Mikroplastik w ludzkim mózgu❗ Czy nasz organizm staje się śmietniskiem? 🧠
Mikroplastik w ludzkim mózgu❗ Czy nasz organizm staje się śmietniskiem? 🧠
Mikroplastik w ludzkim mózgu❗ Czy nasz organizm staje się śmietniskiem? 🧠

Jak pielęgnować ranę pooperacyjną, by uniknąć zakażenia i przyspieszyć gojenie?

Raną pooperacyjną nazywa się przerwanie ciągłości skóry powstałe podczas zabiegu chirurgicznego. Kiedy zabieg przeprowadzany jest w prawidłowych, sterylnych warunkach, wystarczy odpowiednia pielęgnacja, by rana właściwie się goiła. Jak pielęgnować taką ranę i jak długo trwa jej gojenie?
Rana na ciele człowieka
Źródło: 123RF
W skrócie
  • Rana pooperacyjna powstaje na skutek przerwania ciągłości tkanki, koniecznego podczas zabiegu chirurgicznego. Często towarzyszy jej ból, a na późniejszych etapach gojenia uporczywe swędzenie.
  • Pielęgnacja rany gojącej się prawidłowo ogranicza się do dbałości o higienę i zapewnienia jej dostępu powietrza. Niekiedy ranę ochrania się jałowym opatrunkiem przed czynnikami zewnętrznymi.
  • Leczenie konieczne jest, gdy w ranie dojdzie do zakażenia i rozwija się stan zapalny. Zaniedbanie takiego stanu może być groźne dla zdrowia, a nawet życia pacjenta.
Spis treści

Reklama

Jakie są rodzaje ran pooperacyjnych?

Rany pooperacyjne - jak sama ich nazwa wskazuje - powstają w wyniku operacji chirurgicznych. Lekarz, chcąc dostać się do tkanek umiejscowionych wewnątrz ciała, musi naruszyć tkanki wierzchnie. Najczęściej polega to na przecinaniu skóry, choć wszystko oczywiście zależy od tego, jaki narząd poddawany jest zabiegowi. Rany po zabiegu chirurgicznym dzieli się na:

  • czyste - rany powstałe w obrębie skóry odkażonej;
  • czyste skażone - rany po operacji, w których doszło do przerwania ciągłości tkanek układu pokarmowego, oddechowego, płciowego lub moczowego;
  • skażone - rany, w których doszło do zakażenia chorobotwórczymi drobnoustrojami, wymagające chirurgicznego oczyszczania.

W Międzynarodowej Klasyfikacji Chorób i Problemów Zdrowotnych ICD-10, opracowanej przez WHO, rana pooperacyjna nie jest wyodrębniona w osobnym punkcie. Przyjmuje się, że wpisuje się ona w punkt T81 - powikłania zabiegów, nieklasyfikowane gdzie indziej. W nowszej wersji Klasyfikacji - ICD-11 wyróżnione są natomiast punkty:

  • EM0Y - inne określone choroby skóry (w tym - pooperacyjna rana skóry),
  • NE81.1 - przerwanie rany pooperacyjnej, nieklasyfikowane gdzie indziej,
  • NE81.2 - zakażenie rany pooperacyjnej,
  • NE81.00 - krwiak rany pooperacyjnej skóry,
  • JB40.1 - zakażenie rany pooperacyjnej położniczej.

Etapy gojenia rany pooperacyjnej

To, ile czasu goi się rana po operacji, zależy od wielu czynników, takich jak: jej głębokość i rozległość oraz lokalizacja, stan ogólny i wiek pacjenta. To, jak długo boli rana, zależy z kolei głównie od tego, czy proces gojenia przebiega prawidłowo, czy też dochodzi do powikłań. W tym drugim przypadku często jest on znacznie wydłużony, a przykre objawy nasilone.

Gojenie rany pooperacyjnej obejmuje kilka etapów. Pierwszy zwykle odbywa się jeszcze w warunkach szpitalnych, a ból często jest najbardziej nasilony w drugiej dobie po zabiegu. Opisywany bywa jako piekący i pulsujący. Na tym etapie obserwacji rany i ogólnego stanu pacjenta dokonuje personel medyczny, natomiast po powrocie do domu pacjent sam musi dokonywać obserwacji.

Około czwartej doby po operacji rozpoczyna się ziarninowanie rany. Jest to etap gojenia się, w którym na przerwanej tkance skórnej pojawia się nowa, gęsto unaczyniona tkanka mająca za zadanie uzupełnić powstałe ubytki.

Na dalszych etapach ból stopniowo ustępuje, a w jego miejsce pojawia się swędzenie, za co odpowiedzialna jest produkowana podczas odbudowy tkanek histamina.

Reklama

Pielęgnacja rany pooperacyjnej w domu

Jeśli gojenie przebiega prawidłowo, często pacjent z niezagojoną jeszcze całkiem raną zostaje wypisany ze szpitala. Pielęgnacja rany pooperacyjnej w domu musi być wykonywana więc przez niego samego lub kogoś z bliskich. Przeważnie ogranicza się ona do dbałości o higienę i wietrzenia miejsca przerwania tkanki celem zapewnienia mu dostępu powietrza niezbędnego w procesie gojenia.

Jeśli rana po operacji wymaga czyszczenia lub opatrywania, pacjent powinien zostać dokładnie poinstruowany przez personel medyczny, przed opuszczeniem szpitala. Instruktaż taki dotyczy metod powstępowania z raną, a także częstotliwości wykonywanych zabiegów pielęgnacyjnych i długości ich trwania.

Proces pielęgnowania kończy się dopiero w momencie, gdy rana jest już całkowicie zagojona. Niekiedy, by zniwelować bliznowacenie, zaleca się masaż rany pooperacyjnej. Nie można jednak wykonywać go zbyt wcześnie, by nie doprowadzić do powikłań. Wykonywanie tego rodzaju zabiegów należy zawsze wcześniej skonsultować z lekarzem.

Czym przemywać rany po operacji?

Na pierwszych etapach gojenia często stosuje się środki do odkażania raz pooperacyjnych, chroniące przerwaną tkankę przed drobnoustrojami. Dawniej stosowano substancje takie jak jodyna, jednak współcześnie odchodzi się od nich ze względu na możliwość podrażnień i pieczenie.

Dziś spraye i płyny do dezynfekcji zawierają np. oktenidynę - delikatną dla tkanek, a przy tym działająco wielowymiarowo (zwalczającą nie tylko bakterie, ale też wirusy i grzyby). Przemywanie ran na etapie pielęgnacji domowej nie zawsze jest konieczne. Czym myć rany, które już widocznie się zabliźniły? Często zaleca się je przemywać czystą wodą, ewentualnie delikatnymi kosmetykami bez dodatków zapachowych, np. szarym mydłem.

Ważne, by rany nie moczyć, a jedynie przepłukiwać ją podczas krótkiej kąpieli pod prysznicem. Najlepiej postępować zgodnie z zaleceniami lekarza, ponieważ wiele zależy od lokalizacji rany. Szczególnego traktowania wymagają te w okolicach oczu, jamy ustnej czy narządów płciowych. Leczenie ran pooperacyjnych (np. z zastosowaniem maści) konieczne jest zwykle, kiedy dojdzie do zakażenia i w miejscu przerwania tkanki rozwija się stan zapalny.

Jakie opatrunki stosować na ranę pooperacyjną?

W niektórych przypadkach opatrunek na ranę pooperacyjną w ogóle nie jest potrzebny. Gdy w miejscu przecięcia skóry założone są szwy i nic się spomiędzy nich nie sączy, od początku zapewnia się tylko swobodny dostęp powietrza.

Niekiedy rany czyste wymagają jednak ochrony przed czynnikami zewnętrznymi, do czego z reguły stosuje się jałowy gazik przyklejony plastrem. Innego zabezpieczenia wymagają rany sączące się. Współcześnie dostępne są specjalne plastry z opatrunkiem na rany pooperacyjne i opatrunki samoprzylepne. Niektóre z nich zabezpieczają nie tylko samą ranę, ale również założone na nią dreny i cewniki.

Co stosować na rany zakażone? Przy tego rodzaju powikłaniach zaleca się opatrunki oczyszczające - nasączone np. jonami srebra czy alginianem wapnia. Nie tylko osłaniają one miejsce przerwania tkanki, ale też niszczą dostające się do niego chorobotwórcze drobnoustroje.

Reklama

Co przyspiesza gojenie ran pooperacyjnych?

Niekiedy rany po zabiegach chirurgicznych goją się długo, ponieważ są rozległe lub głębokie. Co przyspiesza gojenie ran pooperacyjnych? W niektórych przypadkach na takie rany można stosować preparaty wspomagające proces odbudowy tkanki. Mają one zazwyczaj formę żelu, maści lub sprayu i zawierają takie substancje jak alginian wapnia czy jony srebra. Maść ze srebrem na rany pooperacyjne działa odkażająco i przeciwzapalnie, a także stymuluje proces gojenia.

Takie właściwości wykazują również niektóre zioła, jak szałwia czy rumianek, z których można robić antyseptyczne kompresy. Niekiedy na rany pooperacyjne zaleca się laseroterapię. Laser także odkaża i wspomaga prawidłowe procesy odbudowy tkanki.

Warto jednak pamiętać, że to, jak długo goi się rana, wpływa również na proces powstawania tkanki bliznowatej. Zbyt szybkie wysychanie rany sprzyja niestety tworzeniu się strupów, a te z kolei przyczyniają się do tworzenia większych, nieestetycznych blizn. Aby im zapobiegać, na ranym można stosować substancje wygładzające i nawilżające jak kolagen, aloes czy propolis. Wpływają dobrze na gojenie, jednocześnie dbając o stopniowe wysychanie rany i unikanie powstawania strupów.

Reklama

Jak pielęgnować trudno gojące się rany pooperacyjne?

Co robić, gdy rana po operacji ropieje i pojawiają się takie objawy jak pieczenie, zaczerwienienie, opuchlizna? Po pierwsze należy niezwłocznie zgłosić się do lekarza. Taki stan może być zagrożeniem dla zdrowia, a nawet życia pacjenta, dlatego musi być bezwzględnie skonsultowany ze specjalistą.

Gdy z rany sączy się ropa, jest to objaw zakażenia bakteryjnego. Zwykle ropienie leczy się środkami o przeciwbakteryjnym działaniu miejscowym. Sposób i częstotliwość ich aplikowania powinny być zgodne z zaleceniami lekarza.

Wyciek krwi z rany po operacji sugeruje z kolei, że doszło do jej rozejścia się. Krwawienie z niegojącej się rany również należy zgłosić lekarzowi. Zwykle wymaga ono postępowania odkażającego, ponieważ do otwartej rany w łatwy sposób mogą dostać się szkodliwe drobnoustroje.

Wszelkie wysięki z ran pooperacyjnych - czy to krew, ropa czy osocze - świadczą o nieprawidłowo przebiegającym procesie odbudowy tkanek. Źle gojąca się rana wymaga konsultacji lekarskiej, ponieważ prowadzić może do groźnych powikłań.

Reklama

Powikłania rany pooperacyjnej. Jakie są skutki niewłaściwej pielęgnacji?

Zdecydowanie najczęstszym powikłaniem, jakie może wystąpić w obrębie rany pooperacyjnej, jest jej zakażenie bakteryjne. Baterie obecne w ranie to np.:

  • Escherichia coli - pojawia się stosunkowo często w ranach po operacjach ginekologicznych, ze względu na ich kontakt z błoną śluzową narządów płciowych;
  • gronkowiec złocisty - bakteria o wysokim potencjale chorobotwórczym, odporna na wiele leków, również antybiotyków;
  • paciorkowiec - atakuje ludzki organizm w momentach osłabionej odporności, czyli np. po zabiegu chirurgicznym;
  • bakterie beztlenowe, np. Bacteroides spp. i Clostridium spp. - groźne i trudne do wyleczenia.

Zakażenie rany po operacji z reguły daje wyraźne objawy. Stan zapalny można rozpoznać przede wszystkim po:

  • silnym zaczerwienieniu lub siniaku,
  • twardej i wyraźnej opuchliźnie,
  • gorącej skórze wokół rany,
  • podwyższonej temperaturze całego ciała,
  • zwiększonej bolesności rany,
  • wysięku ropy lub płynu surowiczego.

Zakażona rana pooperacyjna wymaga leczenia, z reguły antybiotykami - o działaniu miejscowym lub ogólnoustrojowym, w zależności od zaleceń lekarza. Często wykonuje się też jej drenaż celem odprowadzenia wyciekających substancji.

Niekiedy, by dobrać odpowiednie leczenie, konieczne jest wykonanie posiewu z rany. Badanie ma na celu ustalenie, jakie drobnoustroje są odpowiedzialne za rozwój stanu zapalnego. Niektóre z nich (np. gronkowiec złocisty) są odporne na działanie leków pierwszego wyboru i konieczne jest zastosowanie innych antybiotyków na ranę. Nieleczone zapalenie może się szybko rozprzestrzeniać, a w skrajnych przypadkach prowadzić do martwicy rany lub zakażenia całego organizmu, czyli sepsy.

Na skutek niewłaściwej pielęgnacji rany pooperacyjnej, oprócz zakażenia, mogą wystąpić jeszcze inne powikłania. Są to przede wszystkim:

  • rozejście się rany - występuje po zdjęciu szwów, gdy ubytek tkanki jest zbyt duży lub jej gojenie przebiega nieprawidłowo;
  • krwiak w ranie - tworzy się przeważnie w pierwszej dobie po operacji i wymaga niekiedy ponownego nacinania tkanki;
  • przetoka - polega na niewłaściwym, patologicznym połączeniu przerwanej tkanki z innymi, sąsiadującymi z nią tkankami;
  • włóknik - powstaje na skutek włóknienia nowo narastającej tkanki w miejscu przerwania, co jest spowodowane zbyt szybkim jej wysychaniem;
  • przepuklina - tworzy się w ranie na późnym etapie jej gojenia, a niekiedy już w bliźnie pooperacyjnej, ma postać guzka lub wyczuwalnego zgrubienia.

Wszelkie niepokojące objawy w obrębie rany należy niezwłocznie konsultować z lekarzem.

Czytaj również

Bibliografia

  • A. J. Komorowski, Powikłania rany pooperacyjnej, źródło: Medycyna Praktyczna https://www.mp.pl/pacjent/badania_zabiegi/165548,powiklania-rany-pooperacyjnej [17.07.2024].
  • S. Sajdak, D. Samulak, Zakażenia okołooperacyjne w ginekologii i położnictwie, w: Ginekologia Praktyczna, 2008; 4: 1-5.
  • W. Noszczyk. Chirurgia. Warszawa: Wydawnictwo Lekarskie PZWL, 2007.
  • Zalecenia pielęgniarskie – pielęgnowanie rany pooperacyjnej w warunkach domowych, Szpital Powiatowy w Chrzanowie https://www.szpital-chrzanow.pl/images/awojcik/Zalecenie_piel%C4%99gniarskie-rana_pooperacyjna.pdf [17.07.2024].
  • Pielęgnacja skóry i rany, Polskie Stowarzyszenie Pielęgniarek Epidemiologicznych, Katowice, 2011 https://pspe.pl/wp-content/uploads/2017/04/Zeszyt_VII.pdf [17.07.2024].
Justyna Gabrysiak-Kula
Artykuł napisany przez
Justyna Gabrysiak-Kula
W 2009 roku zdobyła tytuł magistra kulturoznawstwa Uniwersytetu Łódzkiego. Pierwsze doświadczenia zawodowe zdobyła w Radiu Łódź, współtworząc audycje młodzieżowe. Od kilku lat pracuje jako copywriter, specjalizując się w tematyce medycznej, kosmetycznej, parentingowej i w dziedzinach pokrewnych. Napisała dotąd setki artykułów o zdrowiu. Prywatnie wychowuje dzieci, pływa i czyta książki, choć to właśnie pisanie było zawsze jej ulubionym zajęciem.
Pokaż więcej
Czy ten artykuł był dla Ciebie pomocny?
Dziękujemy za przeczytanie naszego artykułu do końca.
Jeśli chcesz być na bieżąco z informacjami na
temat zdrowia i zdrowego stylu życia,
zapraszamy na nasz portal ponownie!
Specjaliści współpracujący z medme
25674

Wojciech Ziółkowski

magister farmacji

Poznaj mnie
25626

Katarzyna Kulig

dermatolog i wenerolog

Poznaj mnie
25675

Marzena Rojek-Ledwoch

dietetyczka, psychodietetyczka

Poznaj mnie
25676

Kamila Pawłowska

dietetyk kliniczny, psychodietetyk

Poznaj mnie
25625

Sylwia Borowska

doktor nauk farmaceutycznych

Poznaj mnie
25886

Magdalena Grosiak

diagnosta laboratoryjny

Poznaj mnie
25887

Magdalena Rutkowska

lekarz weterynarii

Poznaj mnie
25879

Anna Lewandowska

psychiatra dziecięcy

Poznaj mnie
25888

Jolanta Woźniak

prawnik

Poznaj mnie
Pokaż wszystkich
Więcej z kategorii Rany i skaleczenia
Ciało obce w ranie - objawy i pierwsza pomoc. Jak postępować?
Mężczyzna bandażujący rękę kobiecie
Rana szarpana – jak wygląda? Kiedy można uzyskać odszkodowanie?
Szczekający owczarek niemiecki
Trudno gojące się rany: jakie są przyczyny i metody leczenia ran przewlekłych?
Kobieta mająca na dłoni trudno gojącą się ranę
Podobne artykuły
Blizna po ranie postrzałowej
Rana postrzałowa - rodzaje. Jak postępować?
Wymiana opatrunku na ranie
Zmiana opatrunku po operacji i po szyciu. Jak zakładać i zmieniać opatrunek?
Opatrywanie rady ciętej
Rana cięta – jak wygląda? Kiedy szyć i jak ją szybko zagoić?
Opatrywanie rany kłutej
Rana kłuta – kiedy jest niebezpieczna i jak udzielić pierwszej pomocy?
Kobieta z obandażowaną dłonią na której ma zakażoną ranę
Zakażenie rany - objawy i rodzaje. Jak wygląda i jak leczyć?

Reklama


Sonda
Sonda redakcyjna
Czy regularnie stosujesz środki na blizny po urazach lub operacjach?
Contractubex_sonda