Ten objaw może świadczyć o alergii skórnej u dziecka. Kliknij i sprawdź👈
Ten objaw może świadczyć o alergii skórnej u dziecka. Kliknij i sprawdź👈
Ten objaw może świadczyć o alergii skórnej u dziecka. Kliknij i sprawdź👈

Na co jest dobry smalec gęsi? Poznaj jego właściwości i zastosowanie

Smalec gęsi od wieków występuje w kulturze chłopskiej nie tylko jako kulinarny przysmak, ale też komponent domowych receptur na przeziębienie, problemy skórne, bóle reumatyczne. Jednocześnie jego stosowanie było przede wszystkim sposobem na poradzenie sobie z dolegliwościami zdrowotnymi w sytuacji biedy, niedostatku i braku dostępu do pomocy lekarskiej. Do dziś nie ustalono, czy smalec gęsi rzeczywiście działa prozdrowotnie. Jakie właściwości mu się przypisuje?
Gęsi smalec do smarowania
123RF
W skrócie
  • Smalec z gęsi traktowany jest jako zdrowsza alternatywa dla innych typów smalców.
  • Choć od wieków przypisuje się mu właściwości prozdrowotne, to jednak wciąż brak rzetelnych, kompleksowych badań naukowych potwierdzających jego walory.
  • W przeszłości leczono nim przeziębienie, stosowano na problemy skórne - był to jednak przede wszystkim sposób na poradzenie sobie z dolegliwościami zdrowotnymi w sytuacji niedostatku i braku dostępu do pomocy lekarskiej.
Spis treści

Reklama

Czy smalec z gęsi jest zdrowy?

Smalec gęsi jest wytapiany z gęsiego sadła, z tłuszczu zlokalizowanego w okolicach nerek i płuc tych ptaków. Nierzadko porównywany jest do smalcu kaczego - tymczasem ma znacznie więcej dobroczynnych kwasów omega-3 i łagodniejszy smak niż ten z kaczki, który jest bardziej wyrazisty. Ponadto postrzega się go jako zdrowszą alternatywę dla innych smalców, np. dla wieprzowego.

Aby jednak nie stracił swoich walorów cały proces jego wytapiania musi przebiegać w niezbyt wysokiej temperaturze - kolejno oddziela się go od nieczystości oraz przefiltrowuje. W dawnej Polsce gościł na królewskich dworach, jak i w chłopskich chatach. Obecnie smalec gęsi jest uznawany za przysmak stanowiący wyraz dziedzictwa kulinarnego wielu regionów, w tym Warmii i Mazur.

Czy jest zdrowy? Temu wyrobowi nie powinno się przypisywać właściwości prozdrowotnych - choć zawiera kwasy omega-3, to wciąż przede wszystkim duża ilość tłuszczu.

Reklama

Właściwości i kalorie smalcu gęsiego

Smalec gęsi to źródło tłuszczu. Nie posiada innych składników, takich jak np. węglowodany, białko czy błonnik. Ma natomiast szereg różnych kwasów tłuszczowych, witaminy oraz minerały. Choć postrzega się go jako mniej szkodliwy, np. od smalcu wieprzowego, z uwagi na mniejszą zawartość cholesterolu czy nasyconych kwasów tłuszczowych, to jednak sam w sobie nie jest produktem zdrowym. To raczej bardziej korzystny wybór.

W jego składzie oprócz dużej ilości tłuszczu, znaleźć można śladowe ilości magnezu, żelaza, potasu, fosforu, witamin A i E oraz jednonienasycony kwas oleinowy pochodzący z rodziny omega-9. Tego typu substancja znajduje zastosowanie w profilaktyce przeciwmiażdżycowej. Ten kwas w diecie obniża ryzyko rozwoju cukrzycy i insulinooporności. Jego obecność sprawia, że smalec po tym, jak uzyska temperaturę pokojową, zmienia swoją formę na półpłynną.

Te właściwości nie przesądzają jednak o tym, że należy zjadać duże porcje smalcu w ramach profilaktyki antycukrzycowej. Przy tej okazji warto zwrócić uwagę na to, że wskazany smalec nie jest pozbawiony wad, ponieważ zawiera również kwasy omega-6, których stosunek względem kwasów omega-3 jest niekorzystny. W jego składzie znajduje się ok. 500 mg kwasów omega-3 na ok. 9800 mg kwasów omega-6. Taka konfiguracja sprzyja rozwojowi stanów zapalnych w organizmie - odpowiedni stosunek waha się od 1:2 do 1:5.

Warto też wiedzieć, ile kalorii ma smalec z gęsiny. To wysoko kaloryczny przysmak, ponieważ w 100 g znajduje się około 900 kcal. Z drugiej strony zwykle zjada się go w mniejszych porcjach, a w połączeniu np. z kiszonkami (ogórek kiszony, papryka) może stanowić smaczną przekąskę.

Na co pomaga smalec z gęsi?

Przed laty smalec gęsi był jednym ze środków stosowanych w medycynie ludowej. Już wieki temu doceniano właściwości tłuszczów zwierzęcych - poprzednie pokolenia upatrywały w smalcu gęsim pomieszanym z miodem i mlekiem lek na problemy dróg oddechowych, a święta Hildegarda z Bingen - jako metodę na leczenie trądu.

W przeszłości dostrzegano w tym specyfiku sposób na bóle kręgosłupa, dolegliwości stawów, co powodowało, że często z maści na jego bazie korzystali ludzie starsi, którzy są z uwagi na naturalne procesy starzenia organizmu bardziej narażeni na tego typu problemy. Drugą grupą, u której stosowano smalec gęsi do smarowania, były dzieci - poprzez nakładanie takiej maści osiągano efekt rozgrzewający.

Gdy zmieszano go z żywokostem uzyskiwano środek na złamania. Smalec z gęsi jest tradycyjnie postrzegany nie tylko jako sposób na chore stawy, kaszel, przeziębienie, ale też problemy skórne. Popularnym specyfikiem, któremu przypisuje się właściwości upiększające i łagodzące jest maść na bazie wspomnianego smalcu i dodatku w postaci płatków nagietka w proporcji 10 dag smalcu na 15 g płatków. Taka maść ponoć łagodzi:

  • stany zapalne skóry,
  • hemoroidy,
  • zmiany po ugryzieniach owadów,
  • wykwity,
  • zmiany wywołane chorobami skórnymi: egzemą, atopowym zapaleniem skóry.

Tego typu specyfik może też ograniczać pogłębianie się zmarszczek. Niektórzy dostrzegają też pozytywny wpływ smalcu na włosy - po kuracji smalcem stają się mocniejsze, wypadają w mniejszych ilościach, mniej się łamią i lśnią.

Smalec taki, mimo że zdrowszy od innych, nie powinien być jednak zjadany w większych ilościach - zawiera sporo tłuszczu, co negatywnie wpływa na funkcjonowanie całego organizmu i zwiększa ryzyko chorób sercowo-naczyniowych. Nie nadaje się także jako produkt na odchudzanie - ma przede wszystkim dużo kalorii.

Ponadto, wszystkie te potencjalne zalety nie zostały potwierdzone w badaniach - nie prowadzono szerszych testów w zakresie wpływu smalcu gęsiego na zdrowie i urodę. Domniemane właściwości oparte są w zasadniczej części na przekazach pochodzących z ludowego dziedzictwa kulturalnego.

Reklama

Zastosowanie smalcu gęsiego

Przede wszystkim, czy smalec gęsi nadaje się do smażenia? Wskazany tu produkt jest odporny na działanie wysokich temperatur, dlatego z powodzeniem znajdzie zastosowanie w kuchni domowej, jak i w bardziej profesjonalnej gastronomii.

Świetnie sprawdzi się jako alternatywa dla olejów do smażenia - smażenie na smalcu doda głębi tak przygotowanym potrawom. Mięso tak przyrządzone będzie bardziej soczyste. Jednocześnie zyska na kaloryczności i dostarczy organizmowi więcej kwasów omega-6, co wiąże się z ryzykiem szybszego przybierania na wadze.

Można wykorzystać go do smarowania pieczywa i podawać z dodatkami warzywnymi, np. z kiszonymi albo kwaszonymi ogórkami albo papryką konserwową. Na Kaszubach popularnym przysmakiem był smalec gęsi z dodatkiem soli, pieprzu i majeranku. W tej kuchni podawano także zupy okraszone wskazanym dodatkiem. Od czasu do czasu warto pozwolić sobie na taką przekąskę, zwłaszcza, gdy nie wiadomo, co zrobić z tłuszczem z gęsi.

Reklama

Przepis na smalec z gęsi. Jak go zrobić?

Do samodzielnego przyrządzenia tego przysmaku należy zgromadzić:

  • ok. 1 kg tłuszczu, skóry z gęsi,
  • 1 łyżkę majeranku,
  • 1 dużą cebulę,
  • 1 liść laurowy,
  • przyprawy, tj. sól, pieprz,
  • opcjonalnie: 1 kwaśne jabłko.

Jak wytopić tłuszcz z gęsi? Tłuszcz oraz skórę należy pokroić na małe kawałeczki upewniając się, że całość nie zawiera mięsa. Następnie całość trzeba przełożyć do garnka i na małym ogniu powoli podgrzewać. Gdy tłuszcz się wytopi należy dodać do niego pokrojoną na kawałki cebulę oraz opcjonalnie pokrojone kwaśne jabłko.

Wszystkie można teraz przyprawić i gotować na bardzo małej mocy przez kilka godzin. Gdy zawartość garnka nabierze złocistego koloru, tłuszcz należy oddzielić od skóry i cebuli, a potem przełożyć do dobrze wyparzonych słoików i umieścić w lodówce.

Smalec z gęsi może też stać się komponentem maści, m.in. wskazanej tu nagietkowej, z olejkiem rycynowym albo z żywokostem i być stosowany bezpośrednio na skórę albo włosy. Maść z gęsiego smalcu należy jednak stosować z umiarem i obserwować reakcje organizmu, by nie doszło np. do reakcji alergicznej.

Reklama

Smalec z gęsi dla dziecka

W przeszłości wskazany smalec stosowano do smarowania u dzieci w celu uzyskania efektu rozgrzewającego. W ten sposób przede wszystkim w rodzinach chłopskich próbowano leczyć przeziębienie, kaszel oraz katar, które dotykały najmłodszych.

Tego typu metody nie znajdują jednak poparcia w medycynie konwencjonalnej - brak jest badań potwierdzających skuteczność smalcu w terapii dolegliwości układu oddechowego, dlatego zwłaszcza w przypadku niemowląt, których układ odpornościowy nie jest jeszcze dojrzały i może reagować inaczej niż dorosłych, należy najpierw upewnić się np. u farmaceuty, czy takie rozwiązanie nie zaszkodzi dziecku.

Ponadto, brak wiedzy na temat tego jak na działanie smalcu z gęsi może zareagować skóra małego dziecka, dlatego zamiast eksperymentować z tym produktem, lepiej postawić na dokładniej przebadane substancje przeznaczone do leczenia najmłodszych.

Reklama

Przeciwwskazania do stosowania smalcu gęsiego

Smalec z gęsi należy spożywać z umiarem niezależnie od stanu zdrowia, ponieważ w zbyt dużych ilościach lub jedzony za często może doprowadzić do rozwoju chorób układu sercowo-naczyniowego. Chociaż jest źródłem kwasu oleinowego z rodziny omega-9, który ogranicza rozwój cukrzycy i insulinooporności, nie należy upatrywać w nim sposobu na profilaktykę przeciwcukrzycową.

Jak już zostało wskazane, oprócz dobroczynnych kwasów, zawiera również te, które zwiększają ryzyko wystąpienia tej choroby oraz innych problemów zdrowotnych, w tym:

Smalec gęsi dla cukrzyków sprawdzi się więc jedynie wówczas, gdy będzie odpowiednio wkomponowany w ich codzienny jadłospis i zjedzony w ograniczonej ilości. Zrezygnować z niego powinny także osoby z podwyższonym cholesterolem, nadwagą czy chorobami układu sercowo-naczyniowego.

Smalec z gęsi - pomimo że zdrowszy niż smalce uzyskiwane z innych zwierząt - nie jest sam w sobie zdrowy, stąd jego spożycie powinno być ograniczone.

Gdzie kupić smalec gęsi i ile kosztuje?

Smalec z gęsi można kupić w sklepach z ekologiczną żywnością, ale też w supermarketach. Cena takiego produktu waha się od kilku do kilkunastu złotych za 100 ml. Uwzględniwszy jednak fakt, że zazwyczaj taki przysmak jest sprzedawany w słoikach o pojemności 250 ml, koszt jego zakupu wyniesie około 20-40 złotych za słoiczek.

W niektórych aptekach dostępne są np. maści żywokostowe na bazie smalcu gęsiego. Decydując się na zakup takiego preparatu, który zwykle nie jest lekiem, a kosmetykiem, trzeba liczyć się z kosztem rzędu 20-30 złotych za 50 g.

Smalec gęsi to ciekawe urozmaicenie codziennego jadłospisu, nie należy go jednak traktować jako remedium na różne dolegliwości. Nie może też stanowić podstawy diety, to raczej dodatek, który powinno się stosować z umiarem.

 

Czytaj również

Bibliografia

  • D. Tylkowa, Medycyna ludowa w kulturze wsi Karpat Polskich, tradycja i współczesność. PAN, Warszawa 1989.
  • Gdzie można zgłębić wiedzę dotyczącą przyzagrodowego chowu gęsi? Oglądając filmy na kanale KSOW, Krajowa Sieć Obszarów Wiejskich, https://ksow.pl/, [dostęp: 29.12.2024].
  • J. Gumprecht „Zalecenia kliniczne dotyczące postępowania u chorych na cukrzycę 2019”, Stanowisko Polskiego Towarzystwa Diabetologicznego, Diabetol Prakt. 2019; 5(1): 17-21.
  • A. Dutkowska, D. Rachoń, Rola kwasów tłuszczowych n-3 oraz n-6 w prewencji chorób układu sercowo-naczyniowego, w: Choroby Serca i Naczyń 2015, tom 12, nr 3, 15 https://journals.viamedica.pl/choroby_serca_i_naczyn/article/download/42657/29140, [dostęp: 29.12.2024].
  • D. Sztych, Zastosowanie środków leczniczych pochodzenia zwierzęcego w medycynie ludowej, SGGW, Życie Weterynaryjne, 2013, 88(2).
  • Zdjęcie: https://pl.123rf.com/photo_111130666_%C5%9Bwie%C5%BCa-bruschetta-podawana-z-serem-%C5%9Bmietankowym-na-drewnianym-stole.html
Katarzyna Augustyniak-Woźnica - dziennikarka wyróżniona w konkursie Kryształowe Pióra 2024
Artykuł napisany przez
Katarzyna Augustyniak-Woźnica - dziennikarka wyróżniona w konkursie Kryształowe Pióra 2024
Dziennikarka, absolwentka prawa. Autorka wielu publikacji o tematyce społeczno-kulturalnej, marketingowej, prawniczej, kulinarnej, medycznej i dziecięcej. Absolwentka dziennikarstwa i komunikacji społecznej na Uniwersytecie Jagiellońskim i prawa na Uniwersytecie Opolskim. Prywatnie opiekunka kotki Kici.
Pokaż więcej
Czy ten artykuł był dla Ciebie pomocny?
Dziękujemy za przeczytanie naszego artykułu do końca.
Jeśli chcesz być na bieżąco z informacjami na
temat zdrowia i zdrowego stylu życia,
zapraszamy na nasz portal ponownie!
Specjaliści współpracujący z medme
25674

Wojciech Ziółkowski

magister farmacji

Poznaj mnie
25626

Katarzyna Kulig

dermatolog i wenerolog

Poznaj mnie
25675

Marzena Rojek-Ledwoch

dietetyczka, psychodietetyczka

Poznaj mnie
25676

Kamila Pawłowska

dietetyk kliniczny, psychodietetyk

Poznaj mnie
25625

Sylwia Borowska

doktor nauk farmaceutycznych

Poznaj mnie
25886

Magdalena Grosiak

diagnosta laboratoryjny

Poznaj mnie
25887

Magdalena Rutkowska

lekarz weterynarii

Poznaj mnie
25879

Anna Lewandowska

psychiatra dziecięcy

Poznaj mnie
25888

Jolanta Woźniak

prawnik

Poznaj mnie
Pokaż wszystkich
Więcej z kategorii Odżywianie
Na co jest dobry smalec gęsi? Poznaj jego właściwości i zastosowanie
Gęsi smalec do smarowania
Glutaminian sodu - jak dawkować? Szkodliwość i skutki uboczne
Jedzenie z glutaminianem sodu
Pestki dyni - właściwości, kcal i wartości odżywcze. Jakie są przeciwwskazania?
Pestki dyni po wysuszeniu
Podobne artykuły
Owsik pod mikroskopem
Czego nie lubi owsik? Dieta i zasady odżywiania
Ziemniaki
Zielone ziemniaki - czy można je jeść? Trucizna czy odmiana?
Chleb wieloziarnisty razowy
Najzdrowszy chleb – jaki na diecie? Zdrowe pieczywo
Produkty do diety na zbilansowanie indeksu glikemicznego
Indeks glikemiczny - czym jest? Tabele produktów z niskim i wysokim IG
Produkty bez glutenu
W czym jest gluten, a co nie zawiera glutenu? Gdzie najwięcej?

Reklama


Sonda
Sonda redakcyjna
Co jest dla Ciebie najbardziej uciążliwe w przypadku blizn?
Contractubex