Najzdrowsze miejsce w internecie

Mocznica - objawy, przyczyny, dieta i leczenie. Co to jest?

Mocznica jest skrajną postacią przewlekłej choroby nerek, występującą w związku ze schyłkową ich niewydolnością. W jej wyniku dochodzi do zatrucia organizmu toksynami, czego efektem są objawy w obrębie całego niemal ustroju. Leczenie mocznicy wymaga dializowania pacjenta, niekiedy także przeszczepu nerki. W codziennym zaś postępowaniu kluczowa jest właściwa dieta.
Mężczyzna podczas dializy
źrodło:123RF
Spis treści

Co to jest mocznica?

Mocznica, zwana też uremią, to stan kliniczny występujący w przebiegu schyłkowej niewydolności nerek.  Pojawienie się w organizmie toksyn mocznicowych powoduje szeroko zakrojony rozstrój, w tym między innymi zaburzenie równowagi wodno-elektrolitowej. Mocznica najczęściej występuje u osób starszych, po sześćdziesiątym roku życia, minimalnie częściej u mężczyzn, niż u kobiet. 

Schyłkowa niewydolność i związana z nią mocznica to piąte, najwyższe stadium zaawansowania przewlekłej choroby nerek (PChN) – schorzenia powszechnego, w samej tylko Polsce dotykającego około 4 milionów osób. 

Skrajna forma PChN, jaką jest mocznica, występuje znacznie rzadziej, tym bardziej że większość pacjentów rozpoczyna dializowanie przed pojawieniem się pierwszych jej objawów. Odwołując się luźno do danych epidemiologicznych z USA, można ostrożnie szacować, że w Polsce problem mocznicy dotyczy kilku - kilkunastu tysięcy osób. 

Zatrucie organizmu wskutek niewydolności nerek

Istotą mocznicy jest zatrucie organizmu wskutek niewydolności nerek. W procesie chorobowym wydzielane są różnego rodzaju toksyny mocznicowe, takie jak:

  • hormon przytarczyc (PTH), 
  • makroglobulina, 
  • produkty końcowe glikozylacji,
  • mikroglobulina beta2. 

Choć nie zidentyfikowano jednej konkretnej toksyny odpowiedzialnej za występowanie wszystkich objawów klinicznych, wiadomo że powodują one daleko posunięte zmiany metaboliczne, których efektem końcowym są liczne schorzenia i zaburzenia funkcjonowania organizmu, potencjalnie nawet śmiertelne. 

Objawy mocznicy

Podstawowe objawy mocznicy, będące następstwem zmian metabolicznych oraz wywołanych przez nie zaburzeń, to:

  • uczucie zmęczenia i znużenia, związane z występującą w przebiegu choroby niedokrwistością,
  • zaburzenia łaknienia, anoreksja, utrata masy ciała,
  • skurcze mięśni, drżenie drętwienie i mrowienie kończyn,
  • kwasica metaboliczna, 
  • zaburzenia gospodarki sodowej, potasowej, wapniowej, fosforowej,
  • nudności, wymioty,
  • pogorszenie kondycji psychicznej, zaburzenia świadomości,
  • pogłębienie i przyspieszenie zmian miażdżycowych,
  • objawy kardiologiczne – nadciśnienie lub niedociśnienie, zwężenie i niewydolność zastawek serca, zaburzenia rytmu serca, dusznica bolesna,
  • krwawienia wewnętrzne w obrębie układu pokarmowego,
  • bóle głowy, zawroty, zaburzenia widzenia,
  • świąd skóry, wybroczyny, łuszczenie się, przebarwienia,
  • ieprzyjemny zapach z ust oraz przykry posmak amoniaku,
  • encefalopatia (trwałe uszkodzenia mózgu), śpiączka.

Przyczyny mocznicy

Przyczyny mocznicy najczęściej mają charakter chorobowy. Wymienić w tym kontekście można takie determinanty, jak

Powodem mocznicy może też być fizyczne uszkodzenie nerek, jeśli uraz powoduje wzrost stężenia mocznika lub kreatyniny. 

Jak diagnozować mocznicę?

Za najbardziej miarodajne w przypadku zaawansowanych stadiów choroby nerek uznaje się oznaczenie stężenia kreatyniny w surowicy. Stanowi to podstawę do oszacowania wielkości parametru, jakim jest przesączanie kłębuszkowe (GFR, z ang. glomerular filtration rate). Wartość tę można określić stosując także uciążliwe, inwazyjne techniki, takie jak metoda radioizotopowa czy klirens inuliny. 

Należy przy tym wiedzieć, że w poszczególnych fazach choroby, wartość eGFR (ml/min/1,73 m2) wynosi odpowiednio:

  • stadium I (uszkodzenie nerek z prawidłowym lub podwyższonym GFR) -  powyżej 90,
  • stadium II (uszkodzenie nerek z łagodnym obniżeniem GFR) - w przedziale 60-89,
  • stadium III (uszkodzenie nerek z umiarkowanym obniżeniem GFR) – między 30 a 59,
  • stadium IV (uszkodzenie nerek z ciężkim obniżeniem GFR) – w zakresie 15-29,
  • stadium V (krańcowa niewydolność nerek/mocznica) – poniżej 15.

Leczenie mocznicy

Leczenie mocznicy wymaga dializowania pacjenta w celu oczyszczenia krwi z toksyn. W niektórych przypadkach niezbędny jest też przeszczep nerki, aczkolwiek jest to procedura skrajnie inwazyjna i częstokroć trudna do przeprowadzenia w związku z koniecznością pozyskania organu od dawcy. Dodatkowo w leczeniu mocznicy stosuje się działania objawowe i przyczynowe związane konkretnymi zaburzeniami. 

Przykładowo, w terapii niedokrwistości wykorzystywane są preparaty żelaza, a nadczynność przytarczyc i powiązaną lub izolowaną hipokalcemię oraz hipofosfatemię leczy się węglanem lub octanem wapnia i witaminą D. 

Ponadto chorzy muszą przestrzegać zaleceń dotyczących profilaktyki, takich jak:

  • unikanie wzmożonego wysiłku fizycznego oraz obciążeń psychicznych,
  • unikanie kontaktu z osobami chorymi, cierpiącymi z powodu zakażeń wirusowych i bakteryjnych,
  • przestrzeganie właściwej diety.

Dieta przy mocznicy

Dieta przy mocznicy powinna uwzględniać szczególne zalecenia dotyczące zwłaszcza spożycia określonych składników mineralnych. 

W związku z występującą w organizmie nadpodażą niektórych z nich, zaleca się minimalną jedynie konsumpcję produktów żywnościowych zawierających:

  • potas,
  • sód,
  • fosforany.

Dodatkowo należy przestrzegać diety niskobiałkowej (do mniej więcej 40-50 g na dobę, ze szczególnym ograniczeniem spożycia białek roślinnych). Nie wolno też nadużywać soli. Dzienne menu powinno być niskokaloryczne, tak by dobowa dawka przyjmowanej z pokarmem energii nie przekraczała 2000 kcal. 

Czytaj również

Bibliografia

  • Michael R. Zemaitis; Lisa A. Foris; Shruti Chandra; Khalid Bashir. Uremia, https://www.ncbi.nlm.nih.gov
  • Giselli Scaini, Gabriela Kozuchovski – Ferreira, Emilio Luiz Streck, Mechanisms underlying uremic encephalopathy, Rev Bras Ter Intensiva. 2010; 22(2)
  • Ewa Król, Bolesław Rutkowski, Przewlekła choroba nerek, klasyfikacja, epidemiologia leczenie, Forum Nefrologiczne 2008, tom 1, nr 1,
Piotr  Brzózka
Artykuł napisany przez
Piotr Brzózka
Dziennikarz, autor tysięcy publikacji o tematyce ekonomicznej, politycznej, społecznej oraz medycznej. Przez 15 lat związany z Dziennikiem Łódzkim i Polska TheTimes. Z wykształcenia socjolog stosunków politycznych, absolwent Wydziału Ekonomiczno-Socjologicznego Uniwersytetu Łódzkiego. Po godzinach fotografuje, projektuje, maluje, tworzy muzykę.
Pokaż więcej
Czy ten artykuł był dla Ciebie pomocny?
Dziękujemy za przeczytanie naszego artykułu do końca.
Jeśli chcesz być na bieżąco z informacjami na
temat zdrowia i zdrowego stylu życia,
zapraszamy na nasz portal ponownie!
Podobne artykuły
Nerki po biopsji
Biopsja nerki – wskazania i cena. Jak długo w szpitalu?
Sprzęt do dializy niewydolnych nerek
Niewydolność nerek - jak się objawia? Dieta i leczenie
Kobietę bolą plecy
Objaw Goldflama - dodatni i ujemny. Jak sprawdzić?
Wizualizacja nerek
Agenezja nerki – u płodu i osób dorosłych. Czym jest?
Może to Cię zainteresuje
Owoce dzikiej róży
Olej z dzikiej róży - właściwości. Jak i na co stosować?
Zabieg operacyjnego przeszczepu trzustki
Przeszczep trzustki - czy jest możliwy i ile się czeka?
Widok kominów z fabryk zanieczyszczających powietrze
Zanieczyszczenia powietrza - źródła. Jaki wpływ na zdrowie?
Felinoterapeutka ze swoim kotem
Felinoterapia - czym jest terapia z kotem i komu może pomóc?
Sonda redakcyjna
Co stosujesz aby zapobiegać kamicy nerkowej?