Tego nie jedz po operacji wyrostka. Kliknij tutaj!
Tego nie jedz po operacji wyrostka. Kliknij tutaj!
Tego nie jedz po operacji wyrostka. Kliknij tutaj!

Glukagon - co to jest za hormon? Działanie i badanie

Glukagon zwiększa poziom cukru we krwi. Odwrotnie niż insulina. Antagonistyczne działanie insuliny i glukagonu reguluje gospodarkę węglowodanową, zapewniając organizmowi równowagę. Gdy jeden z hormonów zacznie górować nad drugim, dochodzi o hipo- lub hiperglikemii.
Model trzustki, stetoskop i próbka krwi
źródło:123RF
W skrócie
  • Glukagon jest jednym z hormonów, które odpowiadają za regulację poziomu cukru we krwi i jego niedobór lub nadmiar mogą mieć różne konsekwencje.
  • Glukagon i insulina działają razem, choć ich mechanizmy są przeciwwstawne. Ważne jest dbanie o ich równowagę.
  • Poziom glukagonu można sprawdzić za pomocą badania krwi, które wykonuje się po konsultacji z lekarzem.
SPRAWDŹ TEŻ: Poziom cukru - jaki powinien być na czczo i po jedzeniu?
Spis treści

Co to jest glukagon?

Glukagon jest peptydowym hormonem syntezowanym w ludzkim organizmie przez komórki alfa wysp trzustki (tak zwane wyspy Langerhansa). Obok insuliny stanowi jedną z dwóch podstawowych substancji, ktorych funkcją jest regulacja poziomu cukru. Powodując rozkład glikogenu do postaci glukozy, zwiększa jej stężenie we krwi (glikogenoliza).

Dodatkowo glukagon stymuluje tzw. lipolizę, a więc mechanizm rozpadu tłuszczów prostych (trójglicerydów) do postaci kwasów tłuszczowych oraz glicerolu. 

Nazywany jest częstohormonem głodu”, bowiem jego wzmożone wydzielanie obserwowane jest:

  • na czczo,
  • w długich przerwach między posiłkami, u osób głodnych,
  • po spożyciu posiłków wysokobiałkowych.

Podnosząc stężenie glukozy, glukagon zapobiega hipoglikemii, czyli niedocukrzeniu. U osób zdrowych jest to mechanizm pożądany, zapewniający między innymi właściwą pracę mózgu. Jednak zbyt wysoki poziom glukagonu, czyli hiperglukagonemia, jest stanem patologicznym, w znaczącym stopniu przyczyniającym się do rozwoju cukrzycy typu 2.  

Glukagon odgrywa także znaczącą rolę w procesie odchudzania, gdyż jego wydzielanie przez trzustkę pobudza tkankę tłuszczową do zmiany kwasów tłuszczowych na energię. Jeśli poziom glukagonu jest za niski i nie może przebić się przez insulinę, prowadzi do tzw. "tycia z powietrza".

Reklama

Insulina i glukagon

Insulina i glukagon działają przeciwstawnie, odwrotne są też mechanizmy ich wydzielania. Przedłużająca się przerwa między posiłkami powoduje spadek poziomu glukozy we krwi. Odpowiedzią jest wzmożona synteza glukagonu przez trzustkę.

W dalszej kolejności hormon ten trafia do wątroby, gdzie zachodzi proces  glikogenolizy. W efekcie stężenie glukozy we krwi rośnie. Podobny efekt następuje także po spożyciu pokarmów bogatych w białko. W przypadku insuliny zachodzą mechanizmy przeciwne.

Wydzielana jest w dużych ilościach po jedzeniu, w związku z poposiłkowym wzrostem stężenia glukozy, następnie zaś jej działanie powoduje spadek poziomu cukru we krwi

Antagonistyczne działanie insuliny i glukagonu powinno zapewniać homeostazę, czyli równowagę organizmu. W przypadku zaburzenia jakiegokolwiek z elementów tej misternej konstrukcji, możliwe są poważne problemy zdrowotne, w tym cukrzyca.

Warto podkreślić, że o ile przez długie lata naukowcy zajmujący się tą właśnie chorobą skupiali się głównie na mechanizmie insulinoodporności, tak w ostatnim czasie coraz większą wagę przykłada się do innych czynników, w tym także zbyt wysokiego stężenia glukagonu.

Reklama

Nadmiar i niedobór glukagonu

Nadmiar glukagonu występuje w określonych sytuacjach, a wiele z nich może stanowić powód głębokiego zaniepokojenia. Należą do nich między innymi:

  • cukrzyca,
  • choroby nowotworowe, w tym między innymi guzy trzustki, wątroby czy dwunastnicy,
  • choroba Cushinga,
  • długotrwała ekspozycja na stres,
  • zbyt duży wysiłek fizyczny.

Z kolei niedobór glukagonu najczęściej jest pozorny i związany z przejadaniem się produktami zawierającymi duże ilości węglowodanów, co powoduje zwiększone wyrzuty insuliny. Sytuacja taka może mieć miejsce także wtedy, gdy osoba lecząca cukrzycę przyjmie zbyt dużą dawkę insuliny, doprowadzając do ciężkiej hipoglikemii. 

Najczęściej niedobór wynika ze zbyt częstych wyrzutów insuliny, a więc niezdrowej diety, która wymaga obniżeni poziomu cukru przez organizm. Nawet kawa z mlekiem czy przekąska w ciągu dnia mogą do tego prowadzić. Dlatego należy między każdym posiłkiem zachować odstęp 3/4 godzin, by glukagon mógł zacząć działać.

Reklama

Badanie stężenia glukagonu

Badanie stężenia glukagonu zleca się w sytuacji, gdy u pacjenta występuje podejrzenie jednej z wymienionych wyżej chorób, a także gdy pojawiają się znaczne spadki utraty masy ciała nie znajdujące prostego i oczywistego wyjaśnienia

Analizie laboratoryjnej poddawana jest próbka pobrana z krwi żylnej. Pożądane parametry, jeśli chodzi o badanie glukagonu, wynoszą 50-150 ng/l, aczkolwiek każdorazowo należy przy interpretacji wyników posługiwać się opisem norm stosowanych przez dane laboratorium. Ze względu na dużą złożoność zagadnienia, oceny powinien dokonać lekarz. 

Badanie takie to koszt około 80 złotych.

Reklama

Glukagon jako lek

W szczególnych sytuacjach podaje się lek glukagon. Dostępny preparat przeznaczony jest przede wszystkim dla osób doświadczających ciężkiej hipoglikemii, głównie dla diabetyków leczonych insuliną. Środek ten stosowany jest w celach:

  • leczniczych - podaje się w przypadkach nagłych, gdy dojdzie do utraty przytomności z powodu zbyt niskiego stężenia glukozy we krwi. Na skutek działania hormonu, pacjent powinien odzyskać świadomość w ciągu 10 minut,
  • diagnostycznych - lek hamuje czynność motoryczną przewodu pokarmowego w czasie badań przełyku i żołądka.

Lek dostępny jest na receptę, a poziom jego odpłatności ceny to 100%. Produkt o nazwie GlucaGen 1mg HypoKit kosztuje około 65 złotych. Zawiera on proszek i rozpuszczalnik do przyrządzenia roztworu do zastrzyku. 1ml przygotowanego leku w ampułkostrzykawce zawiera 1mg glukagonu.

Istnieją jednak przeciwwskazania do podawania glukagonu. Nie mogą przyjmować go osoby, u których występuje nadwrażliwość na ten hormon lub stwierdzony został guz nadnerczy. Ostrożność zalecana jest również w przypadku przewlekłej hipoglikemii czy po spożyciu alkoholu.

Glukagon ma swoje zastosowanie także jako odtrutka nieswoista. Sprawdza się w przypadku zatrucia tlenkiem węgla, cyjankami, siarkowodorem i związkami utleniającymi.

Reklama

Jak podać glukagon?

Lek ma postać proszku, który przed aplikacją należy rozpuścić w załączonej do zestawu substancji. Preparat przeznaczony jest do wstrzykiwania podskórnie lub domięśniowo (w udo lub ramię), ale nigdy dożylnie. Glukagon traktowany jest jako środek ratunkowy, który osoba leczona insuliną powinna mieć w swojej apteczce. 

W przypadku utraty przytomności, zastrzyk może zrobić samodzielnie ktoś z domowników, nie jest zatem niezbędne wzywanie karetki pogotowia. Należy jednak pamiętać o przewróceniu chorego na bok, tak by nie zachłysnął się wymiocinami – zwracanie treści pokarmowej jest bowiem często występującym skutkiem ubocznym podania preparatu.

Czytaj również

Bibliografia

  • Marcin Nylec, Magdalena Olszanecka-Glinianowicz, Rola glukagonu w patogenezie cukrzycy typu 2, Endokrynologia, Otyłość i Zaburzenia Przemiany Materii 2010, tom 6, nr 3
  • Ivan Quesada, Eva Tuduri, Cristina Ripoll, Angel Nadal, Physiology of the pancreatic a-cell and glucagon secretion: role inglucose homeostasis and diabetes, Journal of Endocrinology (2008) 199
  • Ewa Otto-Buczkowska, Przemysława Jarosz-Chobot, Zaburzenia metabolizmu glukozy w populacji wieku rozwojowego – co nowego w diagnostyce i leczeniu? Część II, Medycyna Rodzinna 1/2008
  • Charakterystyka produktu leczniczego GlucaGen 1 mg HypoKit, http://leki.urpl.gov.pl
Piotr  Brzózka - dziennikarz wyróżniony w konkursie Dziennikarz Medyczny Roku 2023
Artykuł napisany przez
Piotr Brzózka - dziennikarz wyróżniony w konkursie Dziennikarz Medyczny Roku 2023
Dziennikarz wyróżniony w konkursie "Dziennikarz Medyczny Roku 2023". Autor tysięcy publikacji o tematyce medycznej, ekonomicznej, politycznej i społecznej. Przez 15 lat związany z Dziennikiem Łódzkim i Polska TheTimes. Z wykształcenia socjolog stosunków politycznych, absolwent Wydziału Ekonomiczno-Socjologicznego Uniwersytetu Łódzkiego. Po godzinach fotografuje, projektuje, maluje, tworzy muzykę.
Pokaż więcej
Czy ten artykuł był dla Ciebie pomocny?
Dziękujemy za przeczytanie naszego artykułu do końca.
Jeśli chcesz być na bieżąco z informacjami na
temat zdrowia i zdrowego stylu życia,
zapraszamy na nasz portal ponownie!
Specjaliści współpracujący z medme
25674

Wojciech Ziółkowski

magister farmacji

Poznaj mnie
25626

Katarzyna Kulig

dermatolog i wenerolog

Poznaj mnie
25675

Marzena Rojek-Ledwoch

dietetyczka, psychodietetyczka

Poznaj mnie
25676

Kamila Pawłowska

dietetyk kliniczny, psychodietetyk

Poznaj mnie
25625

Sylwia Borowska

doktor nauk farmaceutycznych

Poznaj mnie
25886

Magdalena Grosiak

diagnosta laboratoryjny

Poznaj mnie
25887

Magdalena Rutkowska

lekarz weterynarii

Poznaj mnie
25879

Anna Lewandowska

psychiatra dziecięcy

Poznaj mnie
25888

Jolanta Woźniak

prawnik

Poznaj mnie
Pokaż wszystkich
Więcej z kategorii Badania i monitorowanie cukrzycy
Insulina - normy, badanie i funkcje w organizmie. Jak czytać wyniki?
Aplikowanie insuliny przez pacjenta
Rewolucja w zarządzaniu cukrzycą. Czym jest TouchCare i jak zmienia życie pacjentów?
Nowoczesny system ciągłego monitorowania glikemii Touchcare
Podwyższony cukier - jak go obniżyć? Domowe sposoby i leki
Badanie poziomu podwyższonego cukru we krwi
Podobne artykuły
TouchCare - System ciągłego monitorowania glikemii
Glukometr bez nakłuwania - działanie, cena i refundacja
Pen do insuliny
Pen do insuliny – za darmo i do kupienia. Gdzie dostać i jak używać?
Mierzenie poziomu cukru
Stan przedcukrzycowy - objawy, dieta i leczenie. Czy może się cofnąć?
Badanie krzywa cukrzycowa
Test obciążenia glukozą (krzywa cukrzycowa) - jak przebiega, jakie są normy?
Mierzenie poziomu cukru sensorem
Sensor do pomiaru cukru – cena i refundacja. Jak go założyć i używać?

Reklama


Sonda
Sonda redakcyjna
Jakie funkcje Twojego CGM są dla Ciebie najważniejsze?
Touchcare CGM