Poddała się jej księżna Kate. 👉 Na czym polega ta metoda leczenia? Sprawdź❗
Poddała się jej księżna Kate. 👉 Na czym polega ta metoda leczenia? Sprawdź❗
Poddała się jej księżna Kate. 👉 Na czym polega ta metoda leczenia? Sprawdź❗

Stan przedrzucawkowy i rzucawka ciążowa, porodowa, poporodowa

Stan przedrzucawkowy i rzucawka to niebezpieczne zaburzenie, które zagraża życiu ciężarnej oraz dziecku. Czynniki ryzyka dzielą się na dwie grupy: niemodyfikowalne, czyli takie, którym nie można zapobiec oraz modyfikowalne, czyli możliwe do zapobiegnięcia. Głównym objawem choroby jest pojawienie się drgawek u kobiety, bądź śpiączka. Dodatkowo dochodzi do zatrzymania wody w organizmie, przez co może dojść do szybkiego wzrostu masy ciała. W razie wystąpienia jakichkolwiek objawów, należy niezwłocznie udać się do ginekologa. Jedyną w pełni skuteczną metodą leczenia stanu przedrzucawkowego i rzucawki jest zakończenie ciąży i urodzenie dziecka, a także łożyska.
Ciężarna kobieta podczas pomiaru ciśnienia
Źródło: 123RF
Spis treści

Stan przedrzucawkowy (preeclampsia) to zagrażające zdrowiu, a nawet życiu ciężarnej matki i jej dziecka zaburzenie, które występuje po 20. tygodniu podczas 2-8% ciąż. Stan przedrzucawkowy charakteryzuje się podniesionym ciśnieniem tętniczym krwi (nadciśnieniem tętniczym) i białkomoczem.

Reklama

Stan przedrzucawkowy i rzucawka - przyczyny

Przyczyną wystąpienia choroby jest nieprawidłowa czynność łożyska wywołana jego nieprawidłowym zagnieżdżeniem się na początku ciąży. Na skutek nieprawidłowego zagnieżdżenia się łożyska, w późniejszym okresie ciąży, dochodzi do powstania w organizmie kobiety ciężarnej szeregu nieprawidłowości, które ostatecznie prowadzą do rozwoju choroby.

Obecnie uważa się, że stan przedrzucawkowy i rzucawka wywołane są dwoma współistniejącymi zaburzeniami:

  • uszkodzenie śródbłonka naczyń (cienkiej warstwy zbudowanej z licznych komórek, wyścielającej naczynia od wewnątrz). W zdrowym organizmie śródbłonek naczyń spełnia wiele ważnych funkcji – przede wszystkim zapobiega krzepnięciu krwi wewnątrz naczyń, a także bierze udział w regulacji ciśnienia tętniczego krwi (wydzielając substancje, które kurczą lub rozkurczają naczynia, wywołując odpowiednio wzrost lub spadek ciśnienia tętniczego krwi). Na skutek uszkodzenia śródbłonka dochodzi więc do zwiększenia krzepliwości krwi i podniesienia ciśnienia tętniczego krwi.
     
  • nieprawidłowa i nadmierna reakcja układu immunologicznego (odpornościowego) matki na tkanki płodowe (głównie łożysko). Podczas fizjologicznej, niepowikłanej ciąży układ immunologiczny matki „przeprogramowuje się”, aby nie zniszczyć tkanek rozwijającego się dziecka (które dla organizmu matki jest w połowie – po ojcu - „obce”). Jeżeli do takiego „przeprogramowania” nie dojdzie, lub gdy układ immunologiczny matki jest stale pobudzony (tak dzieje się w tzw. chorobach autoimmunologicznych, w których układ odpornościowy z nie do końca poznanych przyczyn atakuje niektóre zdrowe tkanki organizmu), może dojść do uszkodzenia łożyska i jego nieprawidłowego zagnieżdżenia, co wywołuje objawy choroby.

Czynniki ryzyka wystąpienia stanu przedrzucawkowego i rzucawki można podzielić na dwie główne grupy:

  • czynniki niemodyfikowalne (tj. takie, których wystąpieniu nie można zapobiec);
  • czynniki modyfikowalne (tj. takie, którym można zapobiegać).

Do niemodyfikowalnych czynników ryzyka należą:

  • choroba trofoblastyczna (zaśniad groniasty);
  • stan przedrzucawkowy, który wystąpił w poprzedniej ciąży;
  • stan przedrzucawkowy, który wystąpił u matki kobiety ciężarnej;
  • ciąża mnoga;
  • wielowodzie;
  • pierwsza ciąża;
  • występowanie przed ciążą nadciśnienia tętniczego, cukrzycy lub choroby nerek;
  • występowanie chorób przebiegających ze wzmożoną reakcją zapalną (np. choroby autoimmunologiczne m.in. reumatoidalne zapalenie stawów);
  • zaburzenia krzepnięcia krwi (trombofilia).

Do modyfikowalnych czynników ryzyka należą:

  • wczesny lub późny wiek zajścia w ciążę (< 20 i > 40 r.ż.);
  • otyłość i insulinooporność;
  • występowanie zakażenia.

Reklama

Stan przedrzucawkowy i rzucawka - objawy

Rzucawka (stan rzucawkowy) charakteryzuje się wystąpieniem drgawek lub śpiączki u kobiety w ciąży, u której został wcześniej rozpoznany stan przedrzucawkowy lub nadciśnienie tętnicze.

Jedyną w pełni skuteczną metodą leczenia rzucawki i stanu przedrzucawkowego jest zakończenie ciąży.

Stan przedrzucawkowy rozpoznaje się, gdy:

  • wartość ciśnienia tętniczego krwi u kobiety ciężarnej po 20. tygodniu ciąży wynosi ≥ 140/90 mmHg podczas co najmniej 2 pomiarów przeprowadzonych w ciągu 7 dni;
  • występuje białkomocz (> 500 mg/dobę).

Stan rzucawkowy (rzucawkę) rozpoznaje się gdy do objawów stanu przedrzucawkowego dołączą się drgawki lub śpiączka.

Do objawów świadczących o rozwoju stanu przedrzucawkowego należą, poza wspomnianymi wyżej, także:

  • obrzęki i/lub gwałtowny wzrost masy ciała (wywołany zatrzymaniem wody w organizmie);
  • zmniejszona ilość oddawanego moczu (skąpomocz) lub brak jego oddawania (bezmocz);
  • bóle i zawroty głowy;
  • zaburzenia widzenia (zacieranie się konturów obrazu, pojawienie się przed oczami „muszek” czy „płatków śniegu”);
  • nasilone nudności i wymioty;
  • ból w nadbrzuszu lub okolicach wątroby i/lub nieprawidłowe wyniki badań czynności wątroby („prób wątrobowych”).

Reklama

Stan przedrzucawkowy i rzucawka - diagnostyka

UWAGA! Stan przedrzucawkowy zagraża zdrowiu i życiu zarówno matki, jak i dziecka – dlatego, w razie wystąpienia objawów choroby, konieczna jest pilna wizyta u lekarza ginekologa!

Wizyta u lekarza ginekologa kobiety ciężarnej powinna mieć następujący przebieg:

Podczas pierwszej wizyty lekarz zbiera wywiad, tzn. zapyta o:

  • dotychczasowy stan zdrowia pacjentki,
  • przebyte przez nią choroby,
  • hospitalizacje,
  • zabiegi operacyjne,
  • ogólne samopoczucie,
  • występowanie problemów ze snem, apetytem, wypróżnianiem się,
  • uczulenia (w tym także na leki),
  • stosowane używki (papierosy, alkohol, substancje psychoaktywne, czyli np. narkotyki),
  • choroby, które występowały w najbliższej rodzinie (u rodziców, dziadków, rodzeństwa).

W wywiadzie pojawią się również pytania dotyczące objawów obecnych dolegliwości, a także o czas ich trwania, stopień nasilenia.

Lekarz ginekolog dodatkowo skupi się na wywiadzie ginekologicznym, w którym spyta o:

  • wiek, w którym wystąpiła pierwsza miesiączka,
  • regularność i długość cykli miesięcznych,
  • obfitość i czas trwania krwawienia miesięcznego,
  • występowanie krwawień i plamień między miesiączkami,
  • obecność skrzepów w krwi miesiączkowej,
  • zespół napięcia przedmiesiączkowego,
  • datę pojawienia się ostatniej miesiączki,
  • przebyte ciąże (w tym także te zakończone poronieniem),
  • ich czas trwania,
  • sposób rozwiązania (naturalny, cięcie cesarskie),
  • występujące powikłania.

Padną również pytania dotyczące przebytych zabiegów ginekologicznych, aktywności seksualnej i chorób przenoszonych drogą płciową.

Reklama

Stan przedrzucawkowy i rzucawka - badania

Podczas kolejnych wizyt u tego samego lekarza nie jest już konieczne ponowne zbieranie wywiadu – lekarz zapyta tylko, czy coś zmieniło się od czasu ostatniej wizyty i przystąpi do dalszej części badania, czyli tzw. badania ogólnego. Jego wygląd różni się istotnie w zależności od wieku i ogólnego stanu zdrowia pacjentki. Do niezbędnego minimum badania należy: dokładne obejrzenie ciała pacjenta, zbadanie dotykiem głowy, szyi, brzucha, pachwin i kończyn.

Kolejnym etapem badania powinno być badanie gruczołów sutkowych (piersi). Polega ono na oglądnięciu i badaniu dotykiem piersi i ich okolic w różnych pozycjach ciała przyjmowanych przez pacjentkę. Podczas badania lekarz poszukuje zaczerwienienia, zsinienia, owrzodzeń czy innych uszkodzeń skóry pokrywającej piersi. Następnie poszukuje guzków, zgrubień lub stwardnień wewnątrz gruczołu piersiowego, mogących świadczyć o toczącym się tam procesie nowotworowym. Badanie dotykiem pachy umożliwia wykluczenie powiększenia węzłów chłonnych (które następuje m.in. w przypadku zaplenia piersi lub rozwoju w nich zmian nowotworowych). Lekarz uciśnie też brodawki sutkowe – sprawdzi w ten sposób, czy nie pojawia się wyciek, który (poza okresem ciąży i laktacji) świadczyć może o schorzeniu rozwijającym się w gruczołach piersiowych (np. zapalenie, zmiany nowotworowe).

Następnie lekarz przejdzie do badania ginekologicznego. Przeprowadza się je na fotelu ginekologicznym – kobieta znajduje się w pozycji leżącej z podpartymi i rozchylonymi nogami. Pacjentka przed badaniem powinna oddać mocz, a także – w miarę możliwości, wypróżnić się. Lekarz kolejno: obejrzy narządy płciowe zewnętrzne, zbada ściany pochwy i szyjkę macicy z pomocą wziernika (niewielkiego plastikowego urządzenia służącego do rozchylenia warg sromowych i ścian pochwy), a także przeprowadzi badanie narządów płciowych wewnętrznych (pochwy, macicy, jajników). Dokona tego za pomocą dwóch rąk – dwa palce jednej ręki wprowadzi do pochwy, drugą ręką natomiast będzie badał brzuch.

Końcowym elementem badania powinno być badanie ultrasonograficzne (USG). Badanie to odbywa się za pomocą sondy, którą wprowadza się przezpochwowo lub przezodbytniczo – umożliwia ona pokazanie na ekranie aparatu wyglądu narządów rodnych wewnętrznych. W bardziej zaawansowanej ciąży sondę przykłada się także do skóry brzucha ciężarnej – w ten sposób można lepiej uwidocznić poszczególne części ciała rozwijającego się dziecka oraz łożysko i błony płodowe, co umożliwia ocenę, czy przebieg ciąży jest prawidłowy.

Podczas każdej wizyty ciężarnej u ginekologa, lekarz powinien zmierzyć jej ciśnienie tętnicze krwi i przeprowadzić pomiar masy ciała. Dodatkowo podczas niektórych wizyt konieczne jest wykonanie szeregu obowiązkowych badań diagnostycznych, m.in.:

  • badanie ogólne krwi, moczu,
  • ocena markerów zakażenia niektórymi chorobami (np. kiłą, różyczką, toksoplazmozą, wirusowym zapaleniem wątroby typu C),
  • oznaczenie poziomu niektórych hormonów i cukru we krwi.

Reklama

Stan przedrzucawkowy i rzucawka - zapobieganie

Biorąc pod uwagę powyższe czynniki, ryzyko wystąpienia stanu przedrzucawkowego i rzucawki zmniejszyć można poprzez:

  • urodzenie dziecka pomiędzy 20 a 40 r.ż;
  • utrzymywanie prawidłowej masy ciała (dzięki stosowaniu zdrowej, zbilansowanej diety bogatej w błonnik i wielonienasycone kwasy tłuszczowe, a ubogiej w tłuszcze nasycone i cukry proste oraz regularnym wykonywaniu dostosowanego do wieku i współistniejących chorób wysiłku fizycznego (np. spacery, bieganie, jazda na rowerze, pływanie, joga, fitness lub inne));
  • zaplanowanie ciąży i wykonanie przed poczęciem szeregu badań diagnostycznych, co pozwoli wykluczyć istnienie miejsc, w których toczy się utajony proces zapalny. W tym celu warto przeprowadzić badanie laboratoryjne krwi, moczu, przejść badanie ginekologiczne i stomatologiczne.

Reklama

Stan przedrzucawkowy i rzucawka - zakończenie ciąży i poród

Jedyną w pełni skuteczną metodą leczenia stanu przedrzucawkowego i rzucawki jest zakończenie ciąży i urodzenie dziecka, a także łożyska.

Dokonuje się go, gdy ciąża trwa ≥ 38 tygodni lub ciąża trwa ≥ 34 tygodnie, a < 38 tygodni i jest spełniony ≥ 1 z poniższych warunków:

  • doszło do pęknięcia błon owodniowych lub rozpoczęcia porodu;
  • pojawiły się objawy zagrożenia zdrowia i życia dziecka (takie jak nieprawidłowy zapis KTG, wewnątrzmaciczne zahamowanie wzrostu płodu (tzw. IUGR), małowodzie znacznego stopnia);
  • wystąpił ciężki stan przedrzucawkowy (pojawił się ≥ 1 z poniższych objawów):
  • wartość ciśnienia tętniczego krwi > 160/110 mmHg oraz białkomocz > 300 mg/dobę;
  • wartość ciśnienia tętnicze krwi > 140/90 mmHg i masywny białkomocz (> 5 g/dobę);
  • objawy narządowe (takie jak obrzęk płuc, skąpomocz, małopłytkowość, podniesione „próby wątrobowe” i ból w prawym podżebrzu, objawy neurologiczne - zaburzenia widzenia, ból głowy, zaburzenia świadomości);
  • ograniczenie wewnątrzmacicznego wzrostu płodu.

Reklama

Stan przedrzucawkowy i rzucawka - leczenie

Jeżeli choroba ma przebieg łagodny, a ciąża trwa < 34 tygodni, wprowadza się leczenie szpitalne lub ambulatoryjne. Polega ono na dokładnym monitorowaniu stanu kobiety ciężarnej i jej dziecka.

Ponadto:

  • stosuje się leczenie hipotensyjne (obniżające ciśnienie),
  • podaje glikokortykosterydy (GKS), które przyspieszają „dojrzewanie” płuc dziecka,
  • a także siarczan magnezu, który działa przeciwdrgawkowo.

Ciążę rozwiązuje się, gdy nastąpi pogorszenie stanu zdrowia ciężarnej lub jej dziecka lub gdy upłynie 38 tydzień ciąży.

Powyższe leczenie stosuje się również (w wyższych dawkach, zawsze w warunkach szpitalnych), gdy choroba ma ciężki przebieg, a ciąża trwa > 23 i < 34 tygodni. Ciążę rozwiązuje się, gdy upłynie 34 tydzień ciąży.

Jeżeli choroba ma ciężki przebieg i życie ciężarnej jest zagrożone, a ciąża trwa < 23 tygodni konieczne być może natychmiastowe zakończenie ciąży.

Stan przedrzucawkowy i rzucawka - najczęściej zadawane pytania

Co to jest stan przedrzucawkowy?

Stan przedrzucawkowy to zagrażające zdrowiu, a nawet życiu ciężarnej matki i jej dziecka zaburzenie, które występuje po 20 tygodniu podczas 2-8% ciąż. Stan przedrzucawkowy charakteryzuje się podniesionym ciśnieniem tętniczym krwi (nadciśnieniem tętniczym) i białkomoczem.

Co to jest rzucawka?

Rzucawka (stan rzucawkowy) to drgawki lub śpiączka u kobiety w ciąży, u której został wcześniej rozpoznany stan przedrzucawkowy lub nadciśnienie tętnicze.

Co powoduje rzucawkę?

Przyczyną wystąpienia choroby jest nieprawidłowa czynność łożyska wywołana jego nieprawidłowym zagnieżdżeniem się na początku ciąży.

Jakie są objawy stanu przedrzucawkowego?

Do objawów świadczących o rozwoju stanu przedrzucawkowego należą:

  • wartość ciśnienia tętniczego krwi u kobiety ciężarnej po 20 tygodniu ciąży wynosi ≥ 140/90 mmHg;
  • białkomocz (> 500 mg/dobę);
  • obrzęki i/lub gwałtowny wzrost masy ciała (wywołany zatrzymaniem wody w organizmie);
  • zmniejszona ilość oddawanego moczu (skąpomocz) lub brak jego oddawania (bezmocz);
  • bóle i zawroty głowy;
  • zaburzenia widzenia (zacieranie się konturów obrazu, pojawienie się przed oczami „muszek” czy „płatków śniegu”);
  • nasilone nudności i wymioty;
  • ból w nadbrzuszu lub okolicach wątroby i/lub nieprawidłowe wyniki badań czynności wątroby („prób wątrobowych”).

W poprzedniej ciąży miałam stan przedrzucawkowy lub rzucawkę. Czy w kolejnej ciąży znów będę ją miała?

Jest to prawdopodobne. Przebycie stanu przedrzucawkowego lub rzucawki zwiększa ryzyko jej przebycia podczas kolejnej ciąży.

Stan przedrzucawkowy i rzucawka - ankieta

Wspieranie decyzji pacjenta/Jak pacjent może żyć z chorobą?
Ankieta „Czy mam objawy stanu przedrzucawkowego?”
Na każde z poniższych pytań proszę odpowiedzieć TAK lub NIE.

Jestem w ≥ 20 tygodniu ciąży.
TAK
NIE

Mam podniesione ciśnienie tętnicze krwi (≥ 140/90 mmHg).
TAK
NIE

Mam nasilone nudności i wymioty.
TAK
NIE

Odczuwam bóle w prawym podżebrzu (okolice wątroby) i/lub mam nieprawidłowe wyniki badań czynności wątroby („próby wątrobowe”).
TAK
NIE

Odczuwam silne bóle i/lub zawroty głowy.
TAK
NIE

Mam zaburzenia widzenia (zacieranie się konturów obrazu, przed oczami pojawiają mi się „muszki” lub „płatki śniegu”);
TAK
NIE

W ostatnim czasie zauważyłam gwałtowny wzrost masy ciała i/lub obrzęki.
TAK
NIE

Zauważyłam, że ilość oddawanego przeze mnie moczu zmniejszyła się.
TAK
NIE


Analiza ankiety:
TAK w pyt.1 i 2 lub TAK w pyt.1 i ≥2 z pozostałych – „Zagrożenie wystąpieniem stanu przedrzucawkowego jest duże. Skontaktuj się z lekarzem”
TAK w pyt.1 i 3 lub 1 i 4 lub 1 i 5 lub 1 i 6 lub 1 i 7 lub 1 i 8 – „Istnieje ryzyko, że może wystąpić u Ciebie stan przedrzucawkowy. Skontaktuj się z lekarzem.”
NIE w pyt.1 i TAK ≥1 z pozostałych – Dodatkowe pytanie: „Czy jesteś w ciąży?” Jeżeli odpowiedź TAK, to: „Istnieje ryzyko, że może rozwinąć się u Ciebie stan przedrzucawkowy. Skontaktuj się z lekarzem.” Jeżeli odpowiedź NIE, to: „Stan przedrzucawkowy to schorzenie kobiet w ciąży. Twoje objawy wskazują jednak, że możesz cierpieć na inną chorobę – skontaktuj się z lekarzem i przedstaw mu swoje dolegliwości.”

 

Czytaj również

Bibliografia

  • Bręborowicz,Położnictwo i ginekologia, tom 1,Wydawnictwo Lekarskie PZWL,Warszawa 2008
  • Szczeklik, A. (red.),Choroby wewnętrzne. Stan wiedzy na rok 2010,Medycyna Praktyczna,Kraków 2010
  • Wagner, LK.,Diagnosis and Management of Preeclampsia,American Family Physician 70 (12),
Czy ten artykuł był dla Ciebie pomocny?
Dziękujemy za przeczytanie naszego artykułu do końca.
Jeśli chcesz być na bieżąco z informacjami na
temat zdrowia i zdrowego stylu życia,
zapraszamy na nasz portal ponownie!
Więcej z kategorii Objawy w ciąży
Twardy brzuch w ciąży - jak go rozpoznać i co oznacza?
Kobieta prezentująca swój twardy brzuch w okresie ciąży
Ból krocza w ciąży - przed porodem i przy chodzeniu. Co robić?
Kobietę boli krocze w ciąży
Ból podbrzusza w ciąży - czy jest on normalny? Rodzaje i przyczyny bólu
Kobieta w ciąży z bólem podbrzusza
Podobne artykuły
Kobieta w ciąży często ma problem z nadmiernymi gazami
Gazy w ciąży - co oznaczają częste gazy, w jaki sposób można je złagodzić?
Ból głowy w ciąży w 1, 2 i 3 trymestrze - co pomaga?
Próbka moczu do badania poziomu leukocytów w czasie ciąży
Leukocyty w moczu w ciąży – norma. Co oznaczają podwyższone i jak wygląda leczenie?
Ciężarna kobieta podczas pomiaru ciśnienia
Stan przedrzucawkowy i rzucawka ciążowa, porodowa, poporodowa

Reklama


Czym się różni odporność swoista od nieswoistej?
Sprawdź!