Co to jest wankomycyna?
Wankomycyna należy do antybiotyków glikopeptydowych. Wykazuje działanie bakteriobójcze poprzez hamowanie biosyntezy ściany komórkowej bakterii. Stosowana jest w medycynie od lat 50. ubiegłego wieku, zwłaszcza w leczeniu poważnych zakażeń wywołanych przez bakterie Gram-dodatnie, które wykazują oporność na inne antybiotyki.
Antybiotyk stosuje się głównie w leczeniu:
- ciężkiego zapalenia płuc,
- zapalenia szpiku,
- ostrego bakteryjnego zapalenia opon mózgowo-rdzeniowych,
- sepsy.
Znajduje zastosowanie przy leczeniu zakażeń wywołanych bakterią Clostridium difficile. Lek podawany jest też profilaktycznie pacjentom operowanym z ryzykiem zachorowania na bakteryjne zapalenie wsierdzia. Stosuje się go także w leczeniu dializacyjnego zapalenia otrzewnej.
Wankomycyna jest nazywana antybiotykiem ostatniej szansy. Nie ma bowiem silniejszego leku, który byłby w stanie wyleczyć pacjentów z poważnych zakażeń wywołanych przez bakterie Gram-dodatnie. W 2017 roku Europejska Agencja Leków (EMA) wydała lekarzom ścisłe zalecenia odnośnie stosowania wankomycyny w celu zapewnienia jej należytej skuteczności poprzez zapobieganie oporności bakterii na ten antybiotyk. Zgodnie z wytycznymi EMA, lekarzom nie zaleca się stosować wankomycyny na gronkowcowe zapalenie jelita cienkiego i okrężnicy oraz u pacjentów z bakteryjnym zapaleniem jelit i osłabioną odpornością.
Preparaty z wankomycyną
Wankomycynadostępna jest w proszku, z którego przyrządza się roztwór do infuzji lub roztwór doustny. Co bardzo istotne, wankomycyna doustnie jest stosowana tylko w leczeniu rzekomobłoniastego zapalenia jelit wywołanego przez C. difficile. W pozostałych wskazaniach (opisanych powyżej) antybiotyk jest podawany dożylnie.
Roztwór do infuzji, zawierający 500 mg wankomycyny, powinien być rozpuszczony w 100 ml rozpuszczalnika. Roztwór doustny przygotowuje się poprzez rozpuszczenie dawki w 30 ml wody. Lek można też podać przez zgłębnik nosowo-żołądkowy.
Cena wankomycyny
Opakowanie antybiotyku, zawierające 5 fiolek w dawce 500 mg, kosztuje około 100-1500 złotych. Warto jednak zapamiętać, że wankomycyna jest lekiem stosowanym w lecznictwie zamkniętym, głównie w postaci dożylnej. Nie oznacza to jednak, że doustna forma leku jest ogólnodostępna.
Na polskim rynku aptecznym nie ma wankomycyny w tabletkach. Co prawda lek występuje w formie w proszku do sporządzenia roztworu doustnego, ale nie jest przepisywana pacjentom do użytku domowego.
Wankomycynanie znajduje się także na liście leków refundowanych, co oznacza, że jest lekiem pełnopłatnym.
Dawkowanie wankomycyny
Dawkowanie wankomycyny zależy od formy leku. Dawka antybiotyki podawanego w postaci wlewu jest ustalana na podstawie wieku oraz wagi pacjenta. Zwykle dorosłym podaje się 2 g na dobę w dwóch lub czterech dawkach z szybkością nieprzekraczającą 10 mg na kg masy ciała na godzinę. Zbyt szybkie podanie może skutkować zatrzymaniem akcji serca.
Dzieciom wankomycynę dożylnie podaje się w następujących dawkach:
- noworodki do 7. dnia życia: dawka początkowa 15 mg/kg mc., następnie 20 mg/kg mc./d w 2 dawkach;
- noworodki do 1 miesiąca życia: dawka początkowa 15 mg/kg mc., następnie 30 mg/kg mc./d w 3 dawkach;
- dzieci powyżej 1 miesiąca życia: 40 mg/kg mc./d w 2 lub 4 dawkach.
Dobowa dawka wankomycyny podawanej doustnie (stosowanej w leczeniu zakażenia spowodowanego przez Clostridium difficile), także nie powinna przekraczać 2 gramów u osób dorosłych. Zazwyczaj lek podaje się w dawce 125 mg cztery razy na dobę przez 10 dni. Jeśli po 4 dniach stosowania nie widać poprawy, dawkę zwiększa się do maksymalnie 500 mg podawanych co 6 godzin. Dawka pediatryczna wynosi 10 mg na kilogram masy ciała do czterech razy dziennie (maksymalnie 125 mg 4 razy na dobę, aczkolwiek w ciężkich przypadkach dawkę można zwiększyć).
Skutki uboczne wankomycyny
Wankomycyna stosowana w latach 50. ubiegłego wieku zawierała wiele zanieczyszczeń, co wiązało się z szeregiem działań niepożądanych. Z czasem jednak naukowcom udało się ją oczyścić, co znacznie zmniejszyło występowanie skutków ubocznych, jednak nie wyeliminowało ich całkowicie.
Wankomycyna działa ototoksycznie (uszkadza narząd słuchu) oraz nefrotoksycznie (uszkadza nerki). W skrajnych przypadkach może doprowadzić do niewydolności nerek lub trwałej utraty słuchu.
Lek może też wywołać powikłania hematologiczne (m.in. leukopenię, małopłytkowość, agranulocytozę) i naczyniowe (zmniejszenie ciśnienia tętniczego, zakrzepowe zapalenie żył). Wśród skutków ubocznych wankomycyny nie brakuje reakcji nadwrażliwości, reakcji anafilaktycznych oraz dolegliwości skórnych, takich jak świąd, pokrzywka, osutki rumieniowe. Po podaniu leku mogą wystąpić dreszcze i gorączka.
