Co to jest ciąża geriatryczna i od kiedy o niej mówimy?

Reklama

Co to jest ciąża geriatryczna?

Ciąża geriatryczna to termin, który oznacza ciążę kobiet spodziewających się dziecka po 35. roku życia.

Nie jest to termin medyczny lub naukowy. To określenie powstało w ostatnich czasach, kiedy coraz więcej dojrzałych pań decyduje się na pierwszą ciążę.

Kobiecy organizm jest optymalnie przygotowany na zapłodnienie pomiędzy 20 a 30 rokiem życia i to idealne połączenie między wiekiem kobiety, a ciążą. To w tym okresie komórki jajowe są na najlepszym poziomie do zapłodnienia.

Coraz częściej jednak nie tylko biologia decyduje o czasie macierzyństwa, a świadome podejście i wiele dodatkowych czynników, jak sytuacja finansowa czy zawodowa.

Decyzja o powiększeniu rodziny należy przede wszystkim do przyszłych rodziców, którzy chcą wybrać najlepszy czas na odpowiedzialne rodzicielstwo.  

Pamiętajmy, aby tego terminu nie odbierać dosłownie, bo geriatria skupia się na problemach zdrowotnych osób po 60. roku życia. Ciąża geriatryczna to pewna przenośnia, która wskazuje na ryzyko ewentualnych powikłań ciąży, wzrastających wraz z wiekiem kobiety.

Każda ciąża, niezależnie ile lat ma przyszła mama może być z różnych powodów zagrożona, a wiele pań, które zdecydowało się na późne macierzyństwo cieszy się spokojną ciążą i zdrowymi dziećmi.

Reklama

Czy ciąża po 35 roku życia jest już geriatryczna?  

Od kiedy mówimy o ciąży geriatrycznej? To pojęcie stawia jeden warunek wiekowy - z ciążą geriatryczną mamy do czynienia, gdy kobieta ukończy 35 lat. Taki wiek przyszłej mamy może stwarzać problemy z poczęciem, a w przypadku zajścia w ciążę, powikłania i problemy z jej donoszeniem, ale nie dotyczy to każdego przypadku.

Całkowicie nieprawdziwym jest twierdzenie, iż panie powyżej 35 roku życia nie powinny planować potomstwa.

Ciąża po 35 roku życia jest bardziej ryzykowna, ale wiek nie może być jedyną przesłanką do rezygnacji z macierzyństwa. Wiele pan w dojrzałym wieku rodzi zdrowe dzieci bez uszczerbku dla swojego zdrowia.

Obecnie dużo par decyduje się później na planowanie rodziny, granica wieku przyszłej mamy przesuwa znacznie wyżej niż u naszych rodziców czy dziadków.

Według badań Głównego Urzędu Statystycznego przedstawionych w publikacji „Sytuacja demograficzna Polski do 2022 r.” wynika, że „obserwowane po 1990 roku zmiany spowodowały przesunięcie najwyższej płodności kobiet z grupy wieku 20-24 lata do grupy 25-29, a obecnie także do grupy 30-34 lata.

Znaczący wzrost płodności ma miejsce także w najstarszych grupach wieku”.

Jakie znaczenie ma wiek kobiety rodzącej pierwsze dziecko w poszczególnych latach życia? Oto przykłady:

1. Ciąża w wieku 35 lat - mogą pojawiać się trudności z zajściem w ciążę, ale w wielu przypadkach wystarczą metody wspomagania rozrodu. Może się zwiększać ryzyko powikłań okołoporodowych.
2. Ciąża po 35 roku życia - zwiększa się ryzyko pojawienia wad degeneracyjnych w komórkach jajowych, a to może doprowadzić do różnych chorób płodu lub poronień. Często zajście w ciąże wymaga dłuższego czasu.
3. Ciąża po 40-tce - szanse na zajście w ciąże po 40 roku życia maleją, ale nie są niemożliwe. W tym okresie zwiększa się ryzyko wystąpienia wad rozwojowych i genetycznych płodu, dlatego zalecane są w tych przypadkach badania prenatalne. Zwiększa się również częstość poronień.
4. Ciąża w wieku 45 lat - w tym wieku organizm kobiety przygotowuje się do menopauzy. Często jest to proces wieloletni i u każdej kobiety różnie przebiega. Zajście w ciąże w tym wieku jest jak najbardziej prawdopodobne, ale zwiększa się także ryzyko wad chromosomalnych i tym samym większe ryzyko poronień. Większość mam w tym wieku rodzi przez cesarskie cięcie;
5. Ciąża po 50-tce - kobiety po 50 roku życia często rezygnują z antykoncepcji mylnie sądząc, iż ich nieregularne miesiączki wywołują zanik funkcji rozrodczych. Zdolność biologiczna pań w tym wieku jest nadal aktywna i ciąża jak najbardziej może się przytrafić. Kobiety mogą jednak trudniej znosić ciążę, często pojawia się cukrzyca ciążowa, nadciśnienie i zaburzony rozwój płodu. Pamiętajmy jednak, że wiele pań w tym wieku cieszy się także dobrą formą w ciąży i brakiem komplikacji przy porodzie;
6. Ciąża po 60 roku życia - po 60 roku życia praktycznie wygasa funkcja jajników i pojawia się niepłodność fizjologiczna. Jednak zdarzają się wyjątki i niektóre kobiety w tak dojrzałym wieku zachodzą w ciążę. Taki stan obarczony jest dużym ryzykiem poronienia, do którego dochodzi w 50 proc. przypadków i występowaniem wad rozwojowych płodu. Z pewnością sześćdziesięciolatka w ciąży musi być pod szczególną opieką medyczną.

Zdarzają się też ciąże w wieku 70 lat i po. W 2019 roku 74-letnia Hinduska Erramatti Mangamma urodziła bliźniaki, a wcześniej przez całe lata leczyła się z mężem na niepłodność. Zajście w ciążę nastąpiło metodą in vitro.

W wieku 70 lat w wyniku naturalnego zapłodnienia bliźniaki urodziła Omkarii Singh z Indii. Ojciec dzieci miał wtedy 82 lata. Natura miała w tych przypadkach ostatnie zdanie, co do czasu rozrodczych możliwości kobiety.

Dalszą część artykułu znajdziesz pod sekcją "Pytania do eksperta"

Pytania do eksperta

dr n. med. Monika Żyła

specjalista położnictwa i ginekologii

01

W jakim wieku najpóźniej można urodzić dziecko?

Medycyna nie stawia granicy wieku, po przekroczeniu której urodzenie dziecka byłoby całkowicie niemożliwe, szczególnie z wykorzystaniem metody „in vitro”, ale płodność kobiety maleje wraz z upływem czasu. Musimy mieć jednak świadomość, iż z wiekiem wzrasta ryzyko poronień i powikłań. Każda ciąża po 40 roku życia jest już ciążą podwyższonego ryzyka. Bardzo ważnym aspektem jest także ten niemedyczny, czyli zdolność do wychowania dziecka i czas, jaki będziemy mu towarzyszyć w życiu.

02

Ile trwa owulacja po 40 roku życia?

Owulacja po 40 roku życia trwa tyle samo, co w innym wieku, czyli do 48 godzin. Problemem jest jednak płodność dojrzałej kobiety, która w wieku dojrzałym spada do 10-15%. Wraz z wiekiem wzrasta stężenie FSH – hormonu produkowanego przez przysadkę. Jednocześnie dochodzi do spadku estrogenów produkowanych w jajniku. Spada także poziom hormonu AMH, co oznacza obniżanie się rezerwy jajnikowej. Po 40-tce zwiększa się liczba cykli bezowulacyjnych, czyli takich bez owulacji i fazy lutealnej, nie dochodzi do jajeczkowania i zajście w ciąże staje się w takim momencie niemożliwe.

03

Czy można urodzić zdrowe dziecko w wieku 40 lat?

Zdecydowanie tak, ale już na etapie planowania ciąży warto być pod kontrola lekarza. Jeśli ciąża nie była planowana to przyszła mama musi także pozostawać pod specjalnym nadzorem lekarza prowadzącego ciążę, stosować się do wszelkich zaleceń i wykonywać wszystkie niezbędne badania.

04

Co pomaga zajść w ciążę po 40?

Pierwszym krokiem powinna być wizyta u ginekologa, który podpowie jak obserwować swój organizm i zleci komplet potrzebnych badań. Zajściu w ciąże po 40 roku życia pomaga dokładna znajomość swojego cyklu i wiedza, kiedy mamy owulację. Warto prowadzić higieniczny tryb życia, wprowadzić zdrowa dietę, bogatą w kwas foliowy, wielonienasycone kwasy tłuszczowe, żelazo, jod i witaminę D3. Starajmy się także w miarę możliwości unikać stresu. Warto również wprowadzić aktywność fizyczną, która zwiększa również szanse na prawidłowy przebieg ciąży.

05

Czy łatwo zajść w ciążę po czterdziestce?

Starania o dziecko po 40 roku życia często nie są proste, ale nie są też niemożliwe. Zdarzają się kobiety, które maja na tyle jeszcze wysoka rezerwę jajnikowa, ze zajście w ciążę w sposób naturalny nie stwarza większych problemów. U innych kobiet będzie to znacznie trudniejsze, bo to naprawdę bardzo indywidualna sprawa. Aby sobie pomóc warto zrobić badanie stanu rezerwy jajnikowej – ocenić poziom AMH oraz wykonać badanie ultrasonograficzne z oceną ilości pęcherzyków jajnikowych zdolnych do przekształcenia w pęcherzyki dominujące, które będą zdolne do owulacji i uwolnienia komórki jajowej, potrzebnej do zapłodnienia.

Reklama

Jakie ryzyko niesie ze sobą późna ciąża?

Ryzyko powikłań w późnej ciąży wzrasta wraz z wiekiem kobiety. Oczywiście, od tej zasady istnieją wyjątki, ale często są to ciąże podwyższonego ryzyka. Pamiętajmy jednak, że urodzenie dziecka w późnym wieku nie musi od razu oznaczać problemów ze zdrowiem dziecka lub mamy, ale wskazuje na prawdopodobieństwo pojawienia się ewentualnych zagrożeń, szczególnie w ciąży po 35 roku życia.

Większość mam jednak rodzi zdrowe dzieci, a ciąża przebiega bez większych problemów. Warunkiem koniecznym jest pozostawanie pod stałą kontrolą lekarza i systematyczne badania, szczególnie, gdy jest to pierwsza ciąża po 35 roku życia.  

Zagrożenia w późnej ciąży mogą dotyczyć zarówno mamy, jak i płodu. Ciąża geriatryczna jest silniej obarczona możliwością pojawienia się powikłań.

Do głównych zagrożeń zdrowotnych po stronie przyszłej mamy zaliczamy:

• cukrzycę ciężarnych,
• poronienia,
• nadciśnienie wywołane ciążą,
• stan przedrzucawkowy,
• otyłość,
• żylaki kończyn dolnych,
• choroba zakrzepowo-zatorowa,
• wcześniejsze odklejenie się łożyska,
• przedwczesny poród,
• więcej powikłań już po samym porodzie.

Po stronie płodu najczęstszymi powikłaniami są:

• występowanie chromosomowych wad genetycznych, na przykład zespół Dawna, zespół Edwardsa czy zespół Patau,
• niska masa urodzeniowa dziecka,
• wady wrodzone u dzieci, na przykład wady ośrodkowego układu nerwowego lub wady serca.

Zagrożenia, jakie pojawiają się w ciąży w wieku 40 lat to przede wszystkim większe ryzyko poronienia lub wady genetyczne płodu. Przyszła mama powinna być pod stałą opieką lekarza już na etapie planowania ciąży.

Nie tylko wiek kobiety jest zagrożeniem, ale także ogólny stan zdrowia przyszłej mamy. Wskazane jest przeprowadzenie wielu badań, które wykluczą choroby utrudniające zajście w ciąże lub jej przebieg. Do urodzenia dziecka w tym wieku trzeba się szczególnie przygotować, także wtedy, gdy będzie to kolejna ciąża po 40 roku życia.

Dojrzały wiek kobiety jest czynnikiem sprzyjającym ciążom bliźniaczym. W organizmie kobiety zwiększa się poziom FSH, czyli stężenia hormonu folikulotropowego. Wyższy poziom tego hormonu oznacza, co prawda mniejszą płodność, ale stymuluje także dojrzewanie pęcherzyków w jajnikach i w efekcie może doprowadzić do uwolnienia dwóch lub więcej w jednym cyklu.

Ciąża bliźniacza po 35 roku życia niesie dodatkowe zagrożenia, takie jak:

• niewydolność ciśnieniowo-szyjkowa,
• przedwczesne pękniecie błon płodowych,
• problemy z łożyskiem, na przykład łożysko przodujące lub przedwczesne oddzielenie łożyska,
• przedwczesny poród, zgodnie z zasadą „im liczniejsza ciąża, tym wcześniejszy poród”,
• zwiększone ryzyko wystąpienia cukrzycy ciążowej.

Reklama

Czy geriatryczna ciąża ma charakterystyczne objawy?

Geriatryczna ciąża nie wiąże się raczej z objawami innymi niż te, które odczuwają ciężarne kobiety w młodszym wieku. Istnieje jednak prawdopodobieństwo pomylenia wczesnych objawów ciąży z początkami menopauzy.

Wiele dojrzałych pań często nie zakłada, iż może jeszcze zajść w ciążę i odczuwalne objawy przypisuje wiekowi i okresowi przekwitania.

Do takich wczesnych objawów należą:

• bóle głowy,
• bolesność piersi,
• zanik miesiączki,
• plamienia,
• wahania nastrojów.

Do dokuczliwych objawów ciąży po 40 lub 50 roku życia należy rozkojarzenie i notoryczne zmęczenie. Wiele kobiet silniej odczuwa zmiany nastroju i rozdrażnienie, nawet w błahych sprawach. 

Większość dolegliwości to klasyczne objawy, jak:

• senność - cała energia skierowana jest w rozwój zarodka, mniej krwi przepływa do mózgu i organizm odczytuje te sygnały jako potrzebę snu,
• częste oddawanie moczu - zwiększona filtracja krwi przez nerki przyczynia się do większej produkcji moczu, a dodatkowo progesteron działa rozluźniająco na mięśnie pęcherza moczowego,
• zaparcia i wzdęcia - wywołane zmniejszoną perystaltyką jelit,
• mdłości i poranne wymioty - często połączone z wyostrzonym węchem.

Reklama

Jakie badania w ciąży po 35 roku życia?

Po 40 i 50 roku życia zalecane w ciąży badania można podzielić na dwie główne kategorie: badania zlecane niezależnie od wieku i dodatkowa szczegółowa diagnostyka.

Do badań standardowych ciężarnych kobiet, w tym także w przypadku ciąży w późnym wieku zaliczamy: 

• morfologię krwi,
• grupę krwi z oznaczeniem współczynnika Rh,
• badanie ogólne moczu,
• sprawdzenie poziomu hormonów tarczycy (TSH),
• cytologię,
• ocenę pH wydzieliny pochwowej,
• stężenie glukozy,
• poziom przeciwciał (w kierunku toksoplazmozy, cytomegalii i różyczki),
• obecność antygenu Hbs (w kierunku WZW B),
• badania w kierunku obecności wurisa HCV oraz HIV,
• badanie w kierunku kiły,
• badanie ultrasonograficzne USG,
• pomiar ciśnienia tętniczego.

Ciąża geriatryczna wymaga szczególnego nadzoru i opieki medycznej. Z tego powodu obok badań, wynikających z kalendarza badań zalecanych przez Ministerstwo Zdrowia, kobiety mogą korzystać z dodatkowych możliwości sprawdzania stanu zdrowia płodu.

Refundacja takich badań jest możliwa tylko po spełnieniu określonych przez przepisy prawa warunków. U kobiet, które ukończyły 35 lat można przeprowadzić bezpłatne badania prenatalne. A zatem takie badania dotyczą też kobiet po 40 roku życia i starszych.

Ciąża po 35. roku życia może nieść ze sobą zagrożenia, dlatego też w niektórych przypadkach wskazane jest przeprowadzenie dodatkowych badań (inwazyjnych lub nieinwazyjnych). Wiele z tych badań lekarze zlecają także przy każdej ciąży, niezależnie od wieku mamy (ale wtedy nie zawsze są refundowane).

Bo badań nieinwazyjnych zaliczamy:

• badanie ultrasonograficzne genetyczne - jego zadaniem jest wykrycie anomalii w budowie płodu, które ewentualnie mogłyby wskazywać na nieprawidłowości chromosomalne (np. zespół Downa czy Edwardsa). Dodatkowo to badanie rozpoznaje inne wady rozwojowe (np. wady cewy nerwowej, wady serca lub rozszczep wargi i podniebienia). Badanie powinno być wykonywane jest przez doświadczonego specjalistę, który powinien mieć dodatkowe uprawienia do wykonywania badań prenatalnych.

• test PAPP-A – składa się z dwóch badań, czyli USG genetycznego i pobrania próbki krwi ciężarnej w celu określenia stężenia dwóch substancji (ciążowego białka Pappa i wolnej podjednostki beta - hCG). Na podstawie wyników, przy zastosowaniu specjalnego kalkulatora można ocenić ryzyko wystąpienia wad genetycznych u płodu. Dodatkowo dzięki tym badaniom można ocenić ryzyko wystąpienia u pacjentki stanu przedrzucawkowego,

• test potrójny – polega na pobraniu krwi i zmierzeniu poziomu trzech substancji: alfa-fetoproteiny (AFP), gonadotropiny kosmówkowej (hCG) i estriolu. Wykazanie nieprawidłowości jest sygnałem do dalszych badań, a nawet do amniopunkcji. Sam test ocenia tylko, czy ciąża jest w grupie zwiększonego ryzyka. Aktualnie jest rzadko stosowany ze względu na późny okres diagnostyczny i stosunkowo niską czułość (około 65%). Częściej jest stosowany u pacjentek, które dowiedziały się o ciąży po 14 tygodniu i jest już za późno na wykonanie USG I trymestru i testu Pappa,

• test zintegrowany – jest połączeniem badania ultrasonograficznego wykonywanego pomiędzy 11,0, a 13,6 tygodnia ciąży oraz testu PAPP-A. To badanie charakteryzuje bardzo wysoka czułość, a prawidłowe przeprowadzenie gwarantuje najwyższą wykrywalność wad płodu (ponad 90%),

• badanie wolnego płodowego DNA w surowicy kobiety ciężarnej - aktualnie jest najdokładniejszym, nieinwazyjnym testem przesiewowym, którego czułość przekracza 99% dla oceny trisomii 21 i 18 pary chromosomów. Jego wykonanie zalecane jest po ukończeniu 10 tygodnia ciąży. Polega on na pobraniu krwi żylnej od pacjentki ciężarnej. Ograniczeniem w stosowaniu tego testu w codziennej praktyce jest jego wysoka cena. Nieprawidłowy wynik tego testu nadal jest wskazaniem do badań inwazyjnych.

Do badań inwazyjnych zaliczamy:

• amniopunkcję – polega na nakłuciu jamy macicy i pobraniu płynu owodniowego. Jej głównym celem jest potwierdzenie lub wykluczenie aberracji chromosomowych. Płyn owodniowy można także wykorzystać do diagnostyki niektórych wrodzonych chorób metabolicznych (np. mukowiscydozy). Amniopunkcja przeprowadzana jest wtedy, gdy pojawią się we wcześniejszych badaniach wskazania do jej wykonania. W większości przypadków wykonywana jest w warunkach ambulatoryjnych, pod kontrolą USG. Badanie to wykonywane jest po 15 tygodniu ciąży. Jako badanie inwazyjne, może skutkować wystąpieniem powikłań, tj. Poronienie, obumarcie płodu, krwawienie, odpłynięcie płynu owodniowego. Jednak szacuje się, że powikłania występują z częstością poniżej 1%,

• biopsja kosmówki - polega na pobraniu fragmentu kosmówki, czyli zewnętrznej błony płodowej pod stałą kontrolą ultrasonograficzną. Lekarz może pobrać materiał do badań przez powłoki brzuszne lub przez szyjkę macicy. Zabieg może odbywać się w warunkach ambulatoryjnych lub szpitalnych. Wynik badania pozwala stwierdzić, czy płód jest obarczony wadami genetycznymi,
   
• kordocenteza - polega na nakłuciu sznura pępowinowego (przez powłoki brzuszne) i pobraniu z niego krwi (tak zwanej krwi pępowinowej) pod kontrolą USG. To badanie jest często wykonywane, gdy wynik amniopunkcji nie był jednoznaczny. Pozwala na zbadanie DNA pod kątem nieprawidłowości genetycznych.

Prowadzenie ciąży geriatrycznej jest często niestandardowe i wymaga stałej opieki medycznej, ale też w wielu przypadkach przebiega zupełnie prawidłowo.