Reklama
Dlaczego pieczemy pierniki na święta?
Piernik to ciasto powstające z mąki i miodu z dodatkiem przyprawy korzennej. Jego nazwa pochodzi od staropolskiego słowa „pierny”, czyli pieprzny jak określano mieszankę mielonego pieprzu, cynamonu, imbiru, kardamonu czy goździków dodawaną podczas wypieku tego przysmaku.
Smak tego słodkiego ciasta znano już w starożytnej Grecji czy Rzymie. W Europie pojawiło się ono prawdopodobnie w XI wieku. Pierniki zwane również miodownikami były uznawane za wypieki obrzędowe. Stanowiły np. element posagu młodej kobiety wydawanej za mąż.
Co ciekawe występowały zarówno pod postacią wytrawną jak i słodką. Choć wypiekano je przez cały rok szczególnego znaczenia nabierały w okresie bożonarodzeniowym. Ciasto na pierniczki świąteczne należało przygotować odpowiednio wcześnie zwykle w okolicach adwentu.
Musiało ono, bowiem odpowiednio dojrzeć. Co ciekawe świąteczne pierniczki były uznawane za danie postne i dlatego też można było podawać je podczas kolacji wigilijnej.
Nie bez znaczenia pozostawały również ich walory estetyczne. Bogato zdobione stanowiły i do dzisiaj stanowią piękny element dekoracyjny. Mówiąc o tradycji warto wspomnieć, że pierniki na święta wytwarzane w Toruniu były uznawane za jedne z najlepszych w Europie.
Reklama
Kiedy piec pierniki świąteczne?
Jak sama nazwa wskazuje piernik świąteczny długodojrzewający wymaga wcześniejszego przygotowania ciasta tak, by mogło ono odpowiednio dojrzeć.
Podstawowymi składnikami tego smakołyku są: mąka, miód, jaja, mleko, cukier, masło, soda oraz oczywiście mieszanka przypraw korzennych.
Ciasto na tradycyjny piernik staropolski musi odpowiednio długo leżakować w chłodnym i suchym miejscu. Kiedy więc należy zacząć piec pierniki? Zdecydowanie na 4-6 tygodni przed świętami Bożego Narodzenia.
Powinno rozpocząć się od przygotowania ciasta, które następnie trzeba przełożyć do szklanego, kamionkowego lub porcelanowego naczynia i nakryć ściereczką kuchenną. W takiej formie przechowuj je przez okres 1-1, 5 miesiąca w niskiej temperaturze.
W praktyce oznacza to, że pieczenie pierniczków świątecznych należy rozpocząć najpóźniej w listopadzie. Oczywiście dotyczy to wyłącznie tradycyjnej formy tych wypieków. Istnieje, bowiem wiele alternatywnych przepisów, w których pierniki można przygotować bezpośrednio przed świętami.
Co ciekawe wiele źródeł historycznych wskazuje na to, że w zamierzchłych czasach ciasto na piernik leżakowało nie tylko tygodniami, ale niekiedy miesiącami czy latami.
Reklama
Przepis na różne pierniki świąteczne
Tradycyjny przepis na pierniczki świąteczne obejmuje składniki takie jak: mąka, miód, cukier, masło, jaja, soda oczyszczona, mleko oraz oczywiście przyprawa do piernika.
Do wypieku piernika używa się mąki pszennej oraz żytniej. To właśnie ta ostatnia sprzyja jego trwałości oraz zapewnia odpowiednią wilgotność ciasta.
Dobre pierniki świąteczne nie mogą obejść się bez dodatku aromatycznego cynamonu, goździków, imbiru czy kardamonu. W zależności od preferencji smakowych często dodaje się do nich także pieprz, kakao czy bakalie.
Jak zatem zrobić pierniki świąteczne? Zazwyczaj masło rozpuszcza się z miodem i cukrem. Gdy ta mieszanka nieco ostygnie dodaje się do niej przesianą mąkę, jaja, rozpuszczoną w zimnym mleku sodę oraz przyprawę.
Ciasto miesza się drewnianą łyżką lub mikserem. Warto podkreślić, że istnieje wiele alternatywnych przepisów, z których można korzystać w przygotowaniu tego przysmaku.
Składniki na pierniki świąteczne można w ciekawy sposób modyfikować w zależności od potrzeb np. zamienić mleko krowie na napój roślinny czy zamiast cukru zastosować słodzik.
Pierniki świąteczne dojrzewające
Prawdziwe pierniczki świąteczne zgodnie z tradycją powstają z ciasta długodojrzewającego. Te przygotowuje się już na 4-6 tygodni przed świętami. Podania ludowe głoszą, że piernik to ciasto wymagające cierpliwości i szacunku. Potrzebuje on odpowiednio długiego czasu, by dojrzeć oraz skruszeć.
W czasie leżakowania z ciasta odparowuje woda. Dodatkowo, w tym czasie wyrobiona masa przechodzi zapachem przypraw. Wszystko to sprawia, że powstałe z niej wypieki są bardziej aromatyczne.
Piernik świąteczny dla cierpliwych składający się zgodnie z najbardziej konserwatywną recepturą z mąki żytniej, pszennej, przypraw oraz miodu może leżakować w chłodnym miejscu nawet kilkadziesiąt lat.
Przepis na tradycyjne pierniki świąteczne
Składniki:
- mąka pszenna - 750g,
- mąka żytnia - 250g,
- miód naturalny - 500g,
- masło - 250g,
- cukier - 330g,
- jajko - 3 sztuki,
- mleko - 125 ml,
- soda oczyszczona - 3 łyżeczki,
- sól - 1/2 łyżeczki,
- przyprawa do piernika - 50g.
Przygotowanie:
Masło, miód i cukier przełóż do rondla i podgrzewaj aż te się połączą. Następnie ostudź. Do tej mieszaniny dodaj przesianą mąkę, jaja, sól, przyprawy oraz sodę rozpuszczoną w mleku. Wyrabiaj ciasto za pomocą drewnianej łyżki lub miksera.
Nie dodawaj dodatkowej mąki nawet, jeśli ciasto wydaje się zbyt „mokre”. Podczas leżakowania zmieni ono swoją konsystencję.
Przełóż ciasto do szklanego, kamionkowego lub porcelanowego naczynia i przykryj ściereczką lub folią spożywczą (zrób w niej małe dziurki by ciasto oddychało). Przechowuj je w chłodnym miejscu około 4-6 tygodni.
Po tym czasie podziel ciasto na mniejsze części i rozwałkuj na placki o grubości ok. 0,5 cm. Wykrawaj odpowiednie kształty, układaj zachowując odstęp na blaszce i piecz w piekarniku w temperaturze 170 stopni przez ok. 10 minut.
Gdy ostygną schowaj je w szczelnym pojemniku.
Przepis na miękkie pierniczki świąteczne
Twardość korzennych miodowych wypieków zależy od wielu czynników. Jednym z nich jest grubość ciasta po rozwałkowaniu. Im grubsze ono będzie, tym bardziej miękkie ciasteczka ostatecznie otrzymasz.
Podobnie sprawa ma się z czasem pieczenia. Jeśli będzie on zbyt długi może to wysuszyć pierniki.
Podkreśla się także, że pewne znaczenie odgrywa tutaj rodzaj dodawanego miodu. Przepis na miękkie ciasteczka świąteczne powinien zawierać jego sztuczną wersję.
Puszyste pierniki wymagają zwykle odpowiedniej cierpliwości. W przypadku tradycyjnych przepisów po upieczeniu powinny one odpowiednio długo odstać, by miały szansę nabrać właściwej miękkości.
Proces ten można jednak nieco przyspieszyć. Aby pierniki świąteczne zmiękły, warto je zamknąć w szczelnym pojemniku z kawałkami jabłek lub razowego chleba. Dzięki temu wchłoną wilgoć.
Przepis na miękkie pierniczki bożonarodzeniowe
Składniki:
- mąka pszenna - 500g,
- miód sztuczny - 200g,
- kakao - 1, 5 łyżki,
- masło - 125g,
- przyprawa do piernika - 2 łyżki,
- śmietana 18% - 100ml,
- soda oczyszczona- 1, 5 łyżeczki,
- cukier - 1/2 szklanki,
- żółtka jaj - 4 sztuki,
- białko jaj - 2 sztuki.
Przygotowanie:
Mąkę i kakao przesiej do miski. Sodę wymieszaj ze śmietaną. Miód rozpuść z przyprawą do piernika i masłem. Wymieszaj. Białka ubij na sztywną piane stopniowo dodając cukier, a potem delikatnie wymieszaj z żółtkami. Pianę dodaj do mąki i kakao. Delikatnie mieszaj.
Następnie masę połącz z miodem i masłem i na koniec ze śmietaną i sodą. Składniki mieszaj do połączenia. Ciasto będzie stosunkowo rzadkie. Następnie miskę przykryj ściereczką kuchenną i wstaw na 24h do lodówki.
Po tym czasie ciasto możesz rozwałkować i wykrawać ciasteczka. Piecz je na blaszce do pieczenia zachowując większe odstępy przez około 5-7 minut, (jeśli są większe do 10 minut) w temperaturze 180 stopni.
Miękkie po upieczeniu pierniki świąteczne przechowuj w szczelnie zamykanym pojemniku.
Kruche pierniczki świąteczne
Kruche i twarde pierniczki świąteczne będą nie tylko smacznym słodkim dodatkiem do rozgrzewającej herbaty z imbirem, ale mogą także stanowić piękną dekorację choinki.
Odpowiedniej konsystencji tych korzennych ciastek sprzyja znaczna ilość naturalnego miodu. Pomocne w tym wypadku jest również odpowiednio cienkie rozwałkowanie ciasta podczas przygotowywania bożonarodzeniowych pierniczków.
Nie bez znaczenia pozostaje także kwestia ich przechowywania. Jeśli chcesz uzyskać chrupiące pierniczki świąteczne, możesz pozostawić wypiek na pewien czas w suchym pomieszczeniu bez przykrycia.
Szybki i prosty przepis na pierniki świąteczne
Choć tradycyjny piernik wymaga dojrzewania i leżakowania istnieje wiele alternatywnych przepisów, by móc cieszyć się smakiem korzennych wypieków nawet na ostatnią świąteczną chwilę.
Co więcej - ich przygotowanie oraz dekoracja mogą być świetnym pomysłem na spędzenie czasu z dziećmi i wprowadzenie ich w magię zbliżających się świąt.
Pierniki świąteczne bez leżakowania przygotowuje się wprost ekspresowo. Będą one tak samo smaczne i atrakcyjne wizualnie, jak te tradycyjne.
Pierniczki last minute sprawdzą się nawet pieczone bezpośrednio przed Wigilią.
Przepis na dobre i szybkie pierniczki świąteczne
Składniki:
- mąka pszenna - 300g,
- mąka żytnia - 100g,
- cukier puder -130g,
- masło - 100g,
- jajko - 2 sztuki,
- miód - 100g,
- przyprawa do piernika - łyżka,
- kakao - łyżka,
- soda - łyżeczka.
Przygotowanie:
Mąki, kakao i sodę przesiej do miski. Masło rozpuść razem z miodem i lekko przestudź. Składniki wymieszaj, aż ciasto się połączy. Ciasto owiń papierem do pieczenia i wstaw na 30 minut do lodówki. Następnie podziel na 4 części i rozwałkuj na około 0, 5 cm grubości.
Podsyp je mąka by się nie kleiło, lecz staraj się by nie było jej za wiele (wtedy pierniczki będą twarde). Wykrój odpowiednie kształty. Piecz w temperaturze 180 stopni przez około 8-10 minut. Następnie wystudź na kratce.
Reklama
Przyprawy i dodatki do pierników świątecznych
Najlepsze pierniki świąteczne to zgodnie z tradycją te zawierające przyprawy korzenne. Ich dodatek nadaje wypiekom wyjątkowy aromat. Do najbardziej popularnych składników świątecznej przyprawy należą:
- cynamon,
- kardamon,
- imbir,
- goździki.
To min. one sprawiały, że niegdyś pierniki stanowiły nie tylko słodką lub wytrawną przekąską, ale były również traktowane jako swoiste lekarstwo. Przyprawy korzenne korzystnie wpływają, bowiem na trawienie. Mają działanie przeciwzapalne, przeciwbakteryjne i przeciwwirusowe.
Pierniki świąteczne można sporządzić z nadzieniem np. z powideł śliwkowych. Można do nich dodawać suszone owoce oraz orzechy.
Do ich dekoracji używa się lukru, ale też karmelu czy czekolady. Do najpopularniejszych składników piernika zdecydowanie należą bakalie.
Warto pamiętać, że przygotowując pierniki korzenne możesz samodzielnie sporządzić mieszankę pasujących przypraw np. dodając lub pomijając imbir czy kardamon.
Reklama
Jak ozdobić pierniki świąteczne?
Idealne pierniki świąteczne nie mogą w większości przypadków obyć się bez odpowiednich ozdób. Tym najbardziej popularnym dodatkiem do ciasteczek będzie oczywiście lukier, choć polewą do pierników świątecznych może być także karmel czy czekolada.
Warto zaznaczyć, że dekoracja wypieków to ważny element bożonarodzeniowej tradycji. Istnieje wiele gotowych ozdób, z których można korzystać.
Warto jednak rozważyć użycie naturalnych, często obecnych w domu składników takich jak kakao, orzechy czy przyprawy.
Lukrowane pierniczki świąteczne mogą przyjmować różne barwy za sprawą np. dodatku naturalnych barwników takich jak kurkuma czy sok z buraka.
Przepis na lukier na pierniki świąteczne
Ozdabianie pierników to równie ważna czynność jak ich wypiekanie. W wielu domach stanowi istotny element bożonarodzeniowej tradycji. Oprócz fantazyjnych posypek najczęściej na wypiekach umieszcza się lukier.
To nic innego jak mieszanina cukru pudru, wody i/lub soku z cytryny. Jest bardzo prosty w przygotowaniu i charakteryzuje się jednolitym perłowym połyskiem. Niekiedy można dodać do niego również białko jaja.
Lukier na pierniki świąteczne można uatrakcyjnić dodając do niego barwniki spożywcze i nadając mu tym samym dowolną fantazyjną barwę. Jeśli z różnych powodów chcesz ograniczać spożycie cukru, możliwe jest sporządzenie słodkiej polewy z ksylitolu lub erytrytolu.
Te zamienniki cukru po zblendowaniu na puder i dodaniu wody również mogą posłużyć do dekoracji świątecznych wypieków.
Przepis na lukier do pierniczków świątecznych
Składniki:
- cukier puder - szklanka
- sok z cytryny - łyżka
Przygotowanie:
Cukier ucieraj za pomocą łyżki, aż ten rozpuści się w soku. Możesz regulować jego gęstość dodając więcej soku lub dodatkowo wody.
Reklama
Różne oblicza świątecznego piernika
Piernik świąteczny może mieć różne oblicza. Choć jego podstawowymi składnikami są: miód, mąka, cukier, masło, jaja i przyprawa korzenna, to w zależności od tradycji i domowych zwyczajów często wzbogaca się go o inne ciekawe dodatki i podaje się w różnych formach. Za bardzo popularne uznaje się np.:
- świąteczne pierniki z powidłami,
- pierniki czekoladowe,
- piernik świąteczne z kremem,
- pierniki na piwie,
- pierniki z marcepanem,
- pierniki drożdżowe.
Sam proces przygotowywanie tych wypieków może być różny. Do niektórych przepisów dodaje się np. warzywa. Tak też powstają pierniki świąteczne z ziemniakami czy marchewką.
Nie należy także zapominać o ich funkcji dekoracyjnej. Choć tego typu ciasteczka można jeść cały rok, to właśnie w okresie świąt formuje się je w bardzo symboliczne kształty. Tworzy się zatem, np. świąteczne domki z piernika czy też gwiazdki, renifery, serduszka, ludziki, choinki, bałwanki oraz dzwonki, itd.
Wegańskie pierniki świąteczne
Także weganie mogą cieszyć się smakiem korzennych bożonarodzeniowych wypieków. Wystarczy, bowiem w tradycyjnym przepisie dokonać zamiany produktów pochodzenia zwierzęcego, takich jak miód, mleko czy masło na ich roślinne zamienniki, aby przygotować pierniki świąteczne wegańskie.
Pierniki świąteczne bez miodu, masła i mleka - przepis
Składniki:
- mąka pszenna razowa - 2 i ¼ szklanki,
- cukier trzcinowy - 3/4 szklanki,
- olej roślinny - 1/2 szklanki,
- soda-1/2 łyżeczki,
- zimna woda (lodowata) - 3-5łyżek,
- przyprawa do pierników - 2 łyżeczki,
- sól - szczypta.
Przygotowanie:
Połącz wszystkie składniki na ciasto i dokładnie wymieszaj. Uformuj kulkę ciasta, owiń ją folią spożywczą i wstaw do lodówki na 30 minut.
Po tym czasie wyjmij i chwilę ogrzej w dłoniach. Następnie rozwałkuj ciasto i wykrawaj pierniczki. Piecz w temperaturze 180 stopni przez 8-10 minut.
Bezglutenowe pierniki świąteczne
Także osoby pozostające na diecie bezglutenowej mogą cieszyć się smakiem pierników. Oczywiście korzystając z odpowiednich przepisów niezawierających mąki pszennej, żytniej oraz dodatku jęczmienia.
Do dozwolonych mąk, które mogą posłużyć do sporządzenia pierniczków świątecznych bezglutenowych należą min. mąka:
- gryczana,
- migdałowa,
- ziemniaczana,
- kukurydziana,
- kokosowa,
- ryżowa.
Należy również zwrócić szczególną uwagę na to, aby przyprawa z jaką będzie się przygotowywać wypiek była bezglutenowa (szukaj na opakowaniu znaku przekreślonego kłosa). Analogicznie powinno się postąpić, jeśli w przepisie na bezglutenowy piernik świąteczny pojawia się proszek do pieczenia.
Bezglutenowe pierniczki świąteczne - przepis
Składniki:
- mąka gryczana - 2 szklanki,
- mąka ziemniaczana - 3 czubate łyżki,
- soda - 2 płaskie łyżeczki,
- kakao - 4 płaskie łyżki,
- miód płynny - 250g,
- masło lub olej kokosowy - 100g,
- przyprawa do piernika bezglutenowa – opakowanie.
Przygotowanie:
Masło lub olej rozpuść z kakao, przyprawami i miodem w kąpieli wodnej. Mąkę wsyp do miski razem z sodą. Mokre składniki połącz z suchymi i wyrabiaj ciasto, aż będzie zwięzłe. Następie przykryj je folią i wstaw do lodówki na 3-4 h.
Po tym czasie pokrój je na plastry, a później szybko i energicznie wałkuj, aż będzie miało grubość ok. 0,5 cm. Wykrój odpowiednie kształty i piecz w temp. 170 stopni ok. 10-15 minut.
Dietetyczne pierniki świąteczne - dla diabetyków i nie tylko
Na wstępie należy zaznaczyć, że pierniki nie należą do produktów o niskiej zawartości kalorii oraz cukrów prostych. Powstają bowiem z miodu, masła lub oleju, mleka, cukru i jaj. Niekiedy są również wzbogacane o powidła, masy kremowe czy w końcu dekorowane lukrem.
Charakteryzują się zatem wysokim indeksem glikemiczny, dlatego też zaleca się, aby w ich konsumpcji zachować umiar. Wiadomo, bowiem, że nadmiar nasyconych kwasów tłuszczowych oraz cukru nie działa prozdrowotnie na ludzki organizm.
Jeśli z różnych przyczyn chcesz przygotować dietetyczne pierniczki świąteczne powinieneś w pierwszej kolejności zamienić dodatek cukru na inne słodzidło, które będzie charakteryzowało się niższą kalorycznością oraz indeksem glikemicznym.
Dobrze sprawdzą się zarówno ksylitol jak i erytrol. Warto jednak pamiętać, że ich nadmierna konsumpcja (szczególnie ksylitolu) może być przyczyną występowania biegunek.
Taka modyfikacja przepisu może też ułatwić przygotowanie dietetycznych pierników świątecznych dla cukrzyków. Warto pamiętać, że nawet eliminacja cukru lub zastąpienie go bezkalorycznym erytrolem nie sprawi, że będzie to produkt niewpływający na glikemię diabetyka.
Nie należy bowiem zapominać, że bazą dla pierników świątecznych bez cukru nadal jest miód bogaty w węglowodany proste.
Jeśli mimo wszystko chcesz, by te wypieki były nieco zdrowsze, warto skorzystać w ich przygotowaniu z pełnoziarnistej mąki pszennej, która będzie zawierała więcej błonnika i witamin z grupy B.
Fit pierniki świąteczne mogą także zamiast masła zawierać olej roślinny np. rzepakowy, który w odróżnieniu od masła nie będzie źródłem tak dużej ilości nasyconych kwasów tłuszczowych.
Warto tu jednak podkreślić, że niezależnie od wprowadzonych modyfikacji, należy zachować umiar w spożyciu także tych zdrowych pierników świątecznych.
Reklama
Ile kcal mają pierniki świąteczne?
Bez wątpienia pierniczki nie należą do niskokalorycznych przekąsek. Powstają bowiem ze składników o wysokiej gęstości energetycznej, takich jak miód, cukier czy masło.
Jeden pierniczek w zależności od wielkości czy zastosowanych dodatków może mieć od 35 do nawet 150 i więcej kcal.
Warto pamiętać, że także produkty, których używa do ich dekoracji wpływają na wartość kaloryczną tego wypieku.
Oczywiście można poprzez modyfikację tradycyjnych przepisów obniżyć ilość energii, jaką te będą dostarczały. Przykładem takiego działania jest zamiana cukru na inne słodzidła takie jak ksylitol (o połowę mniej kaloryczny niż cukier) czy erytrol (nie zawierający kcal).
W przypadku tłuszczu natomiast nie ma większego znaczenia, czy przygotujesz pierniki świąteczne na smalcu czy bez masła, ale z dodatkiem oleju. Składniki te będą, bowiem miały podobną wartość energetyczną.
Dlatego też, jak w przypadku każdego pokarmu, zaleca się zachowanie zdrowego rozsądku w ilości spożywanych świątecznych pierniczków.
Jak wykorzystać pierniki świąteczne?
Pyszne korzenne ciasteczka to nie tylko doskonały słodki przysmak. Ich ciekawa forma, aromat oraz piękne zdobienia sprawiają, że można je również wykorzystać jako wspaniałą dekorację.
Doskonale sprawdzą się w roli ozdoby choinkowej. Pierniki świąteczne na choinkę nadają się do długotrwałego przechowywania, więc mogą cieszyć oko również podczas kolejnego Bożego Narodzenia.
Przechowywane w odpowiednim opakowaniu mogą też przyozdobić świąteczny stół. Przykładem może być słoik świąteczny na pierniki. Dodatkowo świąteczne pierniczki okazują się doskonałym pomysłem na prezent. Wystarczy odpowiednio je ozdobić i zapakować.
Jak przechowywać pierniki świąteczne?
Smakiem pierników można cieszyć się na długo po zakończeniu świąt. Wystarczy je odpowiednio przechowywać tak, by te cieszyły podniebienie i oko nawet przez kilka kolejnych miesięcy.
Wrogiem tego typu wypieków jest wilgoć oraz dostęp powietrza. W czym więc przechowywać pierniczki świąteczne?
Najlepszym rozwiązaniem będzie szczelnie zamykane pudełko. Świąteczne opakowanie na pierniki może stanowić zarówno słoik jak puszka. Możesz również przechowywać je na talerzu przykrytym względnie szczelnie folią spożywczą.
Mimo, iż najsmaczniejsze pierniki świąteczne mogą nadawać się do spożycia nawet do kilku miesięcy od przygotowania należy pamiętać, że krótszym terminem przydatności będą charakteryzować się ich wersje nadziewane.
Cena wykonania pierników świątecznych
Przygotowanie domowych pierniczków świątecznych to w wielu domach ważna bożonarodzeniowa tradycja. Nie podlega jednak dyskusji, że wiąże się ona z sporymi wydatkami.
Podstawowym składnikiem tego typu wypieków jest miód, którego cena waha się od 40 złotych za 1 litr. Dodatkowo podczas przygotowania pierników świątecznych ręcznie robionych sięga się po masło, mleko, jaja, cukier, mąkę i przyprawy korzenne.
Ich ceny w ostatnim czasie wyraźnie wzrosły, co wpływa na koszt sporządzenia pierników. Warto jednak pamiętać, że zwykle z popularnych przepisów możesz przygotować większą ilość ciasteczek. Dlatego ich jednostkowy koszt często będzie niższy niż pierników świątecznych do kupienia w sklepie.
Samodzielne pieczenie pozwala również na wybranie smakujących dodatków i unikanie substancji celowo dodawanych do żywności takich, jak np. syntetyczne barwniki czy również syrop glukozowo-fruktozowy.
