Leki na anemię i niedobór żelaza

Działanie leków na anemię. Jak wpływają na produkcję czerwonych krwinek?

Anemia to stan, w którym w ludzkiej krwi spadkowi ulega poziom hemoglobiny.

Jest to białko obecne w erytrocytach, czyli krwinkach czerwonych, odpowiedzialne za rozprowadzanie tlenu po różnych tkankach organizmu.

Badanie, w którym nieprawidłowy poziom hemoglobiny jest wykrywany, to zwykła morfologia, dlatego wszelkie wahania zdiagnozowane zostają już podczas podstawowej profilaktyki zdrowotnej.

Rodzajów anemii jest wiele, w zależności od podłoża zaistniałych zaburzeń. Najczęstszymi jednak są:

• niedokrwistość z niedoboru żelaza - powstająca na skutek niskiego poziomu tego pierwiastka we krwi,
• niedokrwistość megaloblastyczna - związana z niedoborem witaminy B12 lub kwasu foliowego w organizmie.

Obydwa wymienione rodzaje niedokrwistości przeważnie wynikają ze zbyt małej podaży tych substancji w codziennej diecie.

Co brać na niedokrwistość, jeśli sama dieta jest niewystarczająca, by wyrównać poziom hemoglobiny? Leczenie często zaczyna się od przyjmowania żelaza na anemię.

Żelazo jako składnik hemoglobiny jest niezbędne, by jej stężenie było właściwe. W wielu przypadkach łatwo przyswajalne preparaty żelazowe stosowane w niedokrwistości wystarczają i inne leki nie są potrzebne.

Co jednak, gdy ich przyjmowanie nie przynosi spodziewanych rezultatów? Niekiedy stosuje się też leki na zwiększenie czerwonych krwinek zawierające witaminę B12 i kwas foliowy.

Wiele środków tego rodzaju dostępnych jest w aptekach bez recepty, jednak gdy okazują się one nieskuteczne, należy zgłosić się do lekarza rodzinnego lub specjalisty hematologa, który przepisze leki na niedokrwistość o silniejszym działaniu.

Większość z nich także wyrównuje stężenie wymienionych mikroelementów, jednak ich zawartość w lekach RX jest z reguły wyższa, dzięki czemu są one skuteczniejsze.

W skrajnych przypadkach leczenie anemii polega na przetaczaniu krwi lub przeszczepie szpiku, zwykle jednak farmakoterapia wystarcza, by zażegnać problem niedokrwistości.

Podział i rodzaje leków na niedokrwistość

Transfuzja i przeszczep szpiku, to metody leczenia tych rodzajów anemii, które wynikają z poważniejszych zaburzeń pracy układu krwiotwórczego (np. nieprawidłowe działanie komórek macierzystych w szpiku kostnym).

Farmakologicznie natomiast leczy się te rodzaje niedokrwistości, które spowodowane są niedoborem żelaza, witaminy B12 lub kwasu foliowego w organizmie.

Produkty na anemię dostępne w aptekach bez recepty lub wyłącznie z przepisu lekarza mają różną postać.

Są to przede wszystkim:

• tabletki o przedłużonym uwalnianiu,
• tabletki o zmodyfikowanym uwalnianiu,
• tabletki do rozgryzania i żucia,
• syropy,
• krople,
• zawiesiny doustne,
• zawiesiny do iniekcji.

Nie zawsze konieczne jest stosowanie leków. Niekiedy, by uzupełnić poziom brakujących substancji, wystarczy przyjmowanie suplementów na niedokrwistość dostarczających organizmowi mikroelementów, których dostaje on zbyt mało w codziennej diecie.

Przez pacjentów dorosłych najczęściej wybierane są tabletki na anemię, ponieważ to najwygodniejsza forma suplementacji. Wiele preparatów zawiera dzienną dawkę substancji w jednej tabletce, co ułatwia dawkowanie.

Dzieciom natomiast często podawane są syropy na niedobór żelaza. To forma bezpieczniejsza (szczególnie u dzieci, które mają jeszcze problem z połykaniem tabletek) i umożliwiająca dokładniejsze dobieranie dawek, odpowiednich dla wagi dziecka.

W Klasyfikacji leków ATC grupę B stanowią leki związane z krwią i układem krwiotwórczym. Wśród nich podgrupa B03 to leki stosowane w leczeniu niedokrwistości, podzielone na:

• B03A - Preparaty zawierające związki żelaza
  • B03AA - Związki żelaza dwuwartościowe, preparaty doustne
  • B03AB - Związki żelaza trójwartościowe, preparaty doustne
  • B03AC - Związki żelaza trójwartościowe, preparaty parenteralne (pozajelitowe)
  • B03AD - Preparaty złożone zawierające związki żelaza i kwas foliowy
  • B03AE - Inne preparaty złożone zawierające żelazo
• B03B - Witamina B12 i kwas foliowy
  • B03BA - Witamina B12 (cyjanokobalamina i pochodne)
  • B03BB - Kwas foliowy i jego pochodne
• B03X - inne leki stosowane w niedokrwistości (darbepoetyna alfa, erytropoetyna)

W dwóch pierwszych podgrupach leków substancjami czynnymi są żelazo, witamina B12 i kwas foliowy.

Trzecią podgrupę natomiast stanowią środki zawierające ludzką erytropoetynę lub jej modyfikacje.

Jest to hormon stymulujący produkcję i namnażanie czerwonych krwinek. Ich przyjmowane zaleca się przy zaburzeniach pracy układu krwiotwórczego.

Co brać na anemię w czasie ciąży i karmiąc piersią?

Niedokrwistość jest dolegliwością dotykającą pacjentów w każdym wieku. Prawdopodobieństwo jej wystąpienia wzrasta jednak w przebiegu niektórych chorób, a także u kobiet ciężarnych i matek karmiących piersią.

Rosnące w macicy dziecko, a później karmione mlekiem niemowlę „wyciąga” z organizmu matki potrzebne mu do prawidłowego rozwoju substancje, co często prowadzi do powstawania niedoborów.

To m. in. dlatego kobietom planującym ciążę zaleca się suplementację kwasu foliowego. Zwiększenie jego spożycia chroni płód przed wieloma chorobami, ale też pomaga zapobiegać wystąpieniu anemii.

Ciąża to także czas, w którym przyjmowanie wielu środków jest niewskazane ze względu na skutki uboczne, które mogą one wywołać.

Zatem co na anemię w ciąży można stosować bezpiecznie? O tym, jaki lek przyjmować, powinien zadecydować lekarz prowadzący ciążę, na podstawie wywiadu z pacjentką i ewentualnych wyników badań.

Niekiedy wystarczające są produkty na anemię dostępne bez recepty, innym razem zachodzi konieczność zastosowania leków RX.

W aptekach wiele jest suplementów z żelazem dedykowanych właśnie kobietom ciężarnym i matkom karmiącym.

Niektóre z nich wzbogacone są dodatkowo witaminami i minerałami, które w czasie ciąży są organizmowi szczególnie potrzebne.

Należy jednak pamiętać, by w ciąży nie stosować leków na anemię (ani żadnych innych środków) bez konsultacji z lekarzem.

Leki na anemię bez recepty - jakie naturalne produkty można stosować?

Już przy pierwszych objawach niedokrwistości - takich jak choćby uczucie zmęczenia, brak energii, bóle głowy, nadmierna potliwość, spadek koncentracji - należy udać się do lekarza i rozpocząć uzupełnianie niedoborów.

Co na anemię bez recepty warto zastosować, kiedy braki w organizmie są jeszcze niewielkie? Leki na anemię OTC, to z reguły naturalne preparaty zawierające żelazo i witaminy, potrzebne by poprawić krew.

Niektóre z nich zawierają wyciągi ziołowe z roślin o wysokiej zwartości tego pierwiastka. Rośliny i zioła na anemię zawierające duże ilości żelaza, to przede wszystkim: burak, szpinak, marchew, pokrzywa, korzeń szczawiu, dzięgiel chiński czy korzeń perzu.

Niektóre leki na niedokrwistość zawierają też witaminy i żelazo np. w postaci chelatu.

Dobry lek na anemię bez recepty to taki, który zawiera substancje czynne w postaciach łatwo przyswajanych przez ludzki organizm. Tylko taka ich forma gwarantuje wchłonięcie ich przez tkanki i uzupełnienie niedoborów.

Leki na anemię na receptę - silne środki stosowane w leczeniu niedokrwistości

Są sytuacje, w których stosowanie suplementów diety i środków bez recepty jest niewystarczające, by wyrównać w organizmie poziom hemoglobiny.

W takim przypadku konieczne jest przyjmowanie leków na anemię na receptę, które składem i mechanizmami działanie przypominają te słabsze, jednak zwykle posiadają wyższą zawartość substancji czynnych.

Leki na silną anemię należy zawsze stosować zgodnie ze wskazówkami lekarza, ponieważ ważne jest ich odpowiednie dawkowanie i sposób przyjmowania (na czczo, po posiłku itd.).

Przedawkowanie żelaza grozi dolegliwościami ze strony układu pokarmowego, a także takimi objawami jak przyspieszony oddech, zawroty głowy, niemiarowa praca serca.

Konsultacji z lekarzem wymaga także zażywanie leków na niedokrwistość aplastyczną (wywołaną nieprawidłową pracą układu krwiotwórczego) - sterydów lub leków immunosupresyjnych.

Bibliografia:

• E. Karakulska-Prystupiuk, Niedokrwistość z niedoboru żelaza - postępowanie w praktyce lekarza rodzinnego, w: Lekarz POZ 1/2019
• M. Myśliwiec, Doustna suplementacja żelaza w niedokrwistości nerkowopochodnej, w: Forum Nefrologiczne 2012, tom 5, nr 3, 195-203
• A. Hellmann, A. Mital, Niedokrwistości niedoborowe - diagnostyka i leczenie, w: Przewodnik Lekarza/Guide for GPs, 2003;4(7):88-97, https://www.termedia.pl/Niedokrwistosci-niedoborowe,8,18797,0,0.html , [09.03.2023].
• Jak uwzględniać jony żelaza w codziennej diecie?, Platforma edukacyjna Ministerstwa Edukacji i Nauki https://zpe.gov.pl/a/przeczytaj/D1926AqWU [09.03.2023]