Tego nie jedz po operacji wyrostka. Kliknij tutaj!
Tego nie jedz po operacji wyrostka. Kliknij tutaj!
Tego nie jedz po operacji wyrostka. Kliknij tutaj!

Czym jest melatonina i jak działa?

Melatonina jest hormonem, który koordynuje pracę tzw. zegara biologicznego, regulującego rytmy dobowe człowieka. Kiedy warto sięgnąć po preparaty z melatoniną? Jak działają?
Kobieta odczuwa senność
źródło:123RF
W skrócie
  • Melatonina to hormon produkowany przez organizm, który koordynuje pracę tzw. zegara biologicznego. Innymi słowy reguluje rytmy dobowe człowieka.
  • Hormon jest produkowany przez szyszynkę, znajdującą się w ośrodkowym układzie nerwowym, a konkretnie w części nadwzgórza.
  • W zaburzeniach snu można stosować preparaty medyczne zawierające melatoninę. Zalecane są one zwłaszcza osobom starszym, cierpiącym z powodu niewłaściwej regulacji rytmu sen-czuwanie, a także osobom podróżującym pomiędzy kontynentami, które odczuwają zaburzenia snu.
SPRAWDŹ TEŻ: Melatonina na sen – jak działa i kiedy warto stosować hormon snu?
Spis treści

Co to jest melatonina? 

Melatonina, nazywana inaczej hormonem snu, to substancja produkowana przez organizm, której podstawowym zadaniem jest koordynacja pracy tzw. zegara biologicznego, regulującego rytmy dobowe człowieka. 

Melatonina jest wydzielana przez szyszynkę, znajdującą się w ośrodkowym układzie nerwowym, a konkretnie w części nadwzgórza. Następnie trafia do krwioobiegu, a w dalszej kolejności do wszystkich narządów, by na koniec trafić do wątroby, w której jest katabolizowana, a potem wydalana wraz z moczem i kałem. 

Co bardzo istotne, produkcja melatoniny odbywa się w rytmie dobowym, regulowanym przez cykl światło/ciemność. Innymi słowy hormon ten jest produkowany zależnie od bodźców świetlnych. Pod wpływem światła, docierającego do organizmu przez siatkówkę oka, ilość melatoniny spada, zaś w godzinach wieczornym - wzrasta. 

Co warto podkreślić, poza szyszynką, melatonina produkowana jest także przez siatkówkę, układ pokarmowy oraz szpik kostny, jednakże w niewielkich ilościach. Ponadto melatoninę można dostarczać do organizmu z zewnątrz.

 W jakich produktach jest najwięcej melatoniny? We względnie dużych ilościach występuje w:

  • winogronach, 
  • pomidorach, 
  • czerwonym winie, 
  • rzepie, 
  • jęczmieniu, 
  • owsie, 
  • ryżu,
  • niektórych ziołach. 

Nie należy także zapominać o produktach farmaceutycznych zawierających tę substancję. Warto jednak wiedzieć, że biodostępność melatoniny przyjmowanej drogą przewodu pokarmowego wynosi około 15% [Szewczyk, Dziuba, Poniewierka].

Reklama

Działanie melatoniny 

Wielu pacjentów zastanawia się, jak działa melatonina. Podstawowym zadaniem tego hormonu jest regulacja dobowego rytmu snu i czuwania. Najprościej rzecz ujmując, melatonina wpływa na sen. Im większe stężenie tego hormonu w organizmie, tym człowiek odczuwa większą senność. 

Należy pamiętać także o innych właściwościach melatoniny. Znajduje się ona na liście antyoksydantów. Co więcej, podkreśla się, że jest skuteczniejsza w zmniejszaniu stresu oksydacyjnego i usuwaniu wolnych rodników niż witaminy C i E, które uważane są za silne przeciwutleniacze.

Melatonina uczestniczy także w regulacji wydzielania wielu hormonów, m.in. prolaktynylutropinytyreoliberyny. Wpływa na czynność motoryczną i wydzielniczą układu trawiennego. Melatonina wykazuje także działanie onkostatyczne (hamujące rozwój nowotworów) i przeciwnowotworowe w różnych typach procesów rozrostowych, m.in. w czerniaku, raku sutka, płuc, nerki, jajnika, pęcherza moczowego oraz guzach zależnych od estrogenów. 

Trycholodzy zalecają także melatoninę na włosy, zwłaszcza osobom borykającym się z pierwszymi oznakami łysienia. Podkreśla się także rolę naturalnej melatoniny w pracy układu odpornościowego. Co więcej, w ostatnich latach mówi się o działaniu neuroprotekcyjnym (ochrona komórek nerwowych) tego hormonu. Pojawiają się też doniesienia o wpływie melatoniny na rozwój niektórych chorób neurologicznych, takich jak migrena i klasterowy ból głowy.

Reklama

Jaka melatonina najlepsza?

Wpływ melatoniny na organizm człowieka jest bardzo szeroki. Niemniej wśród oficjalnych wskazań do suplementacji tej substancji wymienia się:

  • zaburzenia snu, zwłaszcza u osób w wieku podeszłym, 
  • regulację rytmu sen – czuwanie u osób niewidomych,
  • niwelowanie zaburzeń wynikających z szybkiej zmiany stref czasowych w czasie podróży międzykontynentalnych. 

Po jaki lek z melatoniną sięgnąć w przypadku wymienionych wyżej dolegliwości? W aptekach można znaleźć wiele różnych preparatów, m.in.: 

  • melatoninę w tabletkach do stosowania doustnego,
  • spray z melatoniną do rozpylania na błony śluzowe jamy ustnej lub pod językiem,
  • melatoninę w kroplach do rozpuszczania w płynie i picia,
  • melatoninę z żelkach do jedzenia

Ciekawostką jest melatonina do wdychania w formie dyfuzora, który wyglądem przypomina papierosa, nazywana potocznie melatoniną do palenia. Dyfuzor to specjalne urządzenie do aromaterapii, które zamienia płyn w lekką mgiełkę, którą wdycha się przez nos tuż przed zaśnięciem. 

Wymienione wyżej preparaty z melatoniną to suplementy diety, które można kupić bez recepty. Zasadnicza różnica pomiędzy nimi to zawartość melatoniny. Skład suplementów diety może się ponadto różnić w zależności od substancji dodatkowych. Niektóre preparaty dostępne na rynku zawierają dodatkowo wyciągi z ziół - zazwyczaj z liści melisy, która wykazuje działanie uspokajające. Można także znaleźć preparaty z dodatkiem chmielu, lawendy, a także magnezu i witaminy B6. 

Reklama

Dawkowanie melatoniny  

W zależności od preparatu z melatoniną, jego dawkowanie może się różnić. Jednakże zazwyczaj dawka dobowa waha się od 1 do 5 mg melatoniny. Jak stosować wyżej wymienione preparaty? Jeżeli chodzi o tabletki, to zwykle dostępne są one w trzech różnych dawkach: 1 mg, 3 mg i 5 mg. 

W zaburzeniach rytmu snu i czuwania, wynikających najczęściej z pracy zmianowej, zaleca się stosować 1–5 mg raz na dobę, 1 godzinę przed snem. Zalecana dawka dla osób niewidomych to 0,5–5 mg melatoniny raz na dobę około godz. 22:00. 

W zaburzeniach snu związanych ze zmianą stref czasowych zaleca się stosować 2–3 mg 1 raz na dobę po zapadnięciu zmroku, począwszy od 1. dnia podróży. Preparat powinno się stosować przez cały pobyt w innej strefie czasowej, a także 2-3 dni po zakończeniu podróży. 

Tak przedstawia się dawkowanie melatoniny u dorosłych. Warto wiedzieć, że większość preparatów jest przeznaczona dla osób dorosłych. Jeżeli chodzi o stosowanie i dawkowanie melatoniny u dzieci, każdorazowo powinno to być indywidualnie ustalone przez lekarza. 

Reklama

Przeciwwskazania do stosowania melatoniny 

Warto pamiętać, że istnieją przeciwwskazania do stosowania melatoniny. Większość producentów zastrzega, że nie należy stosować melatoniny w ciąży oraz w czasie karmienia piersią

Przeciwwskazaniem są ponadto choroby wątroby i nerek. Nie powinno się także stosować melatoniny po spożyciu alkoholu, gdyż napoje alkoholowe zmniejszają skuteczność działania nasennego.

Zaleca się także, by zachować ostrożność w przypadku następujących dolegliwości: 

  • depresja,
  • choroby układu immunologicznego, 
  • zaburzenia hormonalne, 
  • padaczka,
  • zaburzenia krążenia, wymagające stosowania leków przeciwzakrzepowych.

Preparaty z melatoniną nie są wolne od skutków ubocznych. Dotyczy to większości wyrobów medycznych dostępnych na rynku. Wśród najczęściej wymienianych skutków ubocznych melatoniny wymienia się:

  • bóle głowy, 
  • splątanie,
  • sedację (stan głębokiego uspokojenia),
  • obniżenie temperatury ciała,
  • achykardię,
  • świąd, wysypkę, pokrzywkę, wyprysk.

Reklama

Przedawkowanie melatoniny 

Wielu pacjentów zastanawia się, czy można przedawkować melatoninę. Generalnie przedawkowanie jest możliwe, tak jak każdego innego wyrobu medycznego. Należy jednak zaznaczyć, że melatonina nie jest substancją toksyczną, więc jej przedawkowanie nie będzie niebezpieczne dla życia i zdrowia.

 

W przypadku przedawkowania mogą pojawić się takie objawy jak psychoza, zapalenie wątroby i zapalenie nerwu wzrokowego. Aby jednak do tego doszło, trzeba spożyć około 36 mg melatoniny. Przedawkowanie obserwuje się bardzo rzadko. Jeśli jednak wystąpi, jednym sposobem na zniwelowanie objawów jest płukanie żołądka.  

Reklama

Niedobór melatoniny 

Zgodnie z powyższym, niedobór melatoniny skutkuje zaburzeniami rytmu snu i czuwania. To podstawowy objaw niedoboru melatoniny, będący zarazem głównym wskazaniem do stosowania preparatów zawierających ten hormon. 

Należy jednak zaznaczyć, że niedobór melatoniny może być przyczyną także innych dolegliwości, m.in. nadciśnienia tętniczego, otyłości, zespołu metabolicznego oraz innych chorób cywilizacyjnych. Jednakże preparaty z melatoniną nie są stosowane w przypadku wymienionych wyżej schorzeń, a jedynie w zaburzeniach snu. 

Leki i preparaty zawierające melatoninę

Bibliografia

  • Marek Kruczek, Dorota Gumul, Anna Areczuk, Melatonina roślinna jako mało znany przeciwutleniacz i regulator zegara biologicznego– charakterystyka i możliwości aplikacji w przemyśle spożywczym, Październik 2015, https://www.researchgate.net/publication/303299874_Melatonina_roslinna_jako_malo_znany_przeciwutleniacz_i_regulator_zegara_biologicznego-_charakterystyka_i_mozliwosci_aplikacji_w_przemysle_spozywczym [dostęp 16.06.2021 r.]
  • Bartosz Bilski, Stanisław Perz, Katarzyna Perz, Czy egzogenna melatonina może być skuteczna w profilaktyce i leczeniu zaburzeń związanych z pracą zmianową i nocną?, Medycyna Pracy, 2005;56(3):257—261 257.
  • http://laboratoria.net/pdf/?get=L2ZlbGlldG9uL19pdGVtLDIyNDIwLHJpZCwscHJpbnQsMSxwZGYsMS5odG1s [dostęp 16.06.2021 r.]
  • Jung B, Ahmad N: Melatonin in cancer management: progress and promise. Cancer Res 2006; 66: 9789–9793.
  • Harasiuk A, Klupińska G, Walecka-Kapica E et al.: Wydzielanie serotoniny i melatoniny u osób z dyspepsją czynnościową. Pol Merkur Lekarski 2007; 22: 336–340.
  • Kong PJ, Byun JS, Lim SY et al.: Melatonin induces Akt phos- phorylation through melatonin receptor- and PI3K-dependent pathways in primary astrocytes. Korean J Physiol Pharmacol 2008; 12: 37−41.
  • https://trychologia.edu.pl/stres-oksydacyjny-wypadanie-wlosow/ [dostęp 16.06.2021 r.]
  • Agnieszka Adamczak-Ratajczak, Rytmy okołodobowe melatoniny i kortyzolu w wybranych chorobach neurologicznych. Rozprawa doktorska, Poznań 2014.
  • Paweł Szewczyk, Angelika Dziuba, Elżbieta Poniewierka, Melatonina – metabolizm i rola hormonu szyszynki, Pielęgniarstwo i Zdrowie Publiczne, ISSN 2082-9876 (print), ISSN 2451-1870 (online).
Joanna Woźniak
Artykuł napisany przez
Joanna Woźniak
Dziennikarka i copywriterka, specjalizująca się w tematyce medycznej. Przez blisko pół dekady redaktor i wydawca serwisu internetowego Dziennika Łódzkiego. Współpracowała z łódzkim ośrodkiem TVP. Absolwentka Filozofii oraz Dziennikarstwa i Komunikacji Społecznej na Uniwersytecie Łódzkim. W wolnych chwilach fotografuje kontrasty ulicy i eksperymentuje w kuchni.
Pokaż więcej
Czy ten artykuł był dla Ciebie pomocny?
Dziękujemy za przeczytanie naszego artykułu do końca.
Jeśli chcesz być na bieżąco z informacjami na
temat zdrowia i zdrowego stylu życia,
zapraszamy na nasz portal ponownie!
Specjaliści współpracujący z medme
25674

Wojciech Ziółkowski

magister farmacji

Poznaj mnie
25626

Katarzyna Kulig

dermatolog i wenerolog

Poznaj mnie
25675

Marzena Rojek-Ledwoch

dietetyczka, psychodietetyczka

Poznaj mnie
25676

Kamila Pawłowska

dietetyk kliniczny, psychodietetyk

Poznaj mnie
25625

Sylwia Borowska

doktor nauk farmaceutycznych

Poznaj mnie
25886

Magdalena Grosiak

diagnosta laboratoryjny

Poznaj mnie
25887

Magdalena Rutkowska

lekarz weterynarii

Poznaj mnie
25879

Anna Lewandowska

psychiatra dziecięcy

Poznaj mnie
25888

Jolanta Woźniak

prawnik

Poznaj mnie
Pokaż wszystkich
Więcej z kategorii Zdrowy sen
Drzemka to idealny sposób na regenerację. Ile powinna trwać?
Kobieta w opasce do snu trzymająca kubek
Sny erotyczne - skąd się biorą i co znaczą?
Sny o erotycznym zabarwieniu
Jak szybko zregenerować się po nieprzespanej nocy?
Mężćzyzna po nieprzespanej nocy
Podobne artykuły
Kobieta śpi na chmurze
Sen głęboki – czym jest i ile trwa. Co zrobić, żeby go wydłużyć?
Hipnotyzowanie osoby z problemem bezsenności
Hipnoza na sen - jak działa i czy pomaga w walce z bezsennością?
Mężczyzna obudził się w nocy
Melatonina na sen – jak działa i kiedy warto stosować hormon snu?
Kobieta śpiąca nago pod kołdrą
Czy spanie nago jest zdrowe? Zalety i wady spania bez piżamy
Spocona kobieta chłodzi się wiatrakiem
Nocne poty - przyczyny pocenia się w nocy. Kiedy powinno niepokoić?

Reklama


Sonda
Sonda redakcyjna
Jakie funkcje Twojego CGM są dla Ciebie najważniejsze?
Touchcare CGM