Choroby autoimmunologiczne stają się coraz powszechniejsze, coraz częściej też się o nich mówi – mimo to dla badaczy wciąż pozostają w znacznym stopniu zagadką. Czym jest ta niezwykła grupa chorób?
Co to jest choroba immunologiczna?
Choroby autoimmunologiczne – zwane także chorobami autoimmunizacyjnymi – to schorzenia, w których – najprościej mówiąc – własny organizm zaczyna ze sobą walczyć poprzez produkcję specjalnych białek powodujących i utrzymujących przewlekły stan zapalny. To stan, w którym układ odpornościowy niszczy własne tkanki.
Wyróżnia się około 80 jednostek chorobowych zaliczanych do schorzeń autoimmunologicznych, dotyczą one około 5% społeczeństwa, częściej kobiet. Pojawiają się najczęściej przed 30. rokiem życia i często prowadzą do trwałej dysfunkcji zajętego układu lub organu.
Rodzaje chorób autoimmunologicznych
Do chorób autoimmunologicznych zalicza się wiele schorzeń– zarówno tych rzadszych, jak i dość często występujących w populacji.
Choroby autoimmunologiczne to m.in:
- reumatoidalne zapalenie stawów,
- toczeń rumieniowaty,
- twardzina,
- układowe zapalenia naczyń,
- zapalenie stawów,
- stwardnienie rozsiane,
- Hashimoto,
Część z nich ma wspólne objawy, wynikające z zajęcia określonego narządu, pojawiają się także objawy charakterystyczne dla poszczególnych jednostek nozologicznych. Diagnostyka bywa nieraz bardzo trudna, a na pewno wymaga szeregu badań w specjalistycznych klinikach mających doświadczenie w diagnozowaniu i leczeniu tych schorzeń.
Leczenie chorób autoimmunologicznych także coraz częściej sięga do bardzo nowoczesnych metod, wypracowanych dzięki niezwykłemu rozwojowi biologii molekularnej czy inżynierii genetycznej.
Kiedy układ odpornościowy staje się zagrożeniem?
W patogenezie chorób autoimmunologicznych główne znaczenie ma atak komórek układu immunologicznego na inne komórki własnego organizmu. Układ immunologiczny jest swego rodzaju strażnikiem organizmu przed czynnikami zagrażającymi, tj.:
- wirusami,
- bakteriami,
- grzybami,
- komórkami nowotworowymi.
Jego funkcja jest regulowana przez niezliczoną ilość mediatorów, białek, enzymów itd. Często zdarza się tak, że układ immunologiczny atakuje komórki własnego organizmu i nie kończy się to chorobą autoimmunizacyjną – jest to normalny, prawidłowy proces mający na celu ochronę ustroju przed nagromadzeniem nieprawidłowych komórek. Do choroby dochodzi wtedy, gdy taki atak staje się niekontrolowany i nie poddaje się czynnikom stabilizującym i regulującym go.
Jak powstają choroby immunologiczne?
Pytanie: dlaczego zatem, skoro układ odpornościowy ma chronić organizm, w niektórych sytuacjach odwraca się przeciwko niemu? Tutaj naukowcy wysnuwają kilka pomysłów. W każdym z nich chodzi o proces tzw. autoimmunizacji, czyli skierowania odpowiedzi układu odpornościowego przeciwko strukturom własnego organizmu.
Specjalistyczne komórki odpowiedzialne za ochronę ustroju produkują tzw. przeciwciała, nazywane tutaj autoprzeciwciałami (bo są skierowane przeciwko własnym komórkom), które rozpoznają błędnie komórki własnego organizmu jako zagrażające ustrojowi i kierują je na drogę unieszkodliwienia. Powstaje zatem specyficzny, przewlekły proces zapalny, który nazywamy chorobą autoimmunologiczną.
To, dlaczego tak się dzieje, pozostaje nadal domeną badaczy. Mówi się o czynnikach zewnętrznych (jak łączenie się materiału genetycznego np. wirusów z materiałem genetycznym ludzkim – upraszczając, powielanie takich komórek ma powodować właśnie powstanie procesu autoimmunologicznego). Niekiedy mówi się także o czynnikach rodzinnych, genetycznych, np. zaburzenia produkcji komórek układu odpornościowego czy ich funkcji widoczne często w przypadku cukrzycy typu I. Od tego, przeciwko której komórce czy tkance skierowane są przeciwciała, zależą objawy choroby.
