Głównym „sprawcą” zachorowań na choroby autoimmunologiczne są autoprzeciwciała, które niszczą komórki i tkanki własnego organizmu. W diagnostyce bada się cały profil autoprzeciwciał, niektóre z nich występują w większości chorób, a niektóre uważane są za przeciwciała charakterystyczne dla danej jednostki chorobowej. Materiałem do badań przeciwciał jest krew pobrana z żyły. Badanie nie wymaga specjalnych przygotowań, jednak ponieważ na ogół jednoczasowo pobierana jest krew na inne badania, warto zapytać lekarza, jak się do niego przygotować. Przyjrzyjmy się jedynie kilku najważniejszym przeciwciałom badanym w trakcie diagnostyki choroby autoimmunologicznej.
Rodzaje przeciwciał
RF – czyli czynnik reumatoidalny, jest to przeciwciało klasy IgM lub IgG występujące u ponad 80% chorych na reumatoidalne zapalenie stawów. Jego brak jednak nie wyklucza rozpoznania reumatoidalnego zapalenia stawów, a z kolei obecność nie potwierdza RZS i nie wyklucza istnienia innych chorób z autoagresji (występuje jeszcze m.in. w toczniu rumieniowym, zespole Sjogrena czy twardzinie układowej).
ANA – przeciwciała przeciwjądrowe – od nich na ogół rozpoczyna się badanie profilu przeciwciał w przypadku podejrzenia choroby autoimmunologicznej. Mogą występować w różnych typach, skierowanych przeciwko różnym składnikom jądra komórkowego, określenie typu ma dość duże znaczenie przy dalszej diagnostyce. ANA występują w: toczniu rumieniowym trzewnym, sklerodermii, reumatoidalnym zapaleniu stawów, zespole Sjogrena, zapaleniu mięśniowo-skórnym oraz w innych chorobach autoimmunologicznych.
anty-dsDNA – przeciwciała przeciwko dwuniciowemu DNA – badanie najczęściej wykonywane gdy podejrzewany jest toczeń rumieniowaty trzewny przy jednoczesnej obecności przeciwciał typu ANA.
ANCA – przeciwciała przeciwneutrofilowe – w specjalnych oznaczeniach laboratoryjnych wyróżnia się dwa typy tych przeciwciał pANCA oraz cANCA, których oznaczenie ma znaczenie, gdyż pozwala na wstępne różnicowanie schorzeń. Omawiane przeciwciała występują m.in. w: układowych zapaleniach naczyń (ziarniniak Wegenera, zespół Churga-Straussa) oraz przewlekłych nieswoistych zapaleniach jelit (colitis ulcerosa, choroba Leśniowskiego-Crohna).
Anty-CCP – przeciwciała przeciwko cyklicznemu cytrulinowemu peptydowi – charakteryzują się bardzo dużą swoistością w wykryciu reumatoidalnego zapalenia stawów. Występują u około 60–70% chorych na to schorzenie.
ASMA – przeciwciała przeciw mięśniom gładkim – oznaczane w przypadku podejrzenia autoimmunologicznego zapalenia wątroby.
APL – przeciwciała antykardiolipinowe – przeciwciała antyfosfolipidowe, występujące w tzw. zespole antyfosfolipidowym pojawiającym się w przebiegu kilku chorób autoimmunologicznych, niektórych chorób nowotworowych oraz zakaźnych. Badanie wykonuje się w przypadku pojawienia się niewyjaśnionej zakrzepicy, poronień nawykowych oraz podejrzenia chorób autoimmunologicznych, najczęściej tocznia rumieniowatego trzewnego.
To tylko kilka najczęściej badanych przeciwciał w przypadku podejrzenia chorób autoimmunologicznych. Inne, rzadsze przeciwciała oznaczane są z indywidualnych potrzeb, w ściśle określonych przypadkach. Badanie przeciwciał wraz z obrazem klinicznym często dają ostateczne rozpoznanie.
