Odpowiedni sposób żywienia to fundament konieczny do utrzymania dobrego stanu zdrowia. Zmniejsza ryzyko wystąpienia wielu chorób, a jednocześnie odgrywa ważną rolę w procesie leczenia i rekonwalescencji.
Nie zawsze jednak możliwe jest dostarczenie z dietą wszystkich składników odżywczych w takich ilościach, jakich organizm potrzebuje. Jest to trudne zwłaszcza w czasie choroby i w okresie okołooperacyjnym, kiedy zapotrzebowanie na składniki odżywcze może być znacznie wyższe niż u zdrowego człowieka.
Korzystne mogą się wtedy okazać specjalne preparaty odżywcze zaliczane do żywności specjalnego przeznaczenia medycznego, które stanowią uzupełnienie zróżnicowanej diety lub, w szczególnych przypadkach, jeśli lekarz tak zaleci, nawet ją zastępują.
Żywność specjalnego przeznaczenia medycznego przeznaczona jest dla chorych z ograniczoną, upośledzoną lub zaburzoną zdolnością: przyjmowania, trawienia, wchłaniania, metabolizowania i wydalania zwykłych produktów spożywczych.
Preparaty odżywcze zaliczane do tej grupy mogą być stosowane przez różne grupy chorych, w tym przez:
- pacjentów onkologicznych (gdy przygotowują się do radio- i chemioterapii oraz operacji, chorych wyniszczonych chorobą, pacjentów w trakcie rekonwalescencji),
- pacjentów przed i po operacjach (gdy przygotowują się do operacji, osób z urazami, mających trudno gojące się rany, unieruchomionych, w trakcie rekonwalescencji),
- osoby przewlekle chore (z zaburzeniami połykania lub gryzienia, po udarach i urazach, cierpiących na chorobę Alzheimera i Parkinsona, osób z porażeniem mózgowym, depresją, anoreksją, pacjentów unieruchomionych z odleżynami, z chorobami zapalnymi jelit, z mukowiscydozą),
- osoby w podeszłym wieku(z utratą masy ciała lub zagrożonych jej wystąpieniem, z ograniczeniami w poruszaniu się, w stanie otępienia lub demencji, z problemami z połykaniem, żuciem i gryzieniem)
Żywność specjalnego przeznaczenia medycznego stanowi ważny element przygotowania pacjenta do zabiegu chirurgicznego. Okazuje się bowiem, że kilkadziesiąt procent chorych w momencie rozpoznania nowotworu i kwalifikacji do operacji już jest niedożywiona.
W niektórych rodzajach nowotworu, jak rak trzustki czy rak przełyku, może to być nawet odpowiednio 70 i 80 procent chorych. Tymczasem prawidłowy stan odżywienia pacjenta może pozwolić na:
- zmniejszenie liczby powikłań
- skrócenie pobytu w szpitalu,
- skrócenie czasu gojenia się ran,
- ograniczenie liczby infekcji,
- zmniejszenie ryzyka wystąpienia odleżyn,
- zmniejszenie śmiertelności.
Trwające 10-14 dni prawidłowo zaplanowane przedoperacyjne postępowanie żywieniowe może mieć więc korzystny wpływ na rokowania pacjenta. W przypadku części pacjentów uzasadnione może być nawet odsunięcie zabiegu w czasie w celu uprzedniej poprawy stanu odżywienia.
W przypadku niedożywionych pacjentów onkologicznych, którzy poddawani będą rozległym zabiegom operacyjnym, zaleca się stosowanie na 5-7 dni przed i 5-7 dni po operacji immunożywienia, czyli preparatów zawierających:
- argininę (uczestniczy w procesie gojenia rany),
- kwasy tłuszczowe omega-3 (działają przeciwzapalnie),
- nukleotydy (uczestniczą w procesie gojenia rany).
Szczególną rolę w żywieniu w okresie okołooperacyjnym odgrywa także białko. Składnik ten niezbędny jest do szybkiej regeneracji i prawidłowego gojenia się ran.
U części chorych standardowe posiłki mogą jednak nie pokryć zwiększonego zapotrzebowania na ten ważny składnik – rozwiązaniem w takich sytuacjach może być żywność specjalnego przeznaczenia medycznego, szczególnie preparaty odżywcze wysokobiałkowe, czyli takie, w których ponad 20 procent (czasem nawet 30%) wartości energetycznej produktu pochodzi z białka.
Szczególnie wysokim zapotrzebowaniem na białko charakteryzują się m.in. pacjenci:
- w trakcie leczenia onkologicznego,
- niedożywieni lub zagrożeni niedożywieniem,
- w okresie rekonwalescencji.
Żywność specjalnego przeznaczenia medycznego może mieć różną formę, np. płynu lub proszku zawierającego niezbędne człowiekowi składniki odżywcze. Produkty z tej grupy występują w wielu wersjach smakowych, dzięki czemu każdy pacjent może wybrać wariant, który mu odpowiada.
