Co to jest probiotyk?
Probiotykami nazywa się bakterie należące do naturalnego mikrobiomu człowieka, które wpływają korzystnie na zdrowie. Nazwa probiotyk pochodzi od greckiego zwrotu „pro bios” oznaczającego „dla zdrowia”. Na mikrobiom składają się wszystkie drobnoustroje (bakterie, archea i eukariota) bytujące w organizmie ludzkim - zarówno niezbędne do prawidłowego funkcjonowania organizmu, jak i odpowiedzialne za stany chorobowe. Drobnoustroje występują w przewodzie pokarmowym, oddechowym oraz moczowo-płciowym.
Do drobnoustrojów probiotycznych zalicza się przede wszystkim bakterie Lactobacillus i Bifidobacterium, czyli bakterie kwasu mlekowego.
Pod pojęciem probiotyku kryją się także dostępne na rynku medycznym produkty lecznicze oraz suplementy diety, zawierające żywe kultury bakterii i drożdży. Światowa Organizacja Zdrowia precyzuje, jakie kryteria powinny spełniać preparaty medyczne, aby można je było nazwać probiotykami.
Najważniejsze z nich to:
- pochodzenie z mikrobiomu człowieka,
- brak działania chorobotwórczego,
- oporność na działanie soku żołądkowego i kwasów żółciowych,
- korzystny i potwierdzony badaniami wpływ na organizm człowieka (przede wszystkim zwalczanie bakterii chorobotwórczych).
Probiotyk dla niemowląt
Probiotyki znajdują szerokie zastosowanie w neonatologii. Zaraz po narodzinach dziecka, jego organizm zaczynają kolonizować drobnoustroje, co w nomenklaturze medycznej określa się jako rozwój mikrobiomu noworodka. Drobnoustroje gromadzą się zwłaszcza w jelitach. Rodzaj bakterii, jakie zasiedlą jelita dziecka, będzie miał decydujący wpływ na jego odporność i metabolizm. U dziecka urodzonego naturalnie do jelit przedostają się bakterie probiotyczne z kanału rodnego matki - Bifidobakterium, Lactobacillus, Prevotella i Sneathia.
Natomiast mikroflora jeliowa u dzieci, które przyszły na świat w wyniku cesarskiego cięcia, składa się głównie z bakterii bytujących na skórze oraz w środowisku szpitalnym. Brak bakterii probiotycznych lub niewielka ich ilość u noworodków narodzonych poprzez cc, wpływa negatywnie na programowanie się metabolizmu i odporności dziecka, co w dalszej konsekwencji może skutkować takimi chorobami jak alergie pokarmowe, celiakia, atopowe zapalenie skóry, astma, cukrzyca czy otyłość.
Problem dotyczy także wcześniaków. Niedojrzały układ pokarmowy dzieci urodzonych przedwcześnie i hospitalizowanych jest narażony na dysbiozę jelit, a w skrajnych przypadkach na nekrotyczne zapalenie jelit (NEC). Ryzyko zaburzeń w składzie flory bakteryjnej jelit wzrasta także u dzieci niekarmionych piersią oraz przyjmujących antybiotyki. Zdaniem neonatologów w tych wszystkich przypadkach dobroczynny wpływ na zdrowie niemowląt może mieć przyjmowanie probiotyków.
Probiotyk dla noworodka po cesarskim cięciu
Obecnie w Polsce 38,5% noworodków przychodzi na świat w wyniku cesarskiego cięcia. W 2017 roku GUS zarejestrował 403 tysiące urodzeń, co oznacza, że w ubiegłym roku ponad 17 tysięcy noworodków było narażonych na zaburzenia w mikrobiomie. Żeby temu przeciwdziałać, na rynku medycznym pojawiły się probiotyki dla noworodków po cesarskim cięciu.
Stosowanie probiotyków u niemowląt zostało uznane za bezpieczne, co potwierdza m.in. Komitet Żywieniowy Europejskiego Towarzystwa Gastroenterologii, Hepatologii i Żywienia Dzieci (ESPGHAN). Neonatolodzy zalecają podawanie probiotyków wcześniakom, u których może wystąpić nekrotyczne zapalenie jelit i noworodkom urodzonych przez cesarskie cięcie. Probiotyki mogą też być pomocne dla dzieci niekarmionych mlekiem matki i poddanych antybiotykoterapii.
Probiotyk bez laktozy
Źródłem bakterii probiotycznych dla noworodka jest także mleko matki. Zawiera ono bakterie kwasu mlekowego Lactobacillus i Bifidobacterium. Natomiast dzieci, które z różnych względów nie mogą być karmione piersią, zwykle otrzymują mleko modyfikowane wzbogacone w probiotyki, a niekiedy także preparaty probiotyczne.
Dzieci z nietolerancją laktozy mogą przyjmować probiotyki oraz mleko niskolaktozowe. Warto jednak mieć na uwadze, że laktoza i białka mleka są wykorzystywane podczas produkcji preparatów. W mleku naturalnie występują bakterie kwasu mlekowego, a laktoza stymuluje je do wzrostu.
Osoby dorosłe z nietolerancją laktozy nie powinny odczuwać żadnych dolegliwości ze strony układu pokarmowego po spożyciu probiotyków, natomiast niemowlęta powinny przyjmować taki, który nie zawiera laktozy.
Kiedy probiotyk może zaszkodzić?
Mimo badań naukowych potwierdzających pozytywny wpływ profilaktycznego stosowania probiotyków na mikrobiom noworodów, podawanie preparatów probiotycznych na oddziałach neonatologicznych w Polsce nadal jest rzadkością. Polscy neonatolodzy stosują probiotyki głównie w profilaktyce NEC. Warto jednak wiedzieć, że istnieją przeciwskazania do podawania probiotyków noworodkom takie jak sepsa, NEC oraz stany po operacjach chirurgicznych w obrębie przewodu pokarmowego.
