Co to jest marskość wątroby?
Stosunkowo często występującym schorzeniem jest marskość wątroby, inaczej nazywana też zwłóknieniem. Choroba wywołuje poważne uszkodzenie tego narządu, opierające się na zastąpieniu komórek wątroby tkanką bliznowatą.
W przebiegu marskości wątroby dochodzi do śmierci większości komórek tego narządu, a tzw. zraziki wątrobowe, będące podstawową strukturą anatomiczną wątroby, zastępowane są przez guzki regeneracyjne. Wymiana substancji odżywczych pomiędzy nimi a naczyniami krwionośnymi jest niedostateczna. W konsekwencji dochodzi do niedokrwienia i martwicy komórek wątrobowych.
Prof. dr hab. n. med. Marta Wawrzynowicz-Syczewska w swoim artykule „Marskość wątroby”, opublikowanym na łamach „Medycyny Praktycznej”, wskazuje na trzy stadia tej choroby. Są to:
- bezobjawowa marskość wątroby,
- marskość wątroby z niecharakterystycznymi objawami i nieswoistymi zaburzeniami laboratoryjnymi,
- marskość wątroby z zagrażającymi życiu powikłaniami.
W klasyfikacji ICD-11 marskość wątroby jest oznaczona kodem DB93.1 i definiowana jako: „końcowe stadium zwłóknienia wątroby spowodowanego wieloma rodzajami chorób i stanów wątroby. (…)
Marskość wątroby jest zwykle nieodwracalna. Niektórzy pacjenci z marskością wątroby we wczesnym stadium są bezobjawowi, a inni pacjenci w stadium zaawansowanym wykazują oznaki i objawy spowodowane obniżoną czynnością syntetyczną wątroby, nadciśnieniem wrotnym lub obniżoną funkcją detoksykacji”.
Przyczyny marskości wątroby
Włóknienie wątroby prowadzące do jej marskości to reakcja organizmu na permanentne działanie czynnika uszkadzającego. Do wystąpienia marskości wątroby przyczynia się przede wszystkim regularne spożywanie alkoholu. To ostatni etap alkoholowej marskości wątroby po stłuszczeniu, zapaleniu i zwłóknieniu wątroby.
Trzeba jednak pamiętać, że marskość wątroby to nie tylko choroba osób nadużywających alkoholu i może być wywołana również innymi czynnikami. Wśród przyczyn marskości wątroby wymienia się m.in.:
- przewlekłe wirusowe zapalenie wątroby typu B lub C,
- autoimmunologiczne zapalenie wątroby,
- choroby, które prowadzą do cholestazy, czyli utrudnionego odpływu żółci z wątroby,
- przewlekłe zażywanie niektórych leków, np. amiodaronu, izoniazydu, metotrekstatu,
- hemochromatozę,
- mukowiscydozę,
- choroby metaboliczne, np. chorobę Wilsona,
- niedobór alfa1-antytrypsyny.
Czynniki, które zwiększają ryzyko tej choroby to także płeć męska oraz uwarunkowania genetyczne.
Objawy marskości wątroby
Choroba rozwija się przez wiele lat. Długo może nie dawać żadnych jednoznacznych symptomów. Dlatego z reguły rozpoznanie marskości wątroby w fazie bezobjawowej często jest przypadkowe.
Pierwsze objawy marskości wątroby mogą zupełnie nie kojarzyć się z tą chorobą i być przypisywane innym zaburzeniom, np. niestrawności, alergii, zespołowi jelita drażliwego, a nawet przewlekłemu stresowi.
Nieswoiste dolegliwości związane z marskością wątroby w tej fazie to:
- zmęczenie i gorsze radzenie sobie z wysiłkiem,
- świąd skóry,
- bezsenność,
- wzdęcia,
- utrata apetytu,
- uczucie ciężaru w nadbrzuszu oraz odbijania.
Natomiast badania laboratoryjne na tym etapie rozwoju choroby mogą wskazywać na takie odchylenia jak: zmniejszoną liczbę leukocytów, małopłytkowość, wzrost stężenia immunoglobulin klasy G.
W trzecim etapie choroby, w wyniku zmniejszenia się objętości czynnego miąższu wątroby, narząd nie jest już w stanie w odpowiedni sposób pełnić swoich funkcji związanych z metabolizmem i detoksykacją.
Co więcej, pojawiają się dodatkowe problemy wywołane przez zaburzenia krążenia w obszarze żyły zwrotnej. Ma to ogromny wpływ na funkcjonowanie chorego, u którego można zaobserwować dwa typy objawów marskości wątroby wywołane przez:
- zaburzenia metabolizmu wątrobowego – można tu wymienić takie dolegliwości jak: żółtaczka, krwawienie z nosa, zaburzenia melatoniny odbijające się na rytmie dobowym snu, jadłowstręt, senność, śpiączka, wodobrzusze, skłonność do obrzęków podudzi i opuchlizny nóg, większa podatność na zakażenia, pojawienie się pajączków wątrobowych na skórze klatki piersiowej, twarzy, obrzęk twarzy, zatrzymanie miesiączki u kobiet, spadek libido;
- narastanie ciśnienia w krążeniu wrotnym – prowadzi ono do wystąpienia takich objawów marskości wątroby jak: powiększenie śledziony, przepuklina pępkowa, wodobrzusze, krwotoki wynikające z pękania żylaków: odbytu, żołądka czy przełyku.
Wskazane objawy nie występują jednocześnie. Niektóre nie muszą pojawić się w ogóle. Nasilenie symptomów zależy od stopnia rozwoju choroby.
Wraz z postępowaniem marskości wątroby dochodzi do uszkodzenia kolejnych narządów, tj: płuca, mózg, nerki, a także układu krążenia. W stadium przedagonalnym mogą wystąpić takie objawy jak: niewydolność krążeniowa, oddechowa, niewydolność nerek oraz śpiączka.
Marskość wątroby a wodobrzusze
Zdaniem autorów pracy „Algorytmy diagnostyki i terapii u pacjenta z wodobrzuszem w przebiegu marskości wątroby” Marty Kucharskiej i Krzysztofa Simona (Hepatologia 2014; 14: 26–33), wodobrzusze to najczęstsze powikłanie marskości wątroby. Rozpoznaje się je u około 60 proc. chorych w ciągu 10 lat obserwacji.
Marskość wątroby i woda w brzuchu mają ze sobą związek. Wodobrzuszu w przebiegu tej choroby mogą sprzyjać takie czynniki jak:
- nadciśnienie wrotne,
- hipoalbuminemia,
- zaburzenia gospodarki – niewystarczające wydalanie sodu z organizmu.
Rokowania związane z wodobrzuszem wywołanym marskością wątroby nie są optymistyczne. Według danych przedstawionych przez prof. dr hab. n. med. Marka Hartleba w publikacji „Wodobrzusze — problemy diagnostyczne i terapeutyczne” (Gastroenterologia Kliniczna 2012, tom 4, nr 2, 41–58), wodobrzusze jest punktem zwrotnym w chorobie.
Od tego momentu 1 rok przeżywa około 50 proc. pacjentów, a 5 lat – około 20 proc. chorych. Co więcej, rokowanie jest gorsze w przypadku osób z wodobrzuszem opornym na leczenie, z niewydolnością nerek czy z wystąpieniem infekcji bakteryjnej płynu puchlinowego.
W wyniku wodobrzusza spowodowanego przez marskość wątroby brzuch powiększa się, co również wpływa na komfort codziennego funkcjonowania osób chorych.
Marskość wątroby a twarz
Choroba jaką jest marskość wątroby wpływa na wygląd skóry oraz twarzy. Wśród objawów skórnych charakterystycznych dla tego schorzenia wymienić można:
- przebarwienia miejscowe oraz uogólnione, wynikające m.in. z niedoboru witaminy B12 oraz kwasu foliowego,
- hemochromatozy,
- choroby Whipple’a,
- pelagry,
- zespół upośledzonego wchłaniania.
Często spotykanym objawem zewnętrznym marskości wątroby są oczy, które przybierają żółty kolor oraz żółta cera.
W wyniku choroby na twarzy pojawia się opuchlizna oraz wypełnione policzki, co wywołane jest obrzękiem ślinianek przyusznych. Na uwagę zasługuje również nienaturalny, karminowy kolor warg i błon śluzowych jamy ustnej.
Marskość wątroby a dobre wyniki krwi
Rozwój choroby jest procesem powolnym, dlatego na wczesnym etapie, wykrycie marskości wątroby jest możliwe poprzez badania krwi. Może pomóc w ustaleniu, czy u pacjenta występuje ta przypadłość.
Jednakże w celu uzyskania pełnego obrazu diagnostycznego, niezbędna jest dalsza diagnostyka. Choć morfologia jest podstawowym badaniem, które wykonuje się do rozpoznania wielu chorób, to jednak nie zawsze można uznać je za na tyle dokładne, by rozpoznać chorobę.
Dalsze badania marskości wątroby polegają na określeniu AFP. Próbkę pobiera się z żyły łokciowej. U zdrowych osób stężenie AFP nie przekracza zazwyczaj 15,0 ng/ml. Natomiast podwyższone wskazuje na ryzyko marskości wątroby, ale też nowotworu wątroby, nowotworu jajnika czy innych rodzajów nowotworów.
Z badań obrazowych wykonuje się USG jamy brzusznej. Czasem też pobiera się wycinek z wątroby do oceny pod mikroskopem.
Dieta przy marskości wątroby
W przypadku marskości wątroby szczególne znaczenie ma dieta. Przy tej chorobie należy zrezygnować z picia alkoholu, kawy, jedzenia ostrych przypraw, pokarmów wzdymających takich jak: cebula, rośliny strączkowe, śliwki, gruszki, czereśnie, szparagi.
Najlepiej, aby dieta na marskość wątroby, zawierała przede wszystkim posiłki przygotowywane na parze. Trzeba zrezygnować z jedzenia tłuszczów zwierzęcych, takich jak: słonina, boczek czy smalec. Można za to sięgać po tłuszcze lekkostrawne: masło, olej, śmietankę czy mleko.
Posiłki powinny być podawane w mniejszych porcjach, ale z większą częstotliwością. Chory powinien spożywać niewielkie porcje i leżeć po posiłku. Posiłki wieczorne - w diecie przy marskości wątroby - należy komponować ze składników bogatych w węglowodany.
Zdaniem prof. dr hab. n. med. Marty Wawrzynowicz-Syczewskiej proporcje węglowodanów, białka i tłuszczów powinien wynosić 40:20:40 lub 50:20:30 („Marskość wątroby”, Medycyna Praktyczna).
W diecie przy marskości wątroby i wodobrzuszu niezbędne jest ograniczanie ilości wypijanych płynów.
Leki na marskość wątroby
Proces leczenia marskości wątroby opiera się przede wszystkim na usunięciu czynników, które doprowadziły do zwłóknienia tego narządu. Jeżeli choroba jest wywołana przed nadużywanie alkoholu, pierwszym krokiem jest odstawienie tej substancji. W przypadku, gdy za marskością wątroby stoją inne choroby trzeba prowadzić ich terapię.
Lekarze przepisują również leki na marskość wątroby, których działanie opiera się głównie na spowalnianiu włóknienia tego narządu. Obecnie nie istnieją jeszcze skuteczne leki na marskość wątroby, choć nad wieloma wciąż trwają badania.
Substancjami interesującymi dla lekarzy jest kolchicyna oraz sylimaryna. Co ciekawe, testowane najnowsze leki na marskość wątroby to często środki stosowane do leczenia innych chorób, np. cukrzycy, lub powstałe na bazie tych preparatów.
Naturalne leki, np. zioła, mogą stanowić wsparcie leczenia podstawowego. Na marskość wątroby często stosuje się karczocha, pokrzywę zwyczajną czy dziurawca. Oczywiście, przed skorzystaniem z jakiegokolwiek środka, należy jego zastosowanie omówić z lekarzem.
Czasem, żeby uratować chorego niezbędny jest przeszczep wątroby.
Rokowania przy marskości wątroby
Długość życia osób z marskością wątroby, w tym z alkoholową marskością wątroby, jest uzależniona od wielu czynników, m.in. stadium zaawansowania, stosowania się do wytycznych lekarskich czy wystąpienia wodobrzusza. Jak długo można żyć z marskością wątroby? Osoby z wyrównaną marskością wątroby żyją zwykle 9-12 lat. Natomiast ci z niewyrównaną, znacznie krócej (Medical News Today).
Marskość wątroby może doprowadzić do śmierci. Jednak to, jak umiera się na marskość wątroby, jest indywidualnie uzależnione od konkretnego przypadku.
Zamiast myśleć o tym, co dla każdego z nas jest nieuniknione, lepiej skupić się na leczeniu. Wciąż też są testowane nowe metody leczenia.
