Probiotyki na odporność – jak działają? Zastosowanie

Reklama

Probiotyki a odporność, czyli wpływ na jelita

Coraz częściej można spotkać się ze stwierdzeniem, że duża część odporności ludzkiego organizmu kryje się w jelitach. Może i jest to pewnego rodzaju uogólnienie, ale czy mija się z prawdą? Niekoniecznie. 

Głównym zadaniem układu odpornościowego jest ochrona organizmu przed czynnikami biologicznymi, takimi jak bakterie, wirusy, czy grzyby, które przyczyniają się do rozwoju szeregu chorób. Stanowi on również formę bariery przed szkodliwymi substancjami chemicznymi oraz uszkodzeniami fizycznymi.

Prawidłowa odporność uzależniona jest rzecz jasna od sprawnego działania całego układu immunologicznego i wszystkich jego komponentów, ale jelita są pewnego rodzaju skarbnicą drobnoustrojów, które są w stanie wspomóc działanie tego złożonego systemu.

W jaki sposób?

Wspomniana skarbnica drobnoustrojów to mikrobiota, czyli ogół mikroorganizmów, zarówno dobroczynnych, jak i chorobotwórczych, które zasiedlają ciało gospodarza. Szacuje się, że ciężar całej mikrobioty kolonizującej błony śluzowe człowieka może ważyć nawet 2 kg. Liczebność komórek mikrobiomu, czyli zbiorowego genomu drobnoustrojów reprezentowanych przez mikrobiotę, jest dziesięciokrotnie większa niż suma wszystkich komórek ludzkiego organizmu. 

W skład mikrobioty wchodzą przede wszystkim bakterie, ale również wirusy, grzyby, pierwotniaki, czy płazińce. Zróżnicowane grupy mikroorganizmów zlokalizowane są w różnych obszarach ciała, m.in. na skórze, w drogach oddechowych, moczowo-płciowych, czy w przewodzie pokarmowym. Największe skupisko mikrobioty znajduje się w jelitach. 

Mikrobiota jelit nie tylko jest najliczniejsza, ale również najbardziej zróżnicowana, aktywna i co niezwykle ważne, zbadana. Chociaż przetestowanie 100 bilionów drobnoustrojów bytujących w jelitach nie jest proste i na chwilę obecną możliwe, to naukowcom udało się poddać efektywnej analizie istotną część mikroorganizmów, wyodrębnić te dobroczynne i wskazać ich właściwości.

To właśnie specyficzne właściwości mikrobioty, jej skład i równowaga, zyskały fundamentalne znaczenie dla zdrowia i prawidłowego funkcjonowania organizmu człowieka. 

Dowiedziono bowiem, że prawidłowa mikrobiota jelit pełni szereg istotnych funkcji, od metabolicznych począwszy, poprzez podtrzymujące, na ochronnych kończąc. 

Wspomaganie odporności przez dobroczynne drobnoustroje polega w tym przypadku przede wszystkim na ochronie organizmu przed namnażaniem się i negatywnym działaniem patogenów oraz poprzez stymulację komórek układu immunologicznego. 

Warto więc dbać o to, aby wszelkie bakterie, wirusy, czy grzyby bytujące w jelitach utrzymywać w stanie eubiozy, czyli równowagi ilościowej i jakościowej. Ma to bowiem wpływ na homeostazę całego organizmu, w tym funkcje obronne.

Przyjmuje się, że poziom dobroczynnych mikroorganizmów powinien zdecydowanie przeważać nad szkodliwymi, mniej więcej stosunkiem 85 proc. do 15 proc. Nietrudno się domyślić, że jeśli owa przewaga zacznie maleć to może dojść do dysbiozy jelit, a tym samym do rozwoju wielu schorzeń, nie tylko w obszarze układu pokarmowego, ale również immunologicznego. 

Ma to więc bezpośredni związek z ewentualnym spadkiem odporności. Jak w takiej sytuacji można wspomóc mikrobiotę jelit? Głównie poprzez odpowiednio zbilansowaną dietę, zdrowy tryb życia oraz dostarczenie organizmowi odpowiedniej dawki konkretnych probiotyków, zwanych potocznie „dobrymi bakteriami”.

Reklama

Czym są probiotyki na odporność?

Na przestrzeni lat dobroczynne drobnoustroje doczekały się licznych definicji. Według aktualnej, zaproponowanej przez WHO (Światową Organizację Zdrowia) oraz FAO (Organizację Narodów Zjednoczonych do spraw Wyżywienia i Rolnictwa), probiotyki to żywe, ściśle określone szczepy mikroorganizmów zawarte w specjalnych produktach lub preparatach, które podawane w wystarczających dawkach wpływają na mikrobiotę danego obszaru organizmu, dzięki czemu wywierają korzystny wpływ na zdrowie.  

Aby mikroorganizm mógł być uznany za probiotyk, musi spełniać pewne kryteria. Powinien przede wszystkim:

• pochodzić z mikrobiomu człowieka, 
• zachować całkowite bezpieczeństwo względem organizmu człowieka, 
• wykazywać odporność na niskie pH soku żołądkowego, działanie enzymów trzustkowych i żółci,
• posiadać zdolność adhezji, czyli przylegania do komórek nabłonkowych jelita, 
• działać antagonistycznie wobec patogenów,
• nie dopuszczać do ścian jelita drobnoustrojów chorobotwórczych,
• zachować żywotność i sprawność do szybkiego namnażania komórek podczas pasażu jelitowego oraz z łatwością kolonizować jelito,
• wykazywać oporność na działanie antybiotyków,
• wytwarzać substancje przeciwdrobnoustrojowe i zwalczać patogenne mikroorganizmy. 

Do probiotyków zalicza się głównie odpowiednio wyselekcjonowane dobroczynne kultury bakterii oraz drożdży. To przede wszystkim szczepy bakterii Lactobacillus, Bifidobacterium, Enterococcus faecium, Lactococcus lactis, Streptococcus thermophilus oraz drożdżaki Saccharomyces boulardii.

Odnaleźć je można w niektórych produktach spożywczych oraz preparatach probiotycznych, w tym w lekach probiotycznych, probiotycznych suplementach diety, dietetycznych środkach spożywczych specjalnego przeznaczenia medycznego, czy żywności funkcjonalnej. 

Reklama

Jak działają probiotyki na odporność?

Probiotyki na odporność wprowadza się do organizmu celowo, zazwyczaj drogą doustną. Drobnoustroje probiotyczne muszą przemieścić się przez wszystkie odcinki przewodu pokarmowego i w żywej postaci dotrzeć do jelit. 

Tam uruchamiają różne mechanizmy działania, zarówno immunologiczne, jak i nieimmunologiczne. Działanie probiotyków na odporność opiera się przede wszystkim na:

• wnikaniu do organizmu i przyleganiu do ścianek jelit, co stanowi barierę ochronną przed chorobotwórczymi drobnoustrojami,
• utrzymywaniu właściwego pH w jelitach lub jego zakwaszaniu, co zapobiega rozwojowi patogenów,
• produkowaniu kwasu mlekowego, nadtlenku wodoru i bakteriocyny, co pozwala na eliminowanie patogennych bakterii,
• aktywacji receptorów immunologicznych, które stymulują system odpornościowy do pracy, dzięki czemu zwiększa się liczba przeciwciał i następuje indukcja syntezy cytokin (białek pobudzających lub hamujących działanie systemu odpornościowego),
• pobudzaniu aktywności enzymatycznej i fagocytarnej makrofagów i granulocytów, czyli komórek układu odpornościowego,
• zwiększaniu liczby oraz aktywacji komórek NK (Naturall Killer), czyli cytotoksycznych komórek odpornościowych, odpowiedzialnych za eliminację komórek nowotworowych lub zainfekowanych przez wirusy czy bakterie,
• konkurowaniu o receptory lub przyleganiu do komórek nabłonkowych blokując w ten sposób patogenom i alergenom dostęp do nabłonka jelit,
• współzawodnictwie z innymi drobnoustrojami o składniki odżywcze, 
• niszczeniu wolnych rodników,
• wspomaganiu właściwego wchłaniania witamin i składników odżywczych. 

W swoim działaniu immunomodulacyjnym probiotyki pobudzają i kontrolują naturalne mechanizmy odpornościowe skierowane przeciwko patogenom pochodzenia bakteryjnego, wirusowego oraz nowotworowego. Przyczyniają się również do hamowania reakcji agresywnych i alergicznych. 

Jak znaleźć odpowiednie probiotyki na odporność?

Reklama

Najlepsze probiotyki na odporność – które wybrać?

Wybór najlepszego probiotyku na odporność wiąże się przede wszystkim z dobraniem właściwego szczepu lub grupy szczepów dobroczynnych drobnoustrojów oraz dawki dostosowanej do wieku i stanu zdrowia. Niemniejsze znaczenie ma właściwa jakość konkretnego preparatu probiotycznego. Co to oznacza?

Probiotyk, który ma wesprzeć naszą odporność, podobnie, jak wszystkie inne produkty probiotyczne, powinien mieć udowodniony prozdrowotny wpływ na ludzki organizm, poparty naukowymi badaniami klinicznymi oraz stosowną dokumentacją. 

Inną kwestią jest szczepozależność, czyli szczegółowo zdefiniowany profil działania probiotyku, który ściśle określa jego właściwości. Należy pamiętać o tym, że nie wszystkie dobroczynne drobnoustroje charakteryzują się tymi samymi cechami, a ich swoistych przymiotów nie należy przyporządkowywać do innych szczepów, nawet tych blisko spokrewnionych. 

Co jeszcze warto mieć na uwadze? Przed zakupem konkretnego probiotyku na wzmocnienie trzeba koniecznie zapoznać się z etykietą lub ulotką informacyjną. O wartości danego probiotyku decydują bowiem także:

• właściwa klasyfikacja rodzaju, gatunku i szczepu,
• wyczerpująca charakterystyka szczepu,
• dokładne wskazania do stosowania, 
• zalecane dawkowanie,
• określenie liczby żywych kolonii mikroorganizmów w jednostkach CFU (najlepiej około 15-20 miliardów),
• data ważności.

Ważne: Każdy probiotyk o potwierdzonej skuteczności ma ustaloną przynależność taksonomiczną, czyli specjalne nazewnictwo. Nazwa prawidłowo opisanego szczepu składa się z trzech części:

• rodzaju drobnoustroju – np. Lactobacillus,
• gatunku – np. rhamnosus,
• oznaczenia literowo-cyfrowego, np. HN001.

Które szczepy probiotyczne mają udowodniony korzystny wpływ na układ odpornościowy? W preparatach probiotycznych na odporność warto szukać m.in.:

• Lactobacillus rhamnosus, w tym Lactobacillus rhamnosus GG, szczepy HN001, DR20TM,
• Lactobacillus Johnsonie La1 (NCC533), 
• Lactobacillus acidophilus, w tym szczepy LC1, La1, HN017,
• Streptococcus salivarius K12,
• Lactobacillus casei, w tym szczep DN 114 001, 
• Bifidobacterium longum,
• Enterococcus spp.,
• Bifidobacterium lactis, w tym szczep HN0019,
• Bifidobacterium bifidum, w tym szczep Bb12,
• Lactobacillus bulgaricus.

Jednym z najbardziej przebadanych mikroorganizmów probiotycznych w kierunku wzmacniania odporności jest szczep bakterii kwasu mlekowego Lactobacillus Rhamnosus LGG. Jego działanie przyczynia się m.in. do zmniejszenia ryzyka infekcji górnych dróg oddechowych.    

Dbając o właściwe działanie układu immunologicznego nie należy zapominać o odpowiedniej diecie, do której warto wprowadzić naturalne probiotyki na odporność. Wśród probiotycznych produktów spożywczych można wymienić przede wszystkim jogurty, kefiry, maślankę, zsiadłe mleko, niepasteryzowane sery oraz wszelkiego rodzaju kiszonki, w tym kapustę kiszoną czy kiszone ogórki. Miłośnicy bardziej orientalnych smaków mogą sięgnąć po kombuchę, kimchi, czy natto.

Reklama

Kiedy brać i jak stosować probiotyki na odporność?

Probiotyki na odporność można stosować w każdym wieku, zarówno profilaktycznie, jak i podczas oraz po leczniczych kuracjach. Z pewnością warto po nie sięgnąć w okresie jesienno-zimowym, kiedy większość z nas jest bardziej narażona na wszelkiego rodzaju przeziębienia, czy grypę. 

Szczepy probiotyczne znajdują również zastosowanie podczas antybiotykoterapii, w walce z chorobami bakteryjnymi i wirusowymi, czy zapobiegawczo i leczniczo w przypadku występowania biegunek o różnej etiologii.

O tym, jak należy odpowiednio stosować konkretny probiotyk może poinformować specjalista, lekarz lub farmaceuta, a z pewnością producent, który takie informacje powinien zamieścić w ulotce. 

Czas przyjmowania probiotyku uzależniony jest od wskazań i wiąże się bezpośrednio z rodzajem szczepów oraz technologią produkcji poszczególnych preparatów.

Warto pamiętać o tym, że probiotyki to żywe organizmy, które powinny dotrzeć do celu dokładnie w takiej formie. Dobrze jest więc sprawdzić, czy konkretne szczepy należy przyjmować przed, po, czy w trakcie posiłku. Czy można popijać je ciepłym, kwaśnym, a może neutralnym napojem. 

Chociaż określenie żywotności drobnoustrojów w ludzkim organizmie jest bardzo trudne, to współczesne analizy sugerują, aby poszczególne probiotyki przyjmować wraz z pożywieniem, szczególnie z owsianką lub chudym mlekiem. 

Część badaczy skłania się z kolei ku stwierdzeniu, że bakterie Lactobacillus i Bifidobacterium mają większe szanse na liczne przetrwanie, jeśli przyjmuje się je do 30 minut przed planowanym posiłkiem.

Ponadto, należy także zwrócić uwagę na odpowiednie zabezpieczenie produktów probiotycznych i przechowywanie ich zgodnie z wytycznymi widniejącymi na etykiecie. 

Reklama

Probiotyki na wzmocnienie dla dzieci

O probiotykach na odporność myślą najczęściej rodzice małych dzieci. To całkiem naturalna reakcja, gdyż maleństwo przychodzi na świat z niewykształconym w pełni systemem odpornościowym i jest przez to wyjątkowo narażone na wszelkiego rodzaju infekcje.

Jednak czy organizm noworodka, niemowlęcia, czy nieco starszego dziecka potrzebuje wsparcia probiotyków? To wszystko zależy od konkretnego przypadku, dlatego też przed decyzją o podaniu dziecku preparatu probiotycznego należy skonsultować się z lekarzem. 

Jeśli specjalista zaleci lub nie będzie widział przeciwwskazań do stosowania probiotyków u maluszka, z pewnością również wskaże konkretne probiotyki na wzmocnienie dla dzieci. 

Czym takie preparaty różnią się od tych dla dorosłych? Probiotyki dedykowane najmłodszym składają się zazwyczaj z tych samych przebadanych dobroczynnych mikroorganizmów, a różnica polega głównie na doborze odpowiednich szczepów i dawek dostosowanych do potrzeb i wieku młodego organizmu.

Probiotyki dla dzieci mogą się również różnić samą formą preparatu. Przykładowo, niemowlęciu zdecydowanie łatwiej można zaaplikować probiotyk w kroplach, czy płynie. Starsze dzieci, które nie są w stanie połknąć kapsułki, również chętniej sięgną po probiotyk z saszetki rozpuszczony w mleku lub wodzie, czy po specjalną probiotyczną tabletkę do ssania. 

Warto również pamiętać o tym, aby w odpowiednim wieku wzbogacić dziecięcą dietę w probiotyczne produkty żywnościowe, czyli naturalne źródło dobroczynnych drobnoustrojów.