Ułatwienia dla pacjentów z terenów powodziowych. 👉 Jak z nich skorzystać? Sprawdź❗
Ułatwienia dla pacjentów z terenów powodziowych. 👉 Jak z nich skorzystać? Sprawdź❗
Ułatwienia dla pacjentów z terenów powodziowych. 👉 Jak z nich skorzystać? Sprawdź❗

Zespół jelita drażliwego - rola leczenia i diety w łagodzeniu jego objawów

Zespół jelita drażliwego to przewlekła choroba odcinka przewodu pokarmowego, z reguły nie prowadząca do poważnych konsekwencji zdrowotnych. Objawia się głównie zaburzeniami wypróżniania i dolegliwościami bólowymi, a podstawą jej leczenia jest dieta. Jak rozpoznać IBS i jak sobie z nim radzić?
Kobieta łapie się za brzuch, ponieważ cierpi na zespół jelita drażliwego
Źródło: 123RF
W skrócie
  • Zespół jelita drażliwego nie jest groźną chorobą, ale brak odpowiedniego postępowania może doprowadzić do nasilonych objawów, uniemożliwiających normalne funkcjonowanie. Do objawów tych należą przede wszystkim bóle brzucha i zaburzenia wypróżniania.
  • Etiologia IBS nie jest do końca znana i nie ma także leków całkowicie eliminujących ten problem zdrowotny. Z reguły stosuje się dietę i leczenie objawowe – przeciwbólowe, przeciwbiegunkowe, a niekiedy też przeciwdepresyjne, ponieważ objawy nasilają się na skutek czynników emocjonalnych.
  • Dieta zależy przede wszystkim od tego, jakie objawy dominują. Inne produkty zaleca się przy biegunkach, a inne przy zaparciach. Ważne są też prawidłowe nawyki żywieniowe i codzienne nawadnianie organizmu.
Spis treści

Reklama

Co to jest zespół jelita drażliwego?

Wśród chorób przewodu pokarmowego występujących najczęściej wymienia się zespół jelita drażliwego. Co to takiego jest? Jest to przewlekła choroba jelit - zarówno jelita grubego, jak i cienkiego - określana również skrótem IBS, z ang. irritable bowel syndrom.

Zalicza się ją do czynnościowych chorób przewodu pokarmowego, a jaj objawy nie wynikają z jednego, konkretnego podłoża. Czy zespół jelita drażliwego jest groźny? Z reguły nie jest on chorobą ciężką ani nie prowadzi do poważnych konsekwencji zdrowotnych, wymaga jednak leczenia celem poprawienia komfortu życia.

Diagnozowany bywa zarówno u pacjentów dorosłych, jak i u dzieci. U najmłodszych pacjentów najczęściej objawia się zaburzeniami wypróżniania (biegunkami, zaparciami lub zaburzeniami naprzemiennymi) i bólami brzucha nasilającymi się po wypróżnianiu. Z dolegliwością boryka się też wiele kobiet w ciąży, zatem warto wiedzieć, że jelito drażliwe nie jest szczególnym zagrożeniem dla samej ciąży.

W Międzynarodowej Klasyfikacji Chorób i Problemów Zdrowotnych ICD-10, ustanowionej przez WHO, zespół jelita drażliwego oznaczony został symbolem K.58 i podzielony na:

  • K58.0 - zespół jelita drażliwego z biegunką,
  • K58.9 - zespół jelita drażliwego bez biegunki.

W nowszej wersji Klasyfikacji - ICD-11 - zespół jelita drażliwego oznaczono symbolem DD91.0.

Reklama

Przyczyny zespołu jelita drażliwego

Etiologia i bezpośrednie przyczyny zespołu jelita drażliwego nie są nadal do końca rozpoznane. Powszechnie przyjmuje się jednak tezę, że występowanie dolegliwości ma charakter wieloczynnikowy, a czynnikiem wiodącym są nieprawidłowości funkcjonowania osi mózg-jelita.

Inne możliwe czynniki odpowiedzialne za rozwój choroby to:

  • wzmożone czucie trzewne, czyli odbieranie bodźców z narządów wewnętrznych przez mózg,
  • zaburzenia perystaltyki jelit,
  • zaburzenia czynności wydzielniczej jelit (wydzielania hormonów odpowiedzialnych za trawienie),
  • zaburzenie naturalnej mikrobioty jelitowej, czyli pożytecznych drobnoustrojów - głównie bakterii - bytujących w ludzkich jelitach,
  • przebyta infekcja przewodu pokarmowego.

Jeśli chodzi o tzw. poinfekcyjny zespół jelita drażliwego, polega on na utrzymywaniu się objawów ze strony układu pokarmowego, pomimo wyeliminowania patogenów (np. bakterii) wywołujących infekcję. Szacuje się, że IBS dotyka 11% światowej populacji, przy czym najczęściej rozpoznawany jest u kobiet (dwa razy częściej niż u mężczyzn) poniżej 50 roku życia (za:mp.pl).

Dalszą część artykułu znajdziesz pod sekcją "Pytania do eksperta"

Pytania do eksperta
Ewa Walecka Kapica
Lekarz gastroenterolog
01
Czego nie wolno jeść przy zespole jelita drażliwego?
Odpowiedź na pytanie, jakich produktów unikać przy zespole jelita drażliwego, nie jest do końca jednoznaczna. Zależy poniekąd od dominujących objawów i przebiegu choroby. Przy zaparciach należy spożywać produkty usprawniające pasaż treści pokarmowej przez jelita (zawierające duże ilości błonnika pokarmowego). Przy biegunce warto zwiększyć podaż produktów wstrzymujących, a ograniczyć np. jedzenie surowych owoców i warzyw.
02
Z czym można pomylić zespół jelita drażliwego?
Ponieważ zespół jelita drażliwego daje mało charakterystyczne objawy, można go łatwo pomylić z innymi dolegliwościami ze strony układu pokarmowego. Symptomy przy IBS przypominają te świadczące o infekcji przewodu pokarmowego (bakteryjnej, grzybiczej lub wirusowej), stanie zapalnym, a nawet niektórych chorobach nowotworowych.
03
Gdzie boli przy zespole jelita drażliwego?
Dolegliwości bólowe są jednym z najczęstszych objawów zespołu jelita drażliwego. Ból najczęściej odczuwany jest w dolnej partii jamy brzusznej, częściej po stronie lewej. Nie jest to jednak reguła, dlatego objawów nigdy nie wolno lekceważyć, bez względu na ich lokalizację.
04
Jak wygląda stolec przy jelicie drażliwym?
Stolec przy jelicie drażliwym może wyglądać inaczej, niż przed rozwojem choroby. Przy biegunce jest luźny, przy zaparciach - twardy i zwarty. Niekiedy widoczne są w nim niestrawione resztki pokarmu, a także śluz. Niektórzy pacjenci z IBS obserwują u siebie tzw. stolec ołówkowaty, czyli wąski, o kształcie wstążki.
05
Do czego prowadzi nieleczony zespół jelita drażliwego?
Zespół jelita drażliwego zwykle nie prowadzi do poważniejszych konsekwencji zdrowotnych. Brak odpowiedniego postępowania może jednak skutkować pogłębieniem objawów i znacznym pogorszeniem komfortu życia. Ciągłe bóle brzucha i zaburzenia wypróżnienia utrudniają normalne funkcjonowanie, dlatego IBS wymaga trzymania zaleconej diety, a niekiedy też leczenia farmakologicznego.

Jak objawia się zespół jelita drażliwego?

Niektóre objawy zespołu jelita drażliwego są bardziej typowe, inne mniej. W większości są one niestety mało charakterystyczne, dlatego choroba może być łatwo mylona z innymi dolegliwościami, np. zatruciem pokarmowym (zwłaszcza w jej pierwszej fazie). Jakie zatem objawy daje jelito wrażliwe?

  • Ból brzucha - ataki bólu są najczęstszym symptomem IBS. Ból opisywany jest jako ostry, kłujący, nękający. Gdzie boli? Zespół jelita drażliwego najczęściej objawia się bólem po lewej stronie dolnej części brzucha, ale nie jest to reguła. Dolegliwości mogą być odczuwane także po stronie prawej i bliżej części centralnej.
  • Zaburzenia wypróżnienia - najczęściej są to biegunka lub zaparcia. Mogą one również występować naprzemiennie.
  • Zmieniony wygląd stolca - stolec przy zespole jelita drażliwego może wyglądać inaczej, niż przed rozwojem choroby. Zdarza się, że jest on żółty i zawiera kawałki pokarmu, co wskazuje na zaburzenia trawienia i wchłaniania. Bywa też cienki (tzw. stolec ołówkowaty), o kształcie sznurka lub wstążki. W stolcu może być zauważalny śluz, jednak pojawienie się śluzu z krwią nie jest typowe i zawsze wymaga pilnej konsultacji z lekarzem.
  • Pogorszenie ogólnego samopoczucia - uczucie zmęczenia, zaburzenia nastroju, a nawet stany depresyjne.

Zespół jelita drażliwego daje podobne objawy u pacjentów dorosłych i u dzieci. U najmłodszych - szczególnie u niemowląt - rozpoznanie dolegliwości jest najtrudniejsze, ponieważ maluchy nie potrafią jeszcze sygnalizować dyskomfortu. U nich wszelkie dolegliwości objawiają się rozdrażnieniem, wzmożoną płaczliwością, itp.

Źródło: Opracowanie własne

Objawy skórne zespołu jelita drażliwego

O chorobach jelit mogą też świadczyć zmiany skórne, takie jak wysypka czy uporczywy świąd skóry, są to jednak objawy tak nietypowe, że zawsze wymagają konsultacji z lekarzem.

Jeśli chodzi o skórne objawy zespołu jelita drażliwego, przede wszystkim są to zmiany trądzikowe. Skąd się biorą? Otóż zaburzenia naturalnej mikrobioty jelitowej prowadzą niekiedy do nieszczelności tego odcinka przewodu pokarmowego. Wówczas przedostające się do krwiobiegu toksyny i inne szkodliwe substancje mogą powodować stan zapalny w obrębie skóry.

Zmiany, które mogą wystąpić to przede wszystkim:

  • trądzik pospolity,
  • trądzik różowaty,
  • atopowe zapalenie skóry.

Są to dolegliwości trudne do wyleczenie, dlatego zaobserwowanie objawów powinno skutkować wizytą u dermatologa. By pozbyć się zmian, konieczne jest jednoczesne podjęcie leczenia samego IBS.

Reklama

Czy kolonoskopia wykryje zespół jelita drażliwego? Diagnostyka IBS

Ponieważ IBS daje na co dzień przykre, utrudniające funkcjonowanie objawy, niezwykle ważne jest jego rozpoznanie i podjęcie leczenia. Jak zdiagnozować zespół jelita drażliwego? Diagnostyka rozpoczyna się od szczegółowego wywiadu z pacjentem na temat:

  • występujących objawów,
  • codziennej diety,
  • trybu życia,
  • występowania chorób współistniejących (głównie tych o charakterze przewlekłym),
  • chorób występujących w bliskiej rodzinie i innych obciążeń genetycznych.

Jakie badania mogą zostać zlecone celem rozpoznania zespołu jelita drażliwego? Zarówno u pacjentów dorosłych, jak i u dzieci przeważnie wykonuje się:

  • morfologię,
  • wskaźniki stanu zapalnego (OB i CRP),
  • badanie bakteriologiczne kału,
  • badanie kału pod kątem pasożytów,
  • badanie kału pod kątem obecności krwi,
  • badanie ogólne moczu,
  • obrazowe badania jamy brzusznej - USG, tomografia, rezonans.

Czy kolonoskopia wykryje zespół jelita drażliwego? Badanie to nie jest standardową metodą diagnostyczną przy podejrzeniu IBS, u pacjentów dorosłych jednak, szczególnie po 40 roku życia, może zostać zlecona celem wykluczenia bądź potwierdzenia obecności innych chorób jelit, takich jak:

  • uchyłki,
  • polipy,
  • stany zapalne,
  • zmiany nowotworowe.

Reklama

Co na zespół jelita drażliwego? Leki

Czy zespół jelita drażliwego da się w ogóle całkowicie wyleczyć? Niestety nie jest to możliwe, ponieważ do tej pory nie poznano dokładnej etiologii IBS. Można jednak łagodzić dolegliwość objawowo, poprawiając komfort życia i umożliwiając pacjentowi normalne funkcjonowanie codzienne.

Jak leczyć zespół jelita drażliwego, by zniwelować dokuczliwe objawy? Przede wszystkim stosuje się modyfikacje diety i stylu życia, dodatkowo leczenie farmakologiczne, łagodzące dolegliwości bólowe. Są to przede wszystkim środki działające rozkurczowo na mięśnie przewodu pokarmowego (np. drotaweryna, hioscyna).

W przypadku biegunki stosuje się także leki spowalniające pasaż treści pokarmowej przez jelita i zagęszczające konsystencję stolca. Mają one zwykle formę tabletek na bazie takich substancji jak loperamid.

Co jeszcze zaleca się na zespół jelita drażliwego? Najnowsze rekomendacje obejmują także leki o działaniu uspokajającym i przeciwdepresyjnym. Z reguły są one dostępne na receptę i nie należy ich przyjmować bez konsultacji z lekarzem.

Wiadomo, że objawy zespołu jelita drażliwego często nasilają się na skutek stresu i napięcia emocjonalnego, dlatego leczenie psychiatryczne ma duże znaczenie w ich niwelowaniu.

W przypadku zaburzeń mikrobioty jelitowej, zaleca się przyjmowanie probiotyków. Przywracają one równowagę wśród bytujących w jelitach drobnoustrojów, co zapobiega pogłębianiu problemu, a także powikłań, takich jak zakażenia przewodu pokarmowego.

Domowe leczenie zespołu jelita drażliwego

Wśród domowych metod leczenia zespołu jelita drażliwego warto wymienić przede wszystkim zioła i inne rośliny o prozdrowotnych właściwościach. O tym, które zastosować, decyduje przede wszystkim przebieg choroby i występujące objawy.

Na IBS, w którym dominują zaparcia, zaleca się nasiona babki płesznik i nasiona babki jajowatej. Spożywa się je w formie naparu, który można sporządzić samodzielnie, zalewając 2 łyżeczki nasion szklanką przegotowanej, gorącej wody i odstawiając do ostygnięcia.

Jeśli dolegliwością dominującą jest biegunka, objawy łagodzi napar z suszonych jagód. Dolegliwości bólowe towarzyszące zespołowi jelita drażliwego łagodzą natomiast kurkuma i koper włoski. Działają one rozluźniająco na mięśnie i pozwalają pozbyć się nagromadzonych w jelitach gazów, wywołujących nieprzyjemne uczucie rozpierania.

Reklama

Dieta przy zespole jelita drażliwego. Czego nie jeść?

Tak naprawdę, w leczeniu zespołu jelita drażliwego kluczową rolę odgrywa codzienna dieta. O tym, co jeść, a czego nie jeść, najlepiej porozmawiać z lekarzem (rodzinnym lub specjalistą - gastrologiem). Można także udać się do wyspecjalizowanego dietetyka, który po dokładnym wywiadzie na temat występujących objawów pomoże opracować korzystny dla zdrowia jadłospis.

Dieta przy IBS na pewno powinna być lekkostrawna, by dodatkowo nie obciążać jelit i ułatwić zachodzące w nich wchłanianie pokarmu. O tym, jakie produkty są zalecane, a jakie zakazane przy zespole jelita drażliwego, decyduje też przebieg choroby. Jeśli pacjent cierpi na zaparcia, zaleca się zwiększenie spożycia błonnika pokarmowego, szczególnie rozpuszczalnego, który wspiera trawienie i ułatwia wypróżnianie. Przy biegunce z kolei duża podaż błonnika może zaostrzyć objawy.

Osobom z IBS często zaleca się unikanie pełnoziarnistego pieczywa. Jaki chleb jeść przy dolegliwościach? Lepiej wybierać chleb pszenny, zawierający mniej substancji fermentujących. Objawy IBS może też wzmagać kawa, ze względu na zawartość drażniącej jelita kofeiny.

Oprócz diety przy jelicie drażliwym niezwykle istotne są nawyki żywieniowe. Lepiej jeść regularnie i częściej, a w mniejszych porcjach. Taki sposób odżywiania jest korzystny dla jelit i ułatwia zachodzące w nich procesy fizjologiczne.

Jelito drażliwe zawsze wymaga też odpowiedniego nawadniania organizmu. Przy biegunce pomaga ono zapobiegać odwodnieniu, przy zaparciach - rozluźnia stolec i wspomaga wypróżnianie.

Czytaj również

Bibliografia

  • A. Szczeklik, Choroby wewnętrzne, tom I, Medycyna Praktyczna, Kraków, 2005.
  • S. Konturek, Gastroenterologia i hepatologia kliniczna, PZWL, Warszawa, 2006.
  • W. Bartnik, Zespół jelita drażliwego (
  • K. Adrych, G. Rydzewska, Rozpoznawanie i leczenie zespołu jelita nadwrażliwego w praktyce lekarza rodzinnego, w: Varia Medica 2020 tom 4, nr 1, strony 52–59.
  • K. Adrych, Zespół jelita drażliwego w świetle najnowszych wytycznych, w: Forum Medycyny Rodzinnej 2018, tom 12, nr 6, 224-233.
  • P. Nehring, B. Mrozikiewicz-Rakowska, P. Krasnodębski, W. Karnafel, Zespół jelita drażliwego - nowe spojrzenie na etiopatogenezę, w: Przegląd Gastroenterologiczny 2011; 6 (1): 17-22.
Justyna Gabrysiak-Kula
Artykuł napisany przez
Justyna Gabrysiak-Kula
W 2009 roku zdobyła tytuł magistra kulturoznawstwa Uniwersytetu Łódzkiego. Pierwsze doświadczenia zawodowe zdobyła w Radiu Łódź, współtworząc audycje młodzieżowe. Od kilku lat pracuje jako copywriter, specjalizując się w tematyce medycznej, kosmetycznej, parentingowej i w dziedzinach pokrewnych. Napisała dotąd setki artykułów o zdrowiu. Prywatnie wychowuje dzieci, pływa i czyta książki, choć to właśnie pisanie było zawsze jej ulubionym zajęciem.
Pokaż więcej
Czy ten artykuł był dla Ciebie pomocny?
Dziękujemy za przeczytanie naszego artykułu do końca.
Jeśli chcesz być na bieżąco z informacjami na
temat zdrowia i zdrowego stylu życia,
zapraszamy na nasz portal ponownie!
Specjaliści współpracujący z medme
25674

Wojciech Ziółkowski

magister farmacji

Poznaj mnie
25626

Katarzyna Kulig

dermatolog i wenerolog

Poznaj mnie
25675

Marzena Rojek-Ledwoch

dietetyczka, psychodietetyczka

Poznaj mnie
25676

Kamila Pawłowska

dietetyk kliniczny, psychodietetyk

Poznaj mnie
25625

Sylwia Borowska

doktor nauk farmaceutycznych

Poznaj mnie
25886

Magdalena Grosiak

diagnosta laboratoryjny

Poznaj mnie
25887

Magdalena Rutkowska

lekarz weterynarii

Poznaj mnie
25879

Anna Lewandowska

psychiatra dziecięcy

Poznaj mnie
25888

Jolanta Woźniak

prawnik

Poznaj mnie
Pokaż wszystkich
Więcej z kategorii Jelita
Na czym polega żywienie dojelitowe? Zasady żywienia PEG w domu
Żywienie dojelitowe
Zapalenie jelita grubego: objawy, dieta i leczenie ziołami
Wizualizacja stanu zapalnego jelita grubego
Zespół jelita drażliwego - rola leczenia i diety w łagodzeniu jego objawów
Kobieta łapie się za brzuch, ponieważ cierpi na zespół jelita drażliwego
Podobne artykuły
Ziarna pszenicy
Zdrowe jelita dzięki błonnikowi – co warto wiedzieć?
Jelito grube u człowieka
Gruczolak cewkowy jelita grubego - jak się objawia? Przyczyny i dieta
Pacjent ze złogami w jelitach
Jak oczyścić jelita ze złogów kałowych i cieszyć się sprawnym układem pokarmowym?
Kobietę boli brzuch
Choroba SIBO (zespół rozrostu bakteryjnego) - jak się objawia i jak ją leczyć?
Kobietę bolą jelita
Ból jelit - po lewej i prawej stronie. Co pomaga?

Reklama


Sonda
Sonda redakcyjna
Jakie funkcje Twojego CGM są dla Ciebie najważniejsze?
Touchcare CGM