normy. Kiedy wykonać badanie?
Wykres wzrostu stężenia progesteronu u ciężarnej
Estrogeny - co to są za hormony i za co odpowiadają? Kiedy należy zbadać ich poziom?
Estrogeny
Fitoestrogeny - czym są i gdzie się znajdują? Działanie i wpływ na organizm
Soja w misce i tofu na drewnianej desce, czyli zrodla fitoestrogenow
Podobne artykuły
Próba krwi do badania stężenie kotryzolu
Kortyzol - co to jest i co oznacza podwyższony? Badanie i leczenie
Próbka krwi do badania poziomu PTH
Parathormon - funkcje. Jakie są objawy niskiego i wysokiego poziomu PTH?
Mężczyzna pisze na tablica wzór chemiczny testosteronu
Poziom testosteronu - jak podnieść i obniżyć? Normy
Pielęgniarka pobiera krew do badania 17-OH-progesteronu
17-OH progesteron - interpretacja wyników. Jaka jest norma?
Napis prolaktyna na kartce
Prolaktyna u mężczyzn – norma. Co oznacza podwyższona?

Reklama


Żywność specjalnego przeznaczenia medycznego
Dowiedz się co to!