Reklama
Co to są zaparcia?
Zaparcia to jedna z najczęstszych dolegliwości ze strony układu pokarmowego. Szacuje się, że nieregularne wypróżnianie może dotyczyć od 2 do nawet 28 proc. populacji krajów zachodnich [Gulbicka, Grzymisławski], dlatego coraz częściej problemy z zaparciami są zaliczane do chorób cywilizacyjnych. Zważywszy, że wielu pacjentów bagatelizuje dolegliwości związane z defekacją, dane epidemiologiczne mogą być znacznie zaniżone.
W zależności od etiologii zaparcia dzieli się na wtórne i pierwotne. Pierwsze, jak sama nazwa wskazuje, mają związek ze stanem chorobowym toczącym się z organizmie. Drugie natomiast nie mają związku z chorobą organiczną, dlatego są nazywane zaparciami czynnościowymi.
Reklama
Przyczyny zaparć
W związku z powyższym przyczyny zaparć także można podzielić na czynnościowe oraz związane z procesem chorobowym. Jeżeli chodzi o jednostki chorobowe, którym towarzyszy nieregularne wypróżnianie, to w pierwszej kolejności należy wymienić zaburzenia metaboliczne.
Zaparcia bardzo często występują w przebiegu cukrzycy, niedoczynności tarczycy, porfirii, a także przy zaburzeniach elektrolitowych. Poza chorobami metabolicznymi, można wymienić wszelkie schorzenia skutkujące zwężeniem lub niedrożnością jelit - przede wszystkim choroby zapalne jelit, nowotwory, krwiaki, a także obecność kamieni żółciowych, kałowych czy ciała obcego.
Wśród chorobowych przyczyn nieregularnego wypróżniania wymienia się także hemoroidy.
Ponadto zaparcia mogą być skutkiem ubocznym operacji w obrębie jelit, po której powstały zrosty, utrudniające defekację. Poza zrostami do niedrożności może doprowadzić skręt lub wgłobienie jelit. Nie należy także zapominać o produktach farmaceutycznych powodujących zaparcia.
Wśród leków wywołujących działania niepożądane pod postacią problemów z wypróżnianiem wymienia się przede wszystkim silne opioidy.
Jeżeli chodzi o zaparcia pierwotne, to mogą one mieć związek z zespołem jelita drażliwego (ZJD). To najczęściej występujące zaburzenie czynnościowe przewodu pokarmowego, które może dotyczyć nawet jednej osoby na dziesięć. Przyczyna choroby jest złożona i nie do końca wyjaśniona.
Podejrzewa się jednak, że ma ona związek z zaburzeniami interakcji jelitowo-mózgowej. ZJD objawia się bólami brzucha, mającymi związek z wypróżnianiem się, zmianą częstości wypróżnień i/lub konsystencji stolców. U pacjentów z zespołem jelita drażliwego mogą występować naprzemienne zaparcia i biegunki, a także wzdęcia, parcie na stolec, uczucie niepełnego wypróżnienia etc.
Zaburzeniem czynnościowym są także zaparcia atoniczne, czyli związane ze spowolnioną pracą jelit.
Dotykają one zwłaszcza osoby starsze (z wiekiem obniża się motoryka przewodu pokarmowego) oraz zbyt często stosujące środki przeczyszczające. Nieregularne wypróżnianie może mieć ponadto podłoże psychiczne. Zmiana rytmu wypróżnień jest typowa w stanach wzmożonego stresu.
Na zaparcia cierpią osoby z jadłowstrętem psychicznym oraz depresją. Wyróżnia się także zaparcia nawykowe, które mają związek ze świadomym powstrzymywaniem się od oddawania stolca. Występują one zwykle u małych dzieci.
Reklama
Objawy zaparcia
Zgodnie z Kryteriami Rzymskimi III, o zaparciach mówi się wtedy, gdy u pacjenta przez okres co najmniej 6 miesięcy (w tym częściej niż 3 razy w miesiącu przez ostatnie 3 miesiące), występują co najmniej 2 pośród następujących objawów:
- uczucie parcia podczas 25% defekacji lub częściej,
- uczucie niepełnego wypróżnienia oraz oddawanie twardego stolca w 25% wypróżnień,
- mniej niż 3 wypróżnienia tygodniowo,
- uczucie zablokowania odbytnicy i potrzeba ręcznych manipulacji podczas 25% wypróżnień,
- niewystępowanie luźnych stolców oraz niespełnianie kryteriów rozpoznania
- zespołu jelita drażliwego.
Warto pamiętać, że wymienione objawy zaparć służą przede wszystkim diagnostyce. Osoby zmagające się z nieregularnymi wypróżnieniami mogą odczuwają także inne dolegliwości. Zaparciom zwykle towarzyszą bóle brzucha, wzdęcia, gazy, uczucie ciężkości etc.
Reklama
Zaparcia w ciąży
W grupie podwyższone ryzyka występowania zaburzeń wypróżniania są kobiety w ciąży. Zaparcia często pojawiają się na samym początku ciąży i mogą utrzymywać się aż do rozwiązania. Powodem tego stanu jest zwiększone stężenie progesteronu w organizmie ciężarnej, które skutkuje wydłużeniem pasażu jelitowego.
Dodatkowo w czasie ciąży dochodzi do zwiotczenia mięśni dna miednicy, co także ma wpływ na defekację.
Co na zaparcia mogą stosować kobiety w ciąży? W pierwszej kolejności zalecane jest wprowadzenie do codziennej diety produktów zawierających błonnik oraz zwiększenie ilości wypijanych płynów. Jeśli modyfikacja diety nie przyniesie oczekiwanych rezultatów, lekarz może podjąć decyzję o włączeniu leczenia farmakologicznego.
Reklama
Co na zaparcia?
Nieregularne wypróżnianie może dotyczyć nawet 28 proc. populacji krajów zachodnich. Wielu pacjentów bagatelizuje swoje dolegliwości i próbuje leczyć się na własną rękę. Zdecydowana większość poszukuje skutecznych i szybkich sposobów na zaparcia, sięgając po środki przeczyszczające bez recepty.
Warto jednak podkreślić, że leczeniem pierwszego rzutu powinna być modyfikacja stylu życia oraz zmiana diety, nie zaś stosowanie środków farmaceutycznych na zaparcia, które przynoszą jedynie krótkotrwały efekt, a dodatkowo ich stosowanie może wpłynąć negatywnie na pasaż jelitowy (spowolnić perystaltykę).
Reklama
Leki na zaparcia
Leki na zaparcia dzieli się na dwie podstawowe grupy: osmotyczne i stymulujące. Pierwsze zawierają niewchłanialne w przewodzie pokarmowym jony lub molekuły, które skutkują gromadzeniem się wody w jelitach, takie jak polietylenoglikol (PEG), laktuloza, sole magnezu i roztwory fosforanów sodu. Pośród osmotycznych leków na zaparcia dużą skuteczność wykazuje PEG, co potwierdzają badania [Daniluk].
Leki stymulujące natomiast działają drażniąco na jelita, pobudzając w ten sposób perystaltykę. Zaliczają się do nich takie substancje jak bisakodyl, senes, aloes.
Wymienione leki w większości są dostępne w aptekach bez recepty pod postacią:
- tabletek doustnych,
- syropów,
- kropli,
- herbatek do zaparzania,
- saszetek do rozpuszczania.
W farmakologicznym leczeniu zaparć stosuje się także probiotyki, jednakże ich skuteczność nie jest potwierdzona badaniami. Doraźnie można także stosować czopki doodbytnicze.
Reklama
Domowe sposoby na zaparcia
Wielu pacjentów wybiera domowe sposoby na zaparcia. Wśród których wymienić można picie naparów z nasion siemienia lnianego, babki płesznik czy lnu. Zawierają one bowiem związki śluzowe, które zapobiegają wchłanianiu zwrotnemu wody z jelit, przez co zwiększają objętość mas kałowych, a w ten sposób pobudzają perystaltykę jelit.
Innym domowym sposobem na zaparcia jest picie oleju rycynowego lub dodawanie go do potraw. Olej rycynowy wpływa drażniąco na śluzówkę jelit, wywołując w ten sposób ruchy perystaltyczne. Zaliczany jest do silnych środków przeczyszczających, dlatego nie powinien być stosowany długotrwale.
Warto także wiedzieć, że istnieją przeciwskazania do jego stosowania, dlatego przed użyciem warto skonsultować się z lekarzem lub farmaceutą.
Niektórzy radzą sobie z zaparciami poprzez popijanie posiłków roztworem z sody oczyszczonej i wody. Warto jednak podkreślić, że długotrwałe stosowanie sody oczyszczonej może mieć negatywny wpływ na żołądek.
Do naturalnych sposób na zaparcia zaliczyć można ćwiczenia fizyczne. Należy wiedzieć, że zaparcia często są związane z brakiem ruchu, a umiarkowana aktywność fizyczna istotnie pobudza motorykę jelit. Wystarczy 30- 60 minut ćwiczeń dziennie, aby pobudzić jelita do pracy.
Zioła na zaparcia
Do najpopularniejszych domowych sposobów na zaparcia zaliczane są zioła. Polacy chętnie sięgają po ziołowe herbatki na zaparcia, które można kupić w aptekach i sklepach zielarskich. Zawierają one odpowiednio skomponowane mieszanki ziół.
W aptekach dostępne są też tabletki ziołowe na przeczyszczenie. Ziołowe napary można także przyrządzać samodzielnie, kupując odpowiednie surowce zielarskie. Za najskuteczniejsze zioła na zaparcia uchodzą:
- liść senesu,
- kora kruszyny,
- korzeń rzewienia,
- siemię lniane,
- nasiona babki płesznik,
- rumianek,
- mięta,
- prawoślaz,
- kolendra.
