Co wykrywa badanie kału?
Jednym z podstawowych typów analiz stosowanych do wykluczania chorób przewodu pokarmowego, stanów zapalnych jelit, a także zmian nowotworowych jest badanie kału.
W Polsce wykonuje się różnego rodzaju badania kału. Są to m.in.:
- badanie makro- i mikroskopowe kału – jest to badanie ogólne kału, które polega m.in. na analizie stolca, a także na wykryciu w nim obecności krwi czy pasożytów;
- badania mikrobiologiczne i parazytologiczne kału – wykonuje się je w celu wykluczenia obecności bakterii, wirusów czy pasożytów w układzie pokarmowym. Prawidłowa flora bakteryjna organizmu może zostać zachwiana przez nadmierne stosowanie antybiotyków czy środków przeczyszczających. Najczęściej zakażenia są wywołane przez takie bakterie jak Helicobacter pylori, a także Salmonella czy Shigella. W organizmie mogą pojawić się też pasożyty, np. tasiemiec czy glista ludzka;
- markery zapalne – badania przeprowadza się pod kątem ich obecności. Wysokie stężenie kalprotektyny może świadczyć o stanach zapalnych jelit. Podobnie laktoferyny, która również jest markerem stanu zapalnego jelit. Z kolei elastaza trzustkowa to marker działania trzustki, którego poziom można sprawdzić w badaniu kału. Marker zmian nowotworowych to krew utajona i M2PK;
- wykrywanie toksyn Clostridium difficile – bakterie Clostridium difficile wytwarzają dwa typy toksyn, które mogą prowadzić do różnego rodzaju zaburzeń od biegunki po perforację jelit, przeprowadza się tego typu badania, by wykluczyć ich obecność;
- test na krew utajoną – wykrywa obecność krwi w stolcu, która jest niewidoczna gołym okiem. Istnieją takie metody testu na krew utajoną jak: metoda gwajakolowa, immunochemiczna, immunochromatograficzna oraz test porfirynowy.
Na badanie kału kierowane są osoby:
- z podejrzeniem chorób układu pokarmowego, a także zakażeń czy zatruć,
- u których już wykryto chorobę w celu monitorowania stanu zdrowia,
- chcące rozpocząć pracę w gastronomii, hotelu, pracownicy produkcji i wszyscy, którzy w związku z wykonywaniem swoich obowiązków zawodowych będą mieć kontakt z jedzeniem. Wówczas niezbędne jest wykonanie badania kału na nosicielstwo bakterii Salmonella i Shigella.
Co można wykryć za pomocą badania kału? Przede wszystkim choroby układu pokarmowego, np. zapalenie trzustki, choroby jelita grubego, a także zakażenia bakteryjne, grzybicze czy pasożytnicze. Badanie kału pozwala odkryć problemy z wchłanianiem składników odżywczych czy trawieniem, a także krwawienie w układzie pokarmowym.
Czego nie jeść przed badaniem kału?
Sposób postępowania pacjenta przed oddaniem próbki, powinien być dostosowany do konkretnego typu badania. Jak przygotować się do badania kału?
Jeżeli wykonujesz badanie pod kątem krwi utajonej musisz na 3 dni poprzedzające oddanie próbki do badania, zrezygnować z potraw zawierających krew, a także przez kilka dni nie jeść jarzyn zielonych. Trzeba także stosować dietę bezmięsną.
Pokarmy, w który znajduje się peroksydaza również mogą zakłócić diagnostykę. Dlatego w przypadku tego typu badań należy zrezygnować z jedzenia, np. bananów, pomarańczy, winogron, kalafiora, grzybów, rzodkiewki, chrzanu, brokułów, rzepy, kiełków fasoli. Fałszywie ujemny wynik może powodować witamina C.
Innym czynnikiem prowadzącym do sfałszowania wyniku badania na krew utajoną jest przyjmowanie niektórych leków takich jak, np. duże dawki żelaza, steroidy, kolchicyna, kwas acetylosalicylowy, antykoagulanty albo aspiryna. Najlepiej skonsultować z lekarzem fakt przyjmowania konkretnego środka, a następnie postępować zgodnie z lekarskimi wskazaniami.
Jeżeli pacjent dostał skierowanie na badanie parazytologiczne to lekarz zwykle przeprowadza je przed rozpoczęciem leczenia albo gdy pacjent od kilku tygodni nie przyjmuje już leków. Oczywiście, nierzadko, gdy terapia nie przynosi efektów lekarz w jej trakcie zleca badanie.
Chcąc przeprowadzić badanie ogólne, nie trzeba stosować restrykcyjnej diety. Warto jedynie zadbać o jedzenie, które ma wysoką zawartość błonnika, substancji wspomagającej wydalanie. Jeżeli chodzi o pokarmy, których nie należy spożywać, nie ma tu ograniczeń. Trzeba jednak zrezygnować z alkoholu. Lekarz może także wskazać, które leki trzeba odstawić i z jakim wyprzedzeniem.
Jak pobrać kał do badania?
Można wyróżnić kilka elementów niezbędnych do tego, by w sposób poprawny pobrać materiał do badania. Najpierw zaopatrz się w aptece w pudełeczko, do którego dołączona będzie łopatka oraz nakrętka.
Teraz musisz dokładnie opróżnić pęcherz moczowy. Następnie trzeba oddać kał do przygotowanego pojemnika. Aby diagnostyka przebiegła w sposób prawidłowy, należy pobrać odpowiednią ilość próbki kału do analizy, czyli przenieść kał do drugiego pojemnika.
Zatem ile kału będzie potrzebne do badania? W przypadku badania mykologicznego, wirusologicznego czy bakteriologicznego, oddawany materiał powinien być wielkości orzecha laskowego, czyli mieć średnicę około 1-1,5 cm. Jeżeli kał ma półpłynną konsystencję, należy oddać 2-3 ml do analizy.
Połowę pojemnika lub 75 proc. jego objętości pobiera się jedynie do metody sedymentacji. To bardzo istotne informacje, ponieważ zbyt mała lub zbyt duża ilość kału oddana do badania może zdyskwalifikować oddaną próbkę. O szczegółowe wytyczne zapytaj swojego lekarza.
Istotny jest również czas pobrania próbki. Warto tu wskazać, że kobiety z pobraniem kału do badania powinny wstrzymać się do końca miesiączki.
Należy także zwrócić uwagę na metodę pobrania kału, który powinien być pobierany z kilku miejsc, z uwzględnieniem śluzu, krwi czy ropy.
Czy można oddać wczorajszy kał do badania?
Materiał, który będzie oddawany do badania, powinien być jak najbardziej świeży. Do laboratorium powinien on trafić w ciągu 2-3 godzin od pobrania. Co jednak w sytuacji, gdy nie ma możliwości zdobycia próbki w takim odstępie czasowym?
Czy więc można oddać wczorajszy kał do badania? Okazuje się, że tak. Trzeba wówczas dostarczyć taką próbkę do diagnostyki nie później niż 24 godziny od momentu pobrania.
W przypadku próbek do badań sanitarno-epidemiologicznych muszą być dostarczone maksymalnie po 72 godzinach od pobrania pierwszej, nim przekaże się je do laboratorium.
Jak przechowywać kał do badania?
We wcześniejszej części odpowiedzieliśmy na pytanie, czy można oddać wczorajszy kał do badania. Dowiedz się teraz, jak przechowywać kał, np. swój lub dziecka, do badania.
Pojemnik do badania kału z wymazem trzeba szczelnie zamknąć, podpisać, oznaczyć datą, godziną i imieniem i nazwiskiem (lub inną wskazaną w laboratorium metodą), a także zabezpieczyć przed wylaniem np. umieszczając w dodatkowym woreczku.
Pojemnik z kałem do badania należy przechowywać w lodówce, w temperaturze 2-8 st. Celsjusza.
Badanie ogólne kału
W tym sposobie analizy kał poddaje się ocenie makro- oraz mikroskopowej. Diagnostyka w badaniu makroskopowym kału polega na analizie konsystencji stolca, który może być uformowany, luźny, wodnisty, a także na rozpoznaniu obecności ropy, śluzu, niestrawionych resztek pokarmu, krwinek czy komórek nabłonkowych, a także pasożytów w różnych formach.
Przeprowadzając mikroskopowe badanie ogólne kału próbki są testowane w różnych preparatach, m.in. z soli fizjologicznej, płynem Lugola, barwione hematoksyliną, trichromem.
Badanie ogólne kału to szybki sposób na diagnostykę zaburzeń układu pokarmowego. Wykonuje się je profilaktycznie, ale również, gdy pacjent wykazuje objawy zatrucia, zapalenia jelit, zakażenia, w szybkim czasie chudnie bez wyraźnego powodu, ma trudności z trawieniem. Tę metodę stosuje się także do kontrolowania stanu zdrowia osoby z wcześniej rozpoznanymi problemami.
Jaka jest prawidłowa interpretacja wyników badania ogólnego kału? Badanie pozwala wykryć zmiany w kolorze, kształcie, konsystencji, w pH, a także obecność krwi, pasożytów, kuleczek tłuszczu czy niestrawionych resztek pokarmowych.
Czarny kał może świadczyć o krwawieniach z układu pokarmowego, zielony o zakażeniach bakteryjnych, a żółty o żółtaczce wątrobowej. Ołówkowaty stolec może wskazywać na raka jelita grubego, natomiast luźny na choroby jelita cienkiego i zapalenie trzustki.
Spadek pH kału poniżej 6,0 wskazuje na problemy z trawieniem węglowodanów. Natomiast niestrawione resztki pokarmu w kale to nie tylko trudności z trawieniem, ale także znak alergii pokarmowych. Kuleczki tłuszczu mogą wskazywać na marskości wątroby.
Badania kału do książeczki sanepidowskiej
Każda osoba, która chce pracować z żywnością lub wodą, a także z lekami doustnymi czy z dużą liczbą ludzi albo dziećmi do 6 roku życia, jest zobowiązana przeprowadzić sanepidowskie badanie kału. Jest ono niezbędne do wykluczenia zakażenia pałeczkami Salmonelli i Shigella.
Do posiadania takiej książeczki zobligowani są pracownicy sklepu spożywczego, kosmetyczki, lekarze, pielęgniarki, piekarze, kucharze, nauczyciele, opiekunki do dzieci. Książeczka sanepidowska jest wymagana przez pracodawców, toteż skierowanie na badanie kału można uzyskać od nich lub postarać się o nią samodzielnie.
Jak pobrać kał do badania sanepidowskiego? Metoda pobrania kału do pojemniczka jest taka sama jak wskazaliśmy już w artykule. W przypadku badań sanitarno-epidemiologicznych trzeba pobrać 3 próbki kału w następujących po sobie dniach. Wszystkich 3 próbek nie można zebrać jednego dnia.
Badania kału u dziecka
Lekarze bardzo często decydują się na przeprowadzenie badania kału nie tylko u dorosłych, ale też u dzieci. Specjalista kieruje dziecko na badanie zwykle wtedy, gdy podejrzewa zatrucie, zakażenie rota wirusami czy owsicą.
Zbieranie próbek do badania kału u dziecka, powinno wyglądać tak jak u osoby dorosłej. Jeżeli chodzi o badanie kału u niemowlaka, próbkę można pobrać bezpośrednio z pieluchy tetrowej wyprasowanej uprzednio gorącym żelazkiem.
Lekarz decyduje, czy zostanie przeprowadzone jedynie badanie ogólne kału, czy np. pod kątem markerów zapalnych.
Cena badania kału
To, ile kosztuje badanie kału, zależy od tego, co konkretnie zostanie zbadane, a także od wybranego punktu laboratoryjnego, któremu zlecona zostanie diagnostyka.
Podczas, gdy cena badania kału na pasożyty, za jedno oznaczenie, jest dość niska i wynosi już kilkanaście złotych, to już ilościowe i jakościowe badanie mikrobiologiczne to koszt kilkuset złotych.
Cena badania wykrywającego helicobacter pylori z kału to około 30 zł. Analiza kału pod kątem Clostridium difficile kosztuje około 100 zł. Zbadanie poziomu markerów zapalnych to z kolei koszt około 100-200 zł za jeden marker.
