Reklama
Co to jest cytologia?
Cytologia jest badaniem wykonywanym profilaktycznie w celu wczesnego wykrywania raka szyjki macicy (RSM). Choroba ta, powodowana przede wszystkim przetrwałym zakażeniem wirusem brodawczaka ludzkiego (HPV), jest w Polsce szóstym najczęściej diagnozowanym nowotworem złośliwych u kobiet i siódmym, jeśli chodzi o przyczyny zgonów onkologicznych.
Tak jak w przypadku wszystkich chorób nowotworowych, dla skuteczności leczenia ogromną rolę ma czas wykrycia zmian nowotworowych – im wcześniej, tym lepsze rokowania. To z tego powodu, tak duży nacisk kładzie się na badanie cytologiczne, które pozwala stwierdzić nieprawidłowości już na etapie stanu przedrakowego.
Warto podkreślić, że cytologię obowiązkowo wykonuje się przynajmniej jeden raz w ciąży. Badanie to wchodzi również w skład rutynowych pakietów diagnostycznych dla kobiet bezskutecznie starających się o dziecko i korzystających z usług klinik leczenia niepłodności.
Reklama
Wyniki cytologii
Dane prezentowane przez Polskie Towarzystwo Ginekologiczne wskazują, że złe wyniki cytologii stanowią od 1 do 8 procent rozmazów wykonywanych w ramach badań przesiewowych. Warto jednak pamiętać, że test ten nie stanowi podstawy do postawienia finalnej diagnozy. Jeśli rezultaty są niepokojące, pacjentki kierowane są na dalszą szczegółową diagnostykę.
Interpretacja wyników cytologii należy do lekarza, nie powinno się jej podejmować samodzielnie. Zwłaszcza, że do oceny stosowane są dwa systemy.
1) System Bethesda (TBS), opracowany w USA i rekomendowany przez towarzystwa ginekologiczne na całym świecie, w tym także w Polsce. Wynik cytologii ma w tym przypadku charakter opisowy i zawierać się może w jednej z poniższych kategorii:
- NILM, czyli brak podejrzenia śródnabłonkowej neoplazji oraz raka (od ang: No Intraepithelial Lesion or Malignancy). Jest to wynik pozytywny, i jest on w Polsce uzyskiwany w około 97 proc. rozmazów;
- ASC (ASC-US oraz ASC-H) – atypowe komórki nabłonka płaskiego. Ich stwierdzenie stanowi manifestację stanu zapalnego, ale nie musi zwiastować zmian nowotworowych;
- SIL – zmiany śródnabłonkowe. Taki wynik oznacza, że w macicy pojawiły się komórki zdolne do nowotworzenia. Mniejsze z nich nazywane są L-SIL, a większe H-SIL;
- AGC - atypowe zmiany w komórkach gruczołowych, w tym AGUS określane jako „trudne do interpretacji” oraz AGCN – „podejrzane onkologicznie”;
- Rak płaskonabłonkowy – nieinwazyjny nowotwór szyjki macicy;
- Rak złośliwy nienabłonkowy, zwany też gruczołowym. Jest to najgorszy z możliwych wyników, uzyskiwany jest jednak rzadko (znacznie poniżej 1 promila badanych rozmazów).
2) System Papanicolau, w którym oceny dokonuje się na pięciostopniowej skali. I tak:
- grupa 1 – wynik prawidłowy;
- grupa 2 – wynik cytologii oznaczający zmiany zwyrodnieniowe. Bardzo często też lekarz informuje w takim przypadku pacjentkę, że w badaniu wyszedł stan zapalny. Wciąż jednak jest to wynik pozytywny;
- grupa 3 - wynik nieprawidłowy. Stwierdza się w macicy komórki z cechami dysplazji, czyli noszące znamiona zmian przedrakowych;
- grupa 4 – stwierdzenie komórek płaskonabłonkowego raka przedinwazyjnego;
- grupa 5 – występowanie komórek raka płaskonabłonkowego albo innego nowotworu złośliwego.
Reklama
Ile się czeka na wyniki cytologii?
O ile samo badanie trwa bardzo krótko (kilka – kilkanaście minut), o tyle później pacjentki zmuszone są uzbroić się w cierpliwość. Jak długo czeka się na wynik cytologii? Od trzech-czterech dni do nawet czterech tygodni.
Procedury wykonania rozmazu oraz mikroskopowej oceny pobranej próbki są bardzo czasochłonne. Dodatkowym czynnikiem wydłużającym okres oczekiwania, jest brak własnego laboratorium w klinice, w której wykonywane było badanie.
W takiej sytuacji istnieje konieczność wysłania materiału do analizy w placówce zewnętrznej, co z reguły opóźnia przekazanie wyników pacjentce o kilkanaście dni.
Reklama
Kiedy cytologia?
Kiedy zrobić cytologię po raz pierwszy? Specjaliści zalecają, by po raz pierwszy udać się do ginekologa w tym właśnie celu w wieku około 20-24 lat. Ewentualnie w okresie nastoletnim, jeśli kobieta bardzo wcześnie rozpoczęła życie seksualne i jest ono intensywne.
Należy pamiętać, że do głównych czynników ryzyka zakażenia HPV należą niski wiek inicjacji oraz duża ilość partnerów. Warto się wówczas zbadać - ryzyko wykrycia jakichkolwiek zmian jest wprawdzie u młodych pacjentek minimalne, nie mniej istnieje.
Jak często powtarzać cytologię? Badanie to ma charakter profilaktyczny, dlatego rekomendowane jest jego regularne powtarzanie co mniej więcej 3 lata. W niektórych, uzasadnionych medycznie przypadkach, lekarz może zlecić wykonywanie testu częściej.
Wskazaniem są między innymi:
- predyspozycje genetyczne,
- osłabienie odporności np. w wyniku zakażenia wirusem HIV,
- stwierdzone nieprawidłowości w obrębie macicy, od nadżerki począwszy, na stanach przedrakowych kończąc.
Ważną kwestią jest też pytanie, kiedy najlepiej zrobić cytologię - w którym dniu cyklu miesięcznego? Między dziesiątym a dwudziestym i nie wcześniej, niż 4 dni po ostatnim krwawieniu oraz nie później, niż 4 dni przed następną miesiączką.
Reklama
Cytologia w ciąży
Tak jak zostało wspomniane wyżej, test ten jest jednym z badań obowiązkowych, które musi wykonać w Polsce każda kobieta ciężarna. Kiedy dokładnie należy przeprowadzić cytologię w ciąży? Najlepiej przed upływem 10. tygodnia, a jeśli z różnych powodów nie było to możliwe, w późniejszym terminie, nawet w III trymestrze.
Czy cytologia w ciąży jest bezpieczna? Tak. Badanie to nie stanowi jakiegokolwiek zagrożenia, nawet w tym szczególnym czasie. Pacjentki często niepokoją się, obserwując lekkie plamienie po cytologii w ciąży.
Jest ono jednak typowym objawem, występującym u mniej więcej połowy kobiet, nie świadczącym o jakichkolwiek komplikacjach.
Co zrobić, jeśli wyniki okażą się nieprawidłowe? Wedle zaleceń Polskiego Towarzystwa Ginekologicznego, pacjentka powinna być poddana dalszej diagnostyce.
Zalecane są:
- kolposkopia, czyli dokładniejsza obserwacja tkanek macicy za pomocą wziernika wyposażonego w przyrząd optyczny (dobrze jest to zrobić w ośrodku mającym duże doświadczenie – ocena wyników jest typowo jakościowa, trafność diagnozy zależy więc od wiedzy lekarza);
- wykonanie testów na obecność wirusa HPV;
- biopsja, jeśli stwierdzone są zmiany typu CIN 2 (patrz wyżej);
- ewentualna konizacja, czyli usunięcie nieprawidłowych tkanek – zabieg ten ma zapobiec rozprzestrzenianiu się zmian. Istnieje w tym przypadku ryzyko powikłań stanowiących zagrożenie dla ciąży.
Reklama
Cena cytologii
Ile kosztuje cytologia? W prywatnych klinikach cena jest niewygórowana. Samo badanie zazwyczaj kosztuje około 50-60 złotych, aczkolwiek należy do tego doliczyć koszt konsultacji ginekologicznej – w zależności od miasta oraz renomy danego lekarza wynosi on od 100 zł do nawet 400 zł.
Warto jednak pamiętać, że test można wykonać bezpłatnie. Narodowy Fundusz Zdrowia refunduje badanie w ramach różnego typu programów profilaktyki raka szyjki macicy. Są one z reguły adresowane do kobiet w wieku 25-60 lat.
Co ważne, do wykonania cytologii na NFZ nie jest potrzebne skierowanie. Na badanie można się zgłosić do wybranej poradni ginekologiczno-położniczej.
Reklama
Jak się przygotować do cytologii?
Przygotowanie do cytologii zależy od zaleceń kliniki i lekarza. Różne kliniki i różni lekarze mają w tej materii nieco odmienne zalecania, dlatego dobrze jest zawczasu skontaktować się z poradnią, w której ma być wykonywane badanie, aby zaczerpnąć praktycznych wskazówek.
Niewątpliwie wskazane jest:
- powstrzymanie się od aktywności seksualnej od 1 do 4 dni przed cytologią,
- niestosowanie leków dopochwowych,
- zaniechanie irygacji.
Należy też pamiętać, by umówić badanie w terminie, który będzie adekwatny do zaleceń odnośnie cyklu miesięcznego (między dziesiątym a dwudziestym dniem). W czasie ostatniego krwawienia lepiej jest też używać podpasek, niż tamponów.
Jak wygląda badanie cytologiczne?
Jak wygląda i na czym polega cytologia oraz jaki jest przebieg badania? Cytologia polega na pobraniu komórek z tarczy oraz kanału szyjki macicy. Lekarz wykorzystuje do tego celu specjalną szczoteczkę, wprowadzaną w głąb dróg rodnych przez pochwę. Jest to procedura bezbolesna, choć część pacjentek może ją odbierać jako nieprzyjemną.
Przebieg badania jako takiego jest identyczny w każdej z jego odmian, różnice występują dopiero na etapie analizy laboratoryjnej. Standardową cytologię wykonuje się po przeniesieniu pobranego materiału na szkiełko mikroskopowe.
Jeśli natomiast jest do tego celu wykorzystywane podłoże płynne LCB, próbka trafia do specjalnego pojemnika z cieczą utrwalającą. Druga z metod uważana jest za bardziej dokładną i skuteczniejszą w wykrywaniu ewentualnych zmian.
Cytologia u dziewicy
Szczególnym przypadkiem jest cytologia u dziewicy. Badania tego nie wykonuje się u dziewcząt oraz młodych kobiet, jest jednak zalecane u pacjentek, które wciąż nie przeszły inicjacji seksualnej, ale ukończyły 25 rok życia.
Jak wygląda cytologia u dziewicy? Z technicznego punktu widzenia nie różni się w sposób zasadniczy, także używany do tego celu jest wziernik oraz szczoteczka. Są one wprowadzane przez niewielki otwór, który znajduje się w błonie. Co jednak ważne – wymaga to zastosowania specjalnego, cieńszego wziernika dziewiczego, przeznaczonego na takie właśnie okazje.
Jeśli otwór jest bardzo mały i istnieje ryzyko naruszenia delikatnego fałdu, lekarz może zrezygnować z użycia wziernika, a nawet całkowicie z badania. Należy podkreślić, że perspektywa zakażenia wirusem HPV, który jest kluczowy w patogenezie raka szyjki macicy, związana jest głównie z utrzymywaniem kontaktów seksualnych.
Ryzyko przypadkowej defloracji może więc przewyższać ewentualne korzyści z badania, które z dużą dozą prawdopodobieństwa nie wykaże żadnych niepokojących zmian.
