Układ nerwowy odbiera i przekształca docierające do małego dziecka różne bodźce zewnętrzne. Noworodek kontaktuje się ze światem przez zmysły i właśnie układ nerwowy. Wraz z jego rozwojem i dojrzewaniem wzrasta ilość informacji możliwa do przyswojenia. Proces ten wspomagają właśnie odruchy pierwotne u niemowląt i noworodków. To reakcje automatyczne, niezależne od woli dziecka, które powstają nie w korze mózgu a w rdzeniu kręgowym.
Odruchy noworodkowe często rozwijają się już w życiu płodowym i w tracie pierwszych miesięcy życia pomagają maluszkowi przeżyć i odnaleźć się w nowym świecie. Bez tych odruchów dziecko nie potrafiłoby m.in. wziąć pierwszego w życiu oddechu, nie byłoby gotowe do ssania piersi lub butelki tuż po narodzinach, a w późniejszym czasie nie potrafiłoby pełzać, raczkować czy chodzić.
Zobacz wideo: Jak kąpać, przewijać i szczepić niemowlaka?
Wraz z rozwojem odruchy pierwotne zanikają u zdrowych dzieci, bo bardziej przeszkadzają niż są pomocne dojrzalszemu już układowi nerwowemu. Mechanizm odruchowy jest sekwencyjny, co oznacza, że odruchy niemowlęce wspomagają rozwój dziecka w bardzo określonym czasie, a gdy spełnią swoją funkcje powinny zostać wygaszone.
Gdy jednak nadal są aktywne lub gdy nie występują w ogóle, mogą świadczyć o różnych zaburzeniach neurologicznych. Dlatego badanie odruchów niemowlęcych jest tak ważne i stanowi stały element kontroli pediatrycznej.
- Zobacz też: I kwartał życia dziecka
Odruch Moro
Różne są rodzaje odruchów, każdy z nich w inny sposób wpływa na rozwój dziecka. Jednym z pierwszych w życiu dziecka jest odruch obronny, tzw. odruch Moro, który pozwala mu zaczerpnąć oddech tuż po urodzeniu. Podczas tego odruchu dziecko gwałtownie rozkłada obie rączki na boki, potem je przybliża, jakby chciało kogoś objąć. Taka może być reakcja na gwałtowny dotyk, zmianę pozycji dziecka, hałas, światło. W organizmie silnie uaktywniają się wtedy hormony stresu, przyspieszona jest akcja serca i oddech. Odruch Moro zwykle ustępuje do 4.-5. miesiąca życia.
Czytaj też: Odruch Moro, czyli odruch obejmowania u noworodka
Odruch ssania i odruch szukania
Bez tych dwóch odruchów dziecko nie mogłoby samodzielnie funkcjonować poza łonem matki. Odruchy ten pozwala odnaleźć źródło jedzenia i ssać pierś lub butelkę zaraz po narodzinach. Przez pierwsze 3-4 miesiące życia, dziecko, któremu delikatnie dotyka się policzka, odwraca główkę szukając piersi i wysuwa język. Odruch ssania pomaga noworodkowi w skoordynowaniu oddychania przez nos i połykania pokarmu, dodatkowo spełnia funkcje uspokajającą i reguluje pracę jelit oraz innych organów wewnętrznych. Zdarza się, że odruch ssania jest zaburzony u wcześniaków.
Odruch chwytny
Dziecko zaciska piąstki w 11. tygodniu życia płodowego, po porodzie delikatne dotknięcie wnętrza dłoni powoduje tak silne zaciśnięcie pięści, że dziecko jest w stanie unieść swój tułów. Odruch chwytny zanika ok. 4.-6. miesiąca życia dziecka, kiedy potrafi ono już sięgnąć po zabawkę i utrzymać ja świadomie w dłoni. Odruch występuje także u stóp, ale tam zanika później, około 12. miesiąca.
Odruch ATOS
W trakcie sprawdzania odruchu ATOS dziecko przyjmuje pozycję przypominającą szermierza. Gdy niemowlę leży na plecach i odwróci się jego główkę w bok, automatycznie powinna się wyprostować ręka i noga, po tej stronie, w która skierowana jest twarz. Po przeciwnej stronie kończyny są zgięte. Odruch występuje już w życiu płodowym i ułatwia kopanie oraz rozwija napięcie mięśniowe. Naturalny poród wspomaga rozwój odruchu ATOS. Odruch pomaga w nauce pełzania i raczkowania. Zanika zwykle około 6 miesiąca życia.
Odruch Galanta
Odruch Galanta pojawia się w 20. tygodniu życia płodowego i jest aktywny w trakcie porodu, pomagając dziecku przedostać się przez kanał rodny. Po urodzeniu objawia się tym, że dziecko położone na brzuchu i dotykane w okolicach kręgosłupa zgina bioderka unosząc pupę. Odruch ten powinien być symetryczny po obu stronach pleców. Odruch zanika miedzy 3. a 9. tygodniem życia. Więcej: Odruch Galanta u noworodka - na czym polega?
Odruch kroczenia
Odruch kroczenia, zwany także odruchem chodu automatycznego, polega na tym, że dziecko trzymane pod pachami, przy zetknięciu stóp z podłożem, zaczyna wykonywać ruchy nóżkami przypominające chodzenie. Podczas sprawdzania odruchu występuje toniczne napięcie mięśni noworodka, przygotowujące jego organizmu do późniejszego procesu chodzenia. Odruch zanika w 2.-3. miesiącu życia.
Odruch spadochronowy
Odruch spadochronowy jest odruchem obronnym, który chroni dziecko przed upadkiem i jest niezbędny przy nauce chodzenia. Wywołuje się go trzymając dziecko w powietrzu i wykonując ruch w kierunku podłoża. Dziecko automatycznie prostuje ramiona chroniąc głowę i ciało przed upadkiem. Około 6. miesiąca życia pojawia się odruch spadochronowy boczny, który pomaga w podparciu tułowia przy próbie siadania, pojawia się też podczas pierwszych prób stania i chodzenia.
Czytaj też:
