Co to jest hipoterapia?
„Największe szczęście w świecie, na końskim leży grzbiecie” i rzeczywiście - terapia konna to jeden ze sposobów na to, aby poczuć się lepiej czy po prostu wyciszyć. Jednak to nie jedyne zastosowanie hipoterapii.
Okazuje się, że uznaje się ją też za jedną z najbardziej uniwersalnych metod wspomagania osób z niepełnosprawnościami: zarówno umysłowymi, jak i fizycznymi.
W skrócie - hipoterapia to terapia z wykorzystaniem koni. Na czym polega? To wyjątkowa metoda usprawniania dzięki obecności zwierzęcia, który pracuje jako współterapeuta.
Co ciekawe, hipoterapia nie jest żadną nowością. Wspominał o niej już Hipokrates w V w. p.n.e., podkreślając lecznicze oddziaływanie koni na ciało i umysł osób po różnych urazach, np. u tych, u których rozpoznawał bóle mięśniowe.
Formy hipoterapii
Wskazuje się na różne rodzaje tego sposobu terapii. Każdy typ jest dostosowany do innych potrzeb pacjentów.
Jazda konna w ramach hipoterapii to rozwiązanie dla osób, które borykają się z problemami emocjonalnymi, psychicznymi, ale też niepełnosprawnością umysłową. Zajęcia obejmują też różne aktywności przy koniu.
Z kolei terapia opierająca się na nawiązywaniu kontaktu człowieka z koniem pozwala na budowanie więzi ze zwierzęciem. Stosuje się ją w przypadku, gdy istnieją np. przeciwwskazania do jazdy konnej.
W ramach hipoterapii prowadzi się również fizjoterapię na koniu i terapię ruchem konia. Ten pierwszy typ opiera się na wykonywaniu ćwiczeń gimnastycznych siedząc na zwierzęciu. Z kolei ten drugi rodzaj oznacza, że pacjent poddaje się biernie ruchom konia.
Konie do hipoterapii
Czy wiesz, że nie każdy koń sprawdzi się do hipoterapii? Zwierzę musi posiadać określone cechy charakteru, by móc wspierać uczestników terapii.
Taki koń powinien wyróżniać się łagodnością, być posłuszny, a przy tym charakteryzować się odpowiednią budową ciała dostosowaną do potrzeb rehabilitacyjnych jeźdźca, a także do jego wzrostu.
Jakie konie stosuje się w przebiegu tej terapii? Jedną z najpopularniejszych ras wykorzystywanych do hipoterapii są konie huculskie. Zwykle takie konie muszą mieć więcej niż 5 lat, ponieważ dopiero po tym czasie można ocenić ich charakter i możliwości.
Niekiedy zamiast konia, stawia się na osła – terapia z tym zwierzęciem również zaliczana jest do hipoterapii.
Dla kogo hipoterapia? Wskazania
Konie to zwierzęta, które mogą wesprzeć człowieka w różnych przypadkach. Znana jest hipoterapia dla niepełnosprawnych intelektualnie. Wspomaga ona rozwój mowy, ponieważ osoba w kontakcie z koniem w pierwszym odruchu mówi do niego, a dopiero później rozmawia z terapeutą.
Wskazaniem do tej metody terapeutycznej jest również autyzm czy też zespół Aspergera. Monty Roberts zauważył, że osoby z autyzmem i konie podobnie postrzegają i reagują.
Hipoterapia polecana jest też u osób z zespołem Downa z uwagi na to, że występuje u nich wiotkość mięśni, stawów i ścięgien. Dzięki jeździe konnej mają one możliwość budowania prawidłowej postawy. Chód konia analogiczny do chodu człowieka sprawia, że organizm takiej osoby koduje odpowiedni wzorzec poruszania się.
Koń wspiera także człowieka w rozwoju emocjonalnym. Opieka nad nim, a jednocześnie konieczność utrzymania się w siodle, wzmacnia poczucie sprawczości i wspiera budowanie własnej wartości. Ten rodzaj animaloterapii pomaga także w resocjalizacji.
Hipoterapia może również niwelować wady postawy, gdyż jazda konna wymaga utrzymania prawidłowej pozycji.
Hipoterapia dla dzieci
Aby odnieść sukcesy rehabilitacyjne, terapię konną można rozpocząć już u kilkuletnich dzieci. Tak jak wskazaliśmy wyżej, ten rodzaj terapii zalecany jest, np. u dzieci z autyzmem.
Hipoterapia w usprawnianiu dzieci autystycznych pełni wiele funkcji. Dzięki łagodnemu kołysaniu podczas chodu pomaga niwelować mimowolne ruchy ciała występujące w przypadku autyzmu. Działa uspokajająco i rozluźniająco.
Terapię konna stosuję się w mózgowym porażeniu dziecięcym, a także z problemami emocjonalnymi, nadpobudliwością i trudnościami w nawiązywaniu kontaktów z innymi osobami.
Hipoterapia dla dorosłych
Wskazaniem do hipoterapii dorosłych i osób starszych jest choroba Parkinsona, a także inne dolegliwości neurologiczne. Wymienić można tu neuropatie, urazy czaszkowo-mózgowe, przepuklinę rdzeniowo-mózgową czy przebycie choroby Heinego Medina.
Hipoterapia sprawdzi się również u osób z problemami ortopedycznymi, do których zaliczyć można np. amputacje kończyn. Człowiek po amputacji musi na nowo uczyć się poruszać i poszukiwać nowych sposobów na samodzielność. Obcowanie z koniem wspiera go również emocjonalnie i pomaga w odnalezieniu się w nowej sytuacji.
Stwardnienie rozsiane, nerwica i uzależnienia to kolejne wskazania do terapii konnej.
Przykładowe ćwiczenia w hipoterapii
Zajęcia w ramach hipoterapii mogą ograniczać się jedynie do kontaktu człowieka z koniem. Poprzez głaskanie i dotykanie zwierzęcia człowiek nawiązuje z nim relację. Sama cicha obecność konia, który nie ocenia działa uspokajająco i uczy nawiązywania kontaktów.
Dzieci lub dorośli z problemami integracyjnymi mogą zacząć mimowolnie komunikować się z koniem, co sprzyja rozwojowi ich umiejętności.
Czy wiesz, że hipoterapia pozwala na wykonywanie różnych ćwiczeń na koniu? Grzbiet zwierzęcia jest niczym żywa mata, na której można wykonywać różne czynności gimnastyczne.
Hipoterapię dzieli się na bierną, podczas której pacjent siedzi na koniu i poddaje się jego ruchom. Samo jednak przebywanie na zwierzęciu uruchamia szereg mięśni.
Z kolei aktywna hipoterapia to ćwiczenia polegające np. na dotknięciu ucha zwierzęcia, jego łopatki czy ogona.
Aby wykonywanie ćwiczeń było bezpieczne należy wyposażyć się w odpowiedni sprzęt, m.in. pas do hipoterapii.
Taki pas przypomina się do konia, by zabezpieczyć się przed upadkiem i innymi nieprzyjemnymi doświadczeniami z tym związanymi.
Kim jest hipoterapeuta?
Osobą przeprowadzającą terapię konną jest hipoterapeuta. Chcąc zostać tym specjalistą należy najpierw zdać egzamin jeździecki. Gdy kandydat na hipnoterapeutę uzyska pozytywny wynik, musi wziąć udział w kilkudniowych sesjach szkoleniowych. Obejmują one wykłady z zakresu psychologii, hipoterapii, pedagogiki, medycyny i rehabilitacji.
Uprawnienia do pracy jako hipoterapeuta można uzyskać też kończąc niektóre specjalności np. w ramach studiów związanych z animaloterapią.
Praca hipnoterapeuty polega na umiejętności opanowania konia, ale też wczucia się w potrzeby swoich podopiecznych i zdolności współpracy z osobami z różnorodnymi trudnościami.
Wymagana jest więc wiedza psychologiczna, medyczna, a także takie cechy jak empatia czy zrozumienie.
Optymalny czas pracy tego terapeuty to według informacji na różnych stronach fundacyjnych około 7 godzin, w których zawierają się 4 godziny poświęcone na pracę bezpośrednią z podopiecznym.
Hipoterapeuta może działać w oparciu o swój autorski program lub o taki, który został stworzony przez innych specjalistów
Zalety hipoterapii
Wśród korzyści, jakie przynosi terapia konna wymienić można:
- „naukę chodzenia bez chodzenia” - dzięki temu, że chód konia jest analogiczny do chodu człowieka, w mózgu osoby z problemami ruchowymi koduje się prawidłowy wzorzec poruszania się,
- wspieranie równowagi i koordynacji,
- zwiększenie poczucia własnej wartości,
- rozwijanie kontaktów społecznych,
- stymulowanie czucia powierzchniowego,
- wzmocnienie mięśni - hipoterapia pozytywnie wpływa na obniżone napięcie mięśniowe, człowiek mimowolnie zmuszony jest do przyjmowania właściwej postawy,
- działanie uspokajające i poprawiające nastrój - kolejną korzyścią hipoterapii jest zmniejszenie skutków nerwicy, depresji i innych chorób.
Badania naukowe nad hipoterapią przeprowadzone przez zespół pod przewodnictwem takich specjalistów jak Garcia-Gomez i współpracowników wykazały, że poprawie uległa jakość życia i kontaktów interpersonalnych u uczniów w wieku 7-14 lat z rozpoznanym deficytem uwagi.
Korzyści przyniosły 24 sesje prowadzone przez 3 miesiące.
Natomiast Matusiak-Wieczorek i współpracownicy w 2016 roku odkryli poprawę u dzieci w wieku 6-12 lat z dziecięcym porażeniem mózgowym w kontekście utrzymywania równowagi ciała w pozycji siedzącej. Pomogło w tym 12 sesji po 1 na tydzień.
Przeciwwskazania do hipoterapii
Pomimo pozytywnego wpływu hipoterapii na wiele osób, istnieje wiele przeciwwskazań do korzystania z tej formy leczenia:
- schorzenia neurologiczne,
- uczulenie na sierść, zapach konia lub jego pot,
- schorzenia okulistyczne, np. odklejanie się siatkówki,
- brak kontroli głowy w rozwoju motorycznym,
- głęboka niepełnosprawność umysłowa,
- zaburzenia mineralizacji kości,
- utrwalone deformacje i zniekształcenia,
- przykurcze, ograniczenia zakresu ruchu układu kostno-stawowego, w tym zwichnięcia w stawach biodrowych,
- padaczka.
Cennik hipoterapii
Terapia konna to sposób na poprawę jakości życia wielu osób. Niestety, nie jest refundowana przez NFZ. Za to wiele zajęć prowadzonych na hipoterapii może zostać włączonych w zakres rehabilitacji.
Dzięki dofinansowaniu z Unii Europejskiej hipoterapia może odbywać się bezpłatnie. Warto więc szukać miejsc, które korzystają z dotacji unijnych.
Ile kosztuje hipoterapia? Ceny hipoterapii są uzależnione od konkretnego ośrodka, w których przeprowadzana jest taka terapia. Zwykle godzina pracy to koszt rzędu kilkudziesięciu złotych.
Jednakże lepsi, bardziej doświadczeni specjaliści mogą pobierać opłatę rzędu kilkuset złotych, np. 180 zł za godzinę pracy.
Fundacje zajmujące się hipoterapią
W Polsce funkcjonuje wiele fundacji zajmujących się hipoterapią na rzecz rehabilitacji dzieci niepełnosprawnych.
W ramach swojej działalności organizują one zajęcia dla podopiecznych, dbają o konie, kształcą kolejne pokolenia osób, które profesjonalnie mogą zająć się przeprowadzaniem takich zajęć, a przede wszystkim niosą pomoc tym, którzy nie wiedzą, jak sobie pomóc.
W ramach wsparcia fundacji można udać się na organizowane przez nie turnusy rehabilitacyjne. To sposób na to, by wspierać podopiecznych w ich codziennym rozwoju.
Hipoterapia to znana od lat metoda na poprawę kondycji człowieka w sferze fizycznej, emocjonalnej i poznawczej.
