Mikroplastik w ludzkim mózgu❗ Czy nasz organizm staje się śmietniskiem? 🧠
Mikroplastik w ludzkim mózgu❗ Czy nasz organizm staje się śmietniskiem? 🧠
Mikroplastik w ludzkim mózgu❗ Czy nasz organizm staje się śmietniskiem? 🧠

Na czym polega proteinogram, czyli elektroforeza białek w surowicy?

Proteinogram, czyli elektroforeza białek w surowicy, jest cennym badaniem diagnostycznym. Pozwala zidentyfikować wiele nieprawidłowości w organizmie. Istnieje wiele wskazań medycznych do jego wykonania. Przeczytaj, na czym polega to badanie, jak się do niego przygotować, jak się interpretuje uzyskane wyniki i o czym świadczą odchylenia od normy.
Zdjęcie przedstawia laboranta w rękawiczkach trzymającego próbkę krwi, co może sugerować przygotowanie do analizy, takiej jak proteinogram, w celu oceny poziomu białek we krwi.
źródło: 123rf.com/
W skrócie
  • Proteinogram stanowi cenne badanie diagnostyczne w kierunku potwierdzenia wielu schorzeń, w tym chorób rozrostowych układu limfatycznego.
  • Inna nazwa proteinogramu to elektroforeza białek. Sprawdź, na czym polega.
  • Badanie proteinogramu jest z reguły bezpieczne i nie wywołuje poważnych skutków ubocznych. Dowiedz się, jak się do niego przygotować.
Spis treści

Czym jest proteinogram?

Proteinogram jest jedną z metod laboratoryjnych, która określa skład protein, czyli białek osocza krwi. Stanowi element szerszego pakietu analiz diagnostycznych, dzięki którym możliwe jest postawienie trafnego rozpoznania.

Badanie to polega na rozdzieleniu poszczególnych grup białek w oparciu o ich zróżnicowaną zdolność do poruszania się w wybranym podłożu w polu elektrycznym. Najczęściej stosuje się żel agarozowy.

Inna nazwa proteinogramu to elektroforeza białek. Badanie należy wykonywać w surowicy, ponieważ w osoczu krwi występuje dodatkowy prążek fibrynogenu (który może zaburzać późniejszy odczyt). Poza surowicą, badanie można wykonywać z moczu lub płynu mózgowo-rdzeniowego (PMR).

Warto podkreślić, że stężenie białek w PMR jest znacznie mniejsze niż we krwi, dlatego do identyfikacji i oceny stężenia poszczególnych frakcji białek częściej stosowane są inne metody niż do oceny białek we krwi lub zagęszczenie próbki (rzadko stosowane, ponieważ wymaga pobrania dużej objętości materiału).

W obecności zasadowej mieszaniny, na podłoże nakłada się badany płyn pacjenta. Do żelu z obu stron przyłączone są anoda, która stanowi biegun dodatni, i katoda – biegun ujemny. Po przyłączeniu stałego napięcia do zestawu, płyn zaczyna przemieszczać się od strony katody, do strony anody, po drodze zostawiając swoje poszczególne frakcje białek. Następnie, dodany barwnik wiąże się z białkami proporcjonalnie do ich stężenia. Po wybarwieniu protein, uzyskany obraz przypomina smugę wielu prążków.

W technice elektroforezy w żelu agarozowym otrzymuje się sześć głównych frakcji białek. Należą do nich:

  • albuminy;
  • α1-globuliny;
  • α2-globuliny;
  • β1-globuliny;
  • β2-globuliny;
  • γ-globuliny.

Spośród wyżej wymienionych frakcji, jedynie albumina stanowi białko jednorodne. Pozostałe frakcje zawierają białka o innej budowie i funkcjach pełnionych w organizmie. Mają jednak podobny ładunek i ruchliwość.Co wykrywa proteinogram?

Proteinogram to jedno z najczęściej wykonywanych badań przy podejrzeniu chorób przebiegających z zaburzeniami w składzie różnych białek krążących w organizmie.

Nieprawidłowości wykryte w teście z surowicy krwi mogą okazać się niezbędne w diagnostyce:

  • ciągle nawracających procesów zapalnych;
  • nowotworów, chorób rozrostowych krwi;
  • niedokrwistości (czyli anemii);
  • chorób zakaźnych (np.: gruźlicy, malarii, boreliozie, pasożytniczych);
  • chorób wątroby, płuc i nerek;
  • zaburzeń endokrynologicznych, na przykład: nadczynności oraz niedoczynności tarczycy;
  • zaburzeń odżywiania;
  • niewyjaśnionych spadków masy ciała;
  • bólów kostnych, stawowych, mięśniowych;
  • rozległych poparzeń.

Elektroforezę białek z płynu mózgowo-rdzeniowego można wykonać w diagnostyce:

  • stanów zapalnych i nowotworów ośrodkowego układu nerwowego;
  • chorób autoimmunologicznych przy stwierdzeniu objawów neurologicznych.

Proteinogram białek moczu jest przydatny w identyfikacji:

  • białka Bence Jonesa, czyli rodzaju białka monoklonalnego, które może być obecne w moczu pacjentów z pewnymi schorzeniami układu limfatycznego (szpiczak mnogi);
  • różnicowaniu przyczyn białkomoczu;
  • w monitorowaniu przebiegu szeregu chorób metabolicznych i zakaźnych.

Proteinogram a nowotwory

Lekarz prowadzący może zlecić wykonanie proteinogramu pacjentom, którzy mają podejrzenie nowotworu układu krwiotwórczego czy też limfatycznego. W czasie diagnostyki onkologicznej proteinogram pełni funkcję pomocniczą. Badanie to w połączeniu z innymi pozwala na uzyskanie pełnego obrazu na temat zdrowia pacjenta oraz zmian zachodzących w jego organizmie.

Komórki plazmatyczne są komórkami układu immunologicznego i w stanie zdrowia występują jedynie w węzłach chłonnych, śledzionie oraz szpiku kostnym. Czasem zdarza się, że plazmocyt jest zmieniony nowotworowo. Wtedy rozrasta się i zaczyna produkować w sposób niekontrolowany specyficzne przeciwciała (immunoglobuliny) jednego typu – „klony”. Takie zjawisko nazywane jest gammapatią monoklonalną.

Najczęstszymi przyczynami gammapatii monoklonalnych są szpiczaki i chłoniaki.

Proteinogram jest stosowany w diagnostyce i monitorowaniu tych chorób. Pozwala wykryć obecność białka monoklonalnego w surowicy i moczu pacjenta. W przypadku stwierdzenia takiego białka, należy pogłębić diagnostykę. Wykonuje się bardziej specyficzne badanie białek we krwi oraz w moczu czyli immunofiksację surowicy lub moczu.

Reklama

Jak się przygotować do proteinogramu?

Przygotowania do badania nie są skomplikowane. Materiał na wykonanie proteinogramu z krwi żylnej powinno się pobierać będąc na czczo. Zaleca się, aby pacjent swój ostatni posiłek poprzedniego dnia spożył nie później niż o godzinie 18:00. Należy jednak powstrzymać się od jedzenia ciężkostrawnych pokarmów oraz spożywania alkoholu.

Krew do badania najlepiej pobierać w godzinach porannych (7:00-10:00). Bezpośrednio przed badaniem wskazany jest 15 minutowy odpoczynek i wypicie szklanki wody niegazowanej.

Jeśli chodzi o przyjmowane przez pacjenta leki, suplementy, zioła - o tym fakcie zawsze należy powiedzieć personelowi pobierającemu krew, który odnotuje te informacje w dokumentacji. Proteinogram najlepiej jest wykonać przed przyjęciem porannej porcji leków (zawsze po konsultacji z lekarzem).

Mocz pobiera się w ten sam sposób, co do badania ogólnego moczu, tzn. rano, po nocnym odpoczynku, „ze środkowego strumienia” i z zachowaniem ścisłych zasad higieny.

Przed badaniem należy unikać:

  • kawy,
  • herbaty,
  • alkoholu,
  • cytrusów,
  • kakao.

Jeśli chodzi o proteinogram, możliwe jest również oznaczenie z dobowej zbiórki moczu.

Płyn mózgowo-rdzeniowy jest pobierany przez nakłucie w okolicy lędźwiowej kręgosłupa, które polega na wprowadzeniu igły do kanału kręgowego w celu pobrania płynu.

Dalszą część artykułu znajdziesz pod sekcją "Pytania do eksperta"

Pytania do eksperta
Olga Sadowska
dr nauk med.
01
Jakie są najczęstsze nieprawidłowości wykrywane w proteinogramie?
Najczęściej wykrywane nieprawidłowości to m.in.: ostre i przewlekłe procesy zapalne, choroby rozrostowe krwi, niedokrwistość, niektóre choroby zakaźne, niedożywienie oraz choroby: wątroby, płuc, nerek i układu endokrynnego.
02
Czy proteinogram może wykryć raka?
Tak, może sugerować obecność nowotworu (najczęściej szpiczaka lub chłoniaka). To badanie, które pomaga wstępnie wykazać obecność patologicznego białka monoklonalnego, czyli pojawienie się wąskiego „piku”. Zwykle świadczy to o rozwijającym się nowotworze układu limfatycznego - szpiczaku mnogim. Warto wspomnieć, że w przypadku stwierdzenia patologicznego białka, należy pogłębić diagnostykę. Wykonuje się wtedy immunofiksację.
03
Czy proteinogram boli?
Proteinogram można wykonać z krwi żylnej, moczu i płynu mózgowo-rdzeniowego (PMR). Jeśli chodzi o ból, to może go wywołać jedynie nakłucie skóry podczas pobierania odpowiedniego materiału do analizy. Warto podkreślić, że pobranie PMR na to badanie jest niezwykle rzadkie.
04
Czy proteinogram wykrywa stan zapalny w organizmie?
Proteinogram może wykryć zarówno ostry, jak i przewlekły stan zapalny w organizmie. Przykładowo: wzrost stężenia frakcji α1-globulin i α2-globulin sugeruje obecność ostrego zapalenia. Natomiast wzrost γ-globulin, czyli przeciwciał, może świadczyć o chronicznie toczącym się zapaleniu.
05
Czy przed badaniem trzeba być na czczo?
Tak, przed wykonaniem proteinogramu należy być na czczo. Najlepiej jest pić tylko wodę niegazowaną. Zaleca się, aby ostatni posiłek był spożyty od 12 do 14 godzin przed pobraniem krwi. Warto powstrzymać się od jedzenia ciężkostrawnych pokarmów oraz spożywania alkoholu.

Reklama

Normy proteinogramu. Jakie są u dzieci i kobiet w ciąży?

Normy proteinogramu mogą się nieznacznie różnić w zależności od laboratorium diagnostycznego. Zależy to od ustalenia własnych zakresów referencyjnych w oparciu o metodę oznaczenia czy rodzaj analizatora, które wykorzystuje wybrane laboratorium.

Normy przedstawione poniżej dotyczą osób dorosłych:

  • albumina 40–53 g/l;
  • α1-globuliny 1,3–2,8 g/l;
  • α2-globuliny 3,8–7,0 g/l;
  • β-globuliny 6,5–11,0 g/l;
  • γ-globuliny 5,0–12,0 g/l.

Całkowite stężenie białka w osoczu wynosi 65-80 g/l i jest wartością dość stabilną.

Jeśli chodzi o normy u dzieci (ponad 7 letnich), to są one mniej więcej zbliżone do wartości u osób dorosłych. Poniżej normy znajdujące się w publikacji S. Hadrach i I. Benazzouz z 2023 roku:

  • albumina 30,9-49,5 g/l;
  • α1-globuliny 1,7-3,7 g/l;
  • α2-globuliny 4,8-9,7 g/l;
  • β1-globuliny 2,7-5,2 g/l;
  • β2-globuliny 1,7-3,9 g/l;
  • γ-globuliny 6-12,7 g/l.

Normy albumin u dzieci w poszczególnych grupach wiekowych:

  • noworodki: 35–49 g/l;
  • niemowlęta: 36–50 g/l;
  • dzieci powyżej 1 roku życia: 37–51 g/l.

Ilość informacji o proteinogramie u kobiet ciężarnych w Polsce jest znikoma. W publikacji Strawa i współpracowników z roku 2020, przyjrzano się wartościom proteinogramu w ciąży i ustalono, że są nieco odmienne niż u kobiet nieciężarnych.

Stwierdzono, że wraz z rozwojem ciąży, zależnie od trymestru:

  • stężenie białka całkowitego stopniowo spadało;
  • stężenie albumin i γ-globulin zmniejszało się stopniowo i w różnym tempie;
  • stężenia α1-globuliny i α2-globuliny stopniowo wzrastało;
  • stężenie β1-globuliny powolnie wzrastało;
  • stężenia β2-globuliny obniżało się.

Zróżnicowana dynamika zmian stężeń poszczególnych frakcji białek w porównaniu z grupą kontrolną (kobiety nieciężarne) wynikać może z faktu, że na każdym etapie ciąży są angażowane, czy też zużywane poszczególne białka osocza.

Reklama

Interpretacja wyników proteinogramu

Czas oczekiwania na wyniki jest różny. Zwykle są już gotowe po kilku dniach. Czas może się wydłużyć do ponad tygodnia po pobraniu próbki od pacjenta. Interpretacja wyników proteinogramu nie jest łatwym i oczywistym zadaniem.

Szczegółowej interpretacji proteinogramu powinien dokonać doświadczony lekarz specjalista (tj.: lekarz POZ, onkolog, hematolog, hepatolog czy nefrolog), który zlecił wykonanie badania oraz zna historię choroby pacjenta. Interpretacja polega na analizie wykresu, który przedstawia rozkład poszczególnych rodzajów białek i ocenie czy występują jakieś dodatkowe pasma, tzw „piki” pomiędzy prawidłowo rozłożonymi pasmami.

Wyniki proteinogramu, które powinny wzbudzić zawsze czujność, to:

  • równomierne obniżenie poziomu wszystkich białek - zmiana ta sugeruje obecność zaawansowanych stanów niedożywienia, procesów nowotworowych lub dużą utratę krwi;
  • wzrost albuminy – sugeruje odwodnienie organizmu;
  • spadek albuminy - świadczy o niedożywieniu, zaburzeniach wchłaniania, chorobach wątroby, nerek, a także obecności chorób nowotworowych;
  • wzrost stężenia α1-globulin i α2-globulin – wskazuje ostry proces zapalny;
  • spadek α1-globuliny – obserwowany w przypadku ciąży, chorób wątroby, wrodzonym niedoborze antytrypsyny i niedożywieniu;
  • wzrost stężenia β-globulin - zwykle wynika z zaburzeń profilu lipidowego oraz transferyny, a także z obecności nowotworu;
  • spadek stężenia β-globulin - może świadczyć o zaburzeniach krzepnięcia, stanach zapalnych jelit, niedożywieniu, problemach z trawieniem i wchłanianiem, nadczynności tarczycy oraz uszkodzeniu wątroby;
  • wzrost γ-globulin (przeciwciał) - pojawia się w wyniku przewlekłego stanu zapalnego, chorób autoimmunologicznych, uszkodzenia wątroby; charakterystyczny dla gammapatii monoklonalnych (m.in. dla szpiczaka mnogiego);
  • brak pasma γ-globulin - świadczy o pierwotnym obniżeniu odporności z powodu braku przeciwciał;
  • zmniejszenie stężenia γ-globulin - występuje w trakcie leczenia immunosupresyjnego i leczenia sterydami (terapia obniżająca odpowiedź odpornościową organizmu);
  • pojawienie się wąskiego „piku” w obrębie gamma lub beta globulin jest charakterystyczne dla gammapatii monoklonalnych - zwykle szpiczaka mnogiego
  • jednoczesne zwiększenie α1-globulin, β-globulin i zmniejszenie γ-globulin – zwykle charakterystyczne dla choroby nerek związanej z wydalaniem białka;
  • pojawienie się „mostka” między frakcjami β-globulin i γ-globulin ze zmniejszeniem zawartości albumin i α1-globuliny jest obserwowany u chorych z marskością wątroby (czyli choroby polegającej na postępującym włóknieniu wątroby, która niszczy strukturę narządu).

Reklama

Przeciwwskazania do proteinogramu i skutki uboczne

Badanie proteinogramu jest z reguły bezpieczne i nie wywołuje poważnych skutków ubocznych. Jak zostało wspomniane wyżej, jest szereg wskazań do tego oznaczenia. Przeciwwskazania wynikają jedynie z konieczności pobierania krwi czy płynu mózgowo-rdzeniowego.

Czasami nie można pobrać krwi, bo pacjent ma m.in.:

  • choroby zakaźne skóry;
  • wirusowe zapalenie wątroby;
  • ciężką postać nowotworów, cukrzycy;
  • poważne zaburzenia krzepliwości krwi.

Jeśli chodzi o przeciwwskazania bezwzględne w pobieraniu płynu mózgowo-rdzeniowego, to można do nich zaliczyć:

  • obrzęk mózgu;
  • guz mózgu;
  • ciężki stan chorego;
  • krwawienie podpajęczynówkowe.

Reklama

Cena proteinogramu. Czy jest refundowany?

Elektroforezę białek można wykonać zarówno bezpłatnie na NFZ - wtedy niezbędne jest skierowanie od lekarza specjalisty, jak i odpłatnie - bez skierowania. Badanie, ogólnie rzecz biorąc, nie jest kosztowne. Cena proteinogramu zależy od wybranego laboratorium diagnostycznego i miejscowości, w której chcemy wykonać analizę. Waha się między 20 zł a 40 zł, ale może kosztować nawet 60 zł.

Warto wspomnieć, że oprócz samego proteinogramu należy oznaczyć stężenie białka całkowitego. Podane ceny są dla obu oznaczeń.

Za wykonanie bardziej specyficznej i dokładnej metody, czyli immunofiksacji białek zapłacimy bez skierowania od 200 do 300 zł.

 

Czytaj również

Bibliografia

  • Solnica B, Dembińska-Kieć A, Naskalski JW. 2022. Diagnostyka laboratoryjna z elementami biochemii klinicznej. Edra Urban & Partner.
  • Strawa A, Skarżynska E, Zborowska H, Jakimiuk A, Lisowska-Myjak B. 2020. Can variability of serum electrophoretic fractions during pregnancy provide knowledge about maternal and fetal health. J. Obstet. Gynaecol. 9: 1783–1789.
  • Hadrach S, Benazzouz I. 2023. Serum Protein Electrophoretic in Children. Int J Pediatr. 2023:7985231.
  • Białka surowicy, rozdział elektroforetyczny, https://www.mp.pl/interna/chapter/B16.V.27.1.19 (data dostępu: 19.09.2024).
  • Nakłucie lędźwiowe, https://www.mp.pl/interna/chapter/B16.IV.24.12 (data dostępu: 19.09.2024).
  • Badanie płynu mózgowo-rdzeniowego, https://www.mp.pl/pediatria/praktyka-kliniczna/badania-laboratoryjne/224950,badanie-plynu-mozgowo-rdzeniowego,1 (data dostępu: 19.09.2024).
  • Szpiczak plazmocytowy, https://www.mp.pl/interna/chapter/B16.II.15.15 (data dostępu: 07.11.2024).
Czy ten artykuł był dla Ciebie pomocny?
Dziękujemy za przeczytanie naszego artykułu do końca.
Jeśli chcesz być na bieżąco z informacjami na
temat zdrowia i zdrowego stylu życia,
zapraszamy na nasz portal ponownie!
Specjaliści współpracujący z medme
25674

Wojciech Ziółkowski

magister farmacji

Poznaj mnie
25626

Katarzyna Kulig

dermatolog i wenerolog

Poznaj mnie
25675

Marzena Rojek-Ledwoch

dietetyczka, psychodietetyczka

Poznaj mnie
25676

Kamila Pawłowska

dietetyk kliniczny, psychodietetyk

Poznaj mnie
25625

Sylwia Borowska

doktor nauk farmaceutycznych

Poznaj mnie
25886

Magdalena Grosiak

diagnosta laboratoryjny

Poznaj mnie
25887

Magdalena Rutkowska

lekarz weterynarii

Poznaj mnie
25879

Anna Lewandowska

psychiatra dziecięcy

Poznaj mnie
25888

Jolanta Woźniak

prawnik

Poznaj mnie
Pokaż wszystkich
Więcej z kategorii Badania krwi
Western Blot skutecznym testem na boreliozę? Sprawdź, ile się czeka na wynik i jak go interpretować
Kleszcz na skórze człowieka
Rozrzedzanie krwi - co może pomóc? Dieta, leki i naturalne sposoby
Produkty rozrzedzające krew
Cholesterol całkowity - badanie i norma. Jak skutecznie obniżyć jego poziom?
Wysoki cholesterol blokujący przepływ krwi
Podobne artykuły
Próba krwi do badania poziomu ferretyny
Jaka jest norma ferrytyny - co oznacza nadmiar i niedobór?
Próbka krwi do badania poziomu AST
AST (aminotransferaza asparaginianowa) - badanie krwi przy diagnostyce wątroby. Co oznacza wynik?
Próba krwi do badania poziomu ALT
Badanie ALT - diagnozowanie uszkodzeń wątroby. Norma wyników
Posiew krwi przeprowadzany w labolatorium
Posiew krwi - tlenowy i beztlenowy. Ile się czeka na wyniki?
Wizualizacja płytek krwi
Morfologia MPV - co znaczny za niskie lub za wysokie MPV? Jaka jest norma?

Reklama


Jak często robić regenerację włosów?
Sprawdź!