Reklama
Zespół krótkiego jelita
Zespół krótkiego jelita (ang. short bowel syndrome, w skrócie SBS)to dysfunkcja, której istotą jest niewydolność tej części układu pokarmowego, spowodowana jego niedostateczną długością.
Stan taki najczęściej ma miejsce w wyniku:
- operacyjnych zabiegów resekcji fragmentu jelita u osób cierpiących na nowotwory, martwicę, chorobę Leśniowskiego Crohna, chorobę niedokrwienną jelit i inne schorzenia;
- procesów chorobowych powodujących wyłączenie określonego odcinka jelit, takich jak martwiczy stan zapalny czy przetoka;
- wrodzonych wad anatomicznych;
Efektem tego jest niepełne trawienie lub wchłanianie składników pokarmowych oraz wody, co prowadzi do niedożywienia i zaburzeń wodno-elektrolitowych oraz związanych z tym poważnych zaburzeń funkcjonowania organizmu.
W wielu przypadkach niezbędne jest w takiej sytuacji wdrożenie odżywiania pozajelitowego. Niepodjęcie terapii lub jej nieskuteczność grożą śmiercią pacjenta.
Reklama
Śmiertelność zespołu jelita krótkiego
Zespół jelita krótkiego jest problemem medycznym występującym stosunkowo rzadko. Częstotliwość dla ogółu populacji wynosi zaledwie 3-4 osoby na 1 milion, aczkolwiek u pacjentów, którzy zostali poddani resekcji fragmentu układu pokarmowego, odsetek ten rośnie do aż 15 procent.
Śmiertelność związana z tym schorzeniem, choć w ostatnich latach została znacznie ograniczona, wciąż jest bardzo wysoka i wynosi około 30 procent w perspektywie 1 roku (wszystkie dane statystyczne: P. Seetharam, G. Rodrigues, Short Bowel Syndrome: A Review of Management Options). Głównym tego powodem jest utrata powierzchni chłonnej znajdującej się w przewodach jelitowych.
W konsekwencji w krótkim czasie pojawiają się takie powikłania, jak między innymi:
- biegunki pogłębiające stan odwodnienia;
- hipowolemia (zbyt mała ilość krwi w łożysku naczyniowym);
- hiponatremia (niedobór sodu we krwi);
- hipokalemia (niedobór potasu);
- anemia (niedokrwistość z braku żelaza);
- niedobory witamin A, B, C, E;
Co więcej, w dłuższej perspektywie czasowej, zespół jelita krótkiego prowadzi do kolejnych, jeszcze poważniejszych zaburzeń, wśród których wymienić można marskość wątroby, kamicę nerkową i żółciową, żółtaczkę, czy problemy z krzepliwością krwi.
Reklama
Zespół krótkiego jelita u dzieci
Stosunkowo często występuje zespół krótkiego jelita u dzieci, w tym u niemowląt i noworodków. Istnieje szereg typowych tego przyczyn, wśród których wymienić można:
- martwicze zapalenie jelita cienkiego;
- zarośnięcie jelita czczego lub krętego;
- skręt jelita na odcinku środkowym;
- niedrożność smółkową;
- zaburzenia układu krzepnięcia;
- chorobę Hirschsprunga (zaburzenia unerwienia i motorykijelit);
W przypadku maluchów rokowania odnośnie przeżycia są lepsze, niż u starszych pacjentów, aczkolwiek i w tym przypadku SBS zbiera śmiertelne żniwo.
Należy przy tym pamiętać, że organizm dziecka podlega nieustannym zmianom, dlatego celem terapii u najmłodszych pacjentów jest także zapewnienie optymalnych warunków do rozwoju psychofizycznego.
Reklama
Leczenie zespołu krótkiego jelita
Leczenie zespołu krótkiego jelita dzieli się na trzy podstawowe etapy.
- Okres pooperacyjny – dotyczy osób, które właśnie przeszły resekcję części jelita. Na tym etapie kluczowe jest utrzymanie równowagi wodno-elektrolitowej. Pacjent, którego organizm nie przyjmuje odpowiednich ilości wody, a w dodatku traci płyny w wyniku biegunek, musi być intensywnie nawadniany. Rozpoczyna się też odżywianie pozajelitowe, a więc dostarczanie składników odżywczych drogą dożylną. Równocześnie podejmowane są próby medycznego żywienia dojelitowego, do czego wykorzystuje się między innymi zgłębnik (cienka, elastyczna rurka wprowadzana przez nozdrza aż do żołądka).
- Okres adaptacyjny– to czas, gdy organizm jest przyzwyczajany do odżywiania w nowych warunkach. Na tym etapie stopniowo przechodzi się z karmienia dożylnego i dojelitowego na rzecz doustnego. Dzięki temu pozostałe w organizmie fragmenty jelita przejmują całość funkcji związanych z absorpcjąskładników odżywczych. Proces ten ma większe szanse powodzenia u bardzo małych dzieci, rokowania są natomiast zdecydowanie gorsze u seniorów. Niezwykle istotna jest w tym kontekście także długość pozostawionego odcinka. Przyjmuje się za wartości krytyczne 60 cm jelita cienkiego, jeśli zachowane jest grube, oraz 120 cm w przypadku, gdy nie ma okrężnicy. Uwaga: adaptacja może trwać nawet kilka lat.
- Okres długotrwałego leczenia – terapia stosowana u pacjentów w bardzo ciężkim stanie, z ogromnymi ubytkami, jeśli chodzi o długość jelit. W ich przypadku zachodzi konieczność dożywotniego podawania pokarmu w sposób pozajelitowy lub dojelitowy, z pominięciemdrogi doustnej. Leczenie odbywa się w warunkach domowych, ale pod nadzorem lekarza rodzinnego oraz specjalisty w zakresie gastroenterologii.
Reklama
Dieta przy zespole krótkiego jelita
Dieta przy zespole krótkiego jelita rządzi się ściśle określonymi zasadami. Przede wszystkim zawsze, kiedy tylko jest to możliwe, celem nadrzędnym powinno być osiągnięcie pełnej zdolności doustnego przyjmowania pokarmów. Postępować jednak należy w tej materii niezwykle ostrożnie, bowiem zbyt szybki powrót do tradycyjnego odżywiania powodować będzie odwadniające biegunki oraz silne bóle brzucha.
Dlatego zmiany w diecie wprowadza się etapami.
- Etap 1,pooperacyjny.Chory może otrzymywać jedynie płyny, w tym wodę przegotowaną i mineralną, słabą herbatę lub rumianek.
- Etap 2, adaptacyjny. Pacjent zaczyna spożywać kleiki z ryżu i kaszy manny, a także płatków owsianych po uprzednim dokładnym ich zmiksowaniu. Do tego można dodać rozmiękczone sucharki, puree ziemniaczane oraz rozcieńczone soki warzywne. Podawane produkty żywnościowe powinny być posolone. W końcowej fazie tego etapu wprowadza się zupy krem (np. z selera lub marchwi), można też zacząć spożywać jajka, sery i wędliny. Jeśli pieczywo, to najlepiej pszenne, bez skórki, rozmoczone w herbacie.
- Etap 3, powrót do zdrowiai normalnego żywienia doustnego. Docelowa dieta dla osób cierpiących na zespół krótkiego jelita powinna być lekkostrawna, nie zawierająca określonych cukrów (fruktoza, laktoza, sacharoza, sorbitol) i surowego błonnika, a także większych ilości kwasów tłuszczowych. Posiłki powinny być regularne, częste, ale niewielkie pod względem objętości.
Pokarmy należy rozdrabniać. Zakazane lub niewskazane są:
o produkty wzdymające, w tym napoje gazowane, piwo, rośliny strączkowe, kalafior, cebula, por, czosnek oraz niektóre owoce (gruszki, śliwki, czereśnie);
o produkty przyspieszające perystaltykę jelit, mogące prowokować lub intensyfikować biegunki: kawa, rosół, pikantne przyprawy, warzywa (buraki i papryka) oraz owoce (zwłaszcza śliwki);
Najważniejszym źródłem energii powinny być węglowodany, ale złożone, takie jak skrobia oraz maltodekstryny. Zaleca się też jeść białka zwierzęce.
