Co to jest zespół jelita drażliwego?
Wśród chorób przewodu pokarmowego występujących najczęściej wymienia się zespół jelita drażliwego. Co to takiego jest? Jest to przewlekła choroba jelit - zarówno jelita grubego, jak i cienkiego - określana również skrótem IBS, z ang. irritable bowel syndrom.
Zalicza się ją do czynnościowych chorób przewodu pokarmowego, a jaj objawy nie wynikają z jednego, konkretnego podłoża. Czy zespół jelita drażliwego jest groźny? Z reguły nie jest on chorobą ciężką ani nie prowadzi do poważnych konsekwencji zdrowotnych, wymaga jednak leczenia celem poprawienia komfortu życia.
Diagnozowany bywa zarówno u pacjentów dorosłych, jak i u dzieci. U najmłodszych pacjentów najczęściej objawia się zaburzeniami wypróżniania (biegunkami, zaparciami lub zaburzeniami naprzemiennymi) i bólami brzucha nasilającymi się po wypróżnianiu. Z dolegliwością boryka się też wiele kobiet w ciąży, zatem warto wiedzieć, że jelito drażliwe nie jest szczególnym zagrożeniem dla samej ciąży.
W Międzynarodowej Klasyfikacji Chorób i Problemów Zdrowotnych ICD-10, ustanowionej przez WHO, zespół jelita drażliwego oznaczony został symbolem K.58 i podzielony na:
- K58.0 - zespół jelita drażliwego z biegunką,
- K58.9 - zespół jelita drażliwego bez biegunki.
W nowszej wersji Klasyfikacji - ICD-11 - zespół jelita drażliwego oznaczono symbolem DD91.0.
Reklama
Przyczyny zespołu jelita drażliwego
Etiologia i bezpośrednie przyczyny zespołu jelita drażliwego nie są nadal do końca rozpoznane. Powszechnie przyjmuje się jednak tezę, że występowanie dolegliwości ma charakter wieloczynnikowy, a czynnikiem wiodącym są nieprawidłowości funkcjonowania osi mózg-jelita.
Inne możliwe czynniki odpowiedzialne za rozwój choroby to:
- wzmożone czucie trzewne, czyli odbieranie bodźców z narządów wewnętrznych przez mózg,
- zaburzenia perystaltyki jelit,
- zaburzenia czynności wydzielniczej jelit (wydzielania hormonów odpowiedzialnych za trawienie),
- zaburzenie naturalnej mikrobioty jelitowej, czyli pożytecznych drobnoustrojów - głównie bakterii - bytujących w ludzkich jelitach,
- przebyta infekcja przewodu pokarmowego.
Jeśli chodzi o tzw. poinfekcyjny zespół jelita drażliwego, polega on na utrzymywaniu się objawów ze strony układu pokarmowego, pomimo wyeliminowania patogenów (np. bakterii) wywołujących infekcję. Szacuje się, że IBS dotyka 11% światowej populacji, przy czym najczęściej rozpoznawany jest u kobiet (dwa razy częściej niż u mężczyzn) poniżej 50 roku życia (za:mp.pl).
Dalszą część artykułu znajdziesz pod sekcją "Pytania do eksperta"
Jak objawia się zespół jelita drażliwego?
Niektóre objawy zespołu jelita drażliwego są bardziej typowe, inne mniej. W większości są one niestety mało charakterystyczne, dlatego choroba może być łatwo mylona z innymi dolegliwościami, np. zatruciem pokarmowym (zwłaszcza w jej pierwszej fazie). Jakie zatem objawy daje jelito wrażliwe?
- Ból brzucha - ataki bólu są najczęstszym symptomem IBS. Ból opisywany jest jako ostry, kłujący, nękający. Gdzie boli? Zespół jelita drażliwego najczęściej objawia się bólem po lewej stronie dolnej części brzucha, ale nie jest to reguła. Dolegliwości mogą być odczuwane także po stronie prawej i bliżej części centralnej.
- Zaburzenia wypróżnienia - najczęściej są to biegunka lub zaparcia. Mogą one również występować naprzemiennie.
- Zmieniony wygląd stolca - stolec przy zespole jelita drażliwego może wyglądać inaczej, niż przed rozwojem choroby. Zdarza się, że jest on żółty i zawiera kawałki pokarmu, co wskazuje na zaburzenia trawienia i wchłaniania. Bywa też cienki (tzw. stolec ołówkowaty), o kształcie sznurka lub wstążki. W stolcu może być zauważalny śluz, jednak pojawienie się śluzu z krwią nie jest typowe i zawsze wymaga pilnej konsultacji z lekarzem.
- Pogorszenie ogólnego samopoczucia - uczucie zmęczenia, zaburzenia nastroju, a nawet stany depresyjne.
Zespół jelita drażliwego daje podobne objawy u pacjentów dorosłych i u dzieci. U najmłodszych - szczególnie u niemowląt - rozpoznanie dolegliwości jest najtrudniejsze, ponieważ maluchy nie potrafią jeszcze sygnalizować dyskomfortu. U nich wszelkie dolegliwości objawiają się rozdrażnieniem, wzmożoną płaczliwością, itp.
Źródło: Opracowanie własne
Objawy skórne zespołu jelita drażliwego
O chorobach jelit mogą też świadczyć zmiany skórne, takie jak wysypka czy uporczywy świąd skóry, są to jednak objawy tak nietypowe, że zawsze wymagają konsultacji z lekarzem.
Jeśli chodzi o skórne objawy zespołu jelita drażliwego, przede wszystkim są to zmiany trądzikowe. Skąd się biorą? Otóż zaburzenia naturalnej mikrobioty jelitowej prowadzą niekiedy do nieszczelności tego odcinka przewodu pokarmowego. Wówczas przedostające się do krwiobiegu toksyny i inne szkodliwe substancje mogą powodować stan zapalny w obrębie skóry.
Zmiany, które mogą wystąpić to przede wszystkim:
- trądzik pospolity,
- trądzik różowaty,
- atopowe zapalenie skóry.
Są to dolegliwości trudne do wyleczenie, dlatego zaobserwowanie objawów powinno skutkować wizytą u dermatologa. By pozbyć się zmian, konieczne jest jednoczesne podjęcie leczenia samego IBS.
Reklama
Czy kolonoskopia wykryje zespół jelita drażliwego? Diagnostyka IBS
Ponieważ IBS daje na co dzień przykre, utrudniające funkcjonowanie objawy, niezwykle ważne jest jego rozpoznanie i podjęcie leczenia. Jak zdiagnozować zespół jelita drażliwego? Diagnostyka rozpoczyna się od szczegółowego wywiadu z pacjentem na temat:
- występujących objawów,
- codziennej diety,
- trybu życia,
- występowania chorób współistniejących (głównie tych o charakterze przewlekłym),
- chorób występujących w bliskiej rodzinie i innych obciążeń genetycznych.
Jakie badania mogą zostać zlecone celem rozpoznania zespołu jelita drażliwego? Zarówno u pacjentów dorosłych, jak i u dzieci przeważnie wykonuje się:
- morfologię,
- wskaźniki stanu zapalnego (OB i CRP),
- badanie bakteriologiczne kału,
- badanie kału pod kątem pasożytów,
- badanie kału pod kątem obecności krwi,
- badanie ogólne moczu,
- obrazowe badania jamy brzusznej - USG, tomografia, rezonans.
Czy kolonoskopia wykryje zespół jelita drażliwego? Badanie to nie jest standardową metodą diagnostyczną przy podejrzeniu IBS, u pacjentów dorosłych jednak, szczególnie po 40 roku życia, może zostać zlecona celem wykluczenia bądź potwierdzenia obecności innych chorób jelit, takich jak:
- uchyłki,
- polipy,
- stany zapalne,
- zmiany nowotworowe.
Reklama
Co na zespół jelita drażliwego? Leki
Czy zespół jelita drażliwego da się w ogóle całkowicie wyleczyć? Niestety nie jest to możliwe, ponieważ do tej pory nie poznano dokładnej etiologii IBS. Można jednak łagodzić dolegliwość objawowo, poprawiając komfort życia i umożliwiając pacjentowi normalne funkcjonowanie codzienne.
Jak leczyć zespół jelita drażliwego, by zniwelować dokuczliwe objawy? Przede wszystkim stosuje się modyfikacje diety i stylu życia, dodatkowo leczenie farmakologiczne, łagodzące dolegliwości bólowe. Są to przede wszystkim środki działające rozkurczowo na mięśnie przewodu pokarmowego (np. drotaweryna, hioscyna).
W przypadku biegunki stosuje się także leki spowalniające pasaż treści pokarmowej przez jelita i zagęszczające konsystencję stolca. Mają one zwykle formę tabletek na bazie takich substancji jak loperamid.
Co jeszcze zaleca się na zespół jelita drażliwego? Najnowsze rekomendacje obejmują także leki o działaniu uspokajającym i przeciwdepresyjnym. Z reguły są one dostępne na receptę i nie należy ich przyjmować bez konsultacji z lekarzem.
Wiadomo, że objawy zespołu jelita drażliwego często nasilają się na skutek stresu i napięcia emocjonalnego, dlatego leczenie psychiatryczne ma duże znaczenie w ich niwelowaniu.
W przypadku zaburzeń mikrobioty jelitowej, zaleca się przyjmowanie probiotyków. Przywracają one równowagę wśród bytujących w jelitach drobnoustrojów, co zapobiega pogłębianiu problemu, a także powikłań, takich jak zakażenia przewodu pokarmowego.
Domowe leczenie zespołu jelita drażliwego
Wśród domowych metod leczenia zespołu jelita drażliwego warto wymienić przede wszystkim zioła i inne rośliny o prozdrowotnych właściwościach. O tym, które zastosować, decyduje przede wszystkim przebieg choroby i występujące objawy.
Na IBS, w którym dominują zaparcia, zaleca się nasiona babki płesznik i nasiona babki jajowatej. Spożywa się je w formie naparu, który można sporządzić samodzielnie, zalewając 2 łyżeczki nasion szklanką przegotowanej, gorącej wody i odstawiając do ostygnięcia.
Jeśli dolegliwością dominującą jest biegunka, objawy łagodzi napar z suszonych jagód. Dolegliwości bólowe towarzyszące zespołowi jelita drażliwego łagodzą natomiast kurkuma i koper włoski. Działają one rozluźniająco na mięśnie i pozwalają pozbyć się nagromadzonych w jelitach gazów, wywołujących nieprzyjemne uczucie rozpierania.
Reklama
Dieta przy zespole jelita drażliwego. Czego nie jeść?
Tak naprawdę, w leczeniu zespołu jelita drażliwego kluczową rolę odgrywa codzienna dieta. O tym, co jeść, a czego nie jeść, najlepiej porozmawiać z lekarzem (rodzinnym lub specjalistą - gastrologiem). Można także udać się do wyspecjalizowanego dietetyka, który po dokładnym wywiadzie na temat występujących objawów pomoże opracować korzystny dla zdrowia jadłospis.
Dieta przy IBS na pewno powinna być lekkostrawna, by dodatkowo nie obciążać jelit i ułatwić zachodzące w nich wchłanianie pokarmu. O tym, jakie produkty są zalecane, a jakie zakazane przy zespole jelita drażliwego, decyduje też przebieg choroby. Jeśli pacjent cierpi na zaparcia, zaleca się zwiększenie spożycia błonnika pokarmowego, szczególnie rozpuszczalnego, który wspiera trawienie i ułatwia wypróżnianie. Przy biegunce z kolei duża podaż błonnika może zaostrzyć objawy.
Osobom z IBS często zaleca się unikanie pełnoziarnistego pieczywa. Jaki chleb jeść przy dolegliwościach? Lepiej wybierać chleb pszenny, zawierający mniej substancji fermentujących. Objawy IBS może też wzmagać kawa, ze względu na zawartość drażniącej jelita kofeiny.
Oprócz diety przy jelicie drażliwym niezwykle istotne są nawyki żywieniowe. Lepiej jeść regularnie i częściej, a w mniejszych porcjach. Taki sposób odżywiania jest korzystny dla jelit i ułatwia zachodzące w nich procesy fizjologiczne.
Jelito drażliwe zawsze wymaga też odpowiedniego nawadniania organizmu. Przy biegunce pomaga ono zapobiegać odwodnieniu, przy zaparciach - rozluźnia stolec i wspomaga wypróżnianie.
