Co to są punkty spustowe?
Punkty spustowe (ang.: trigger point) to szczególnie tkliwe miejsca ulokowane w obrębie napiętych włókien mięśniowych lub powięzi. Mają postać niewielkich guzków lub zgrubień i dostarczają nieprzyjemnych doznań bólowych o charakterze pulsującym, palącym, szczypiącym, promieniującym.
Mięśniowo-powięziowe punkty spustowe (MPPS) dzieli się na:
- aktywne, manifestujące swoją obecność niezależnie od okoliczności, w czasie spoczynku lub wykonywania codziennych, rutynowych czynności;
- bierne, które objawiają się bólem jedynie na skutek ucisku;
Mięśniowo-powięziowy zespół bólowy (MPZB lub MFPS od ang. myofascial pain syndrome) klasyfikowany jest jako jedna z postaci reumatyzmu tkanek miękkich i jako taki powinien być w diagnostyce różnicowany z zapaleniem mięśni, kaletek lub stawów, a także między innymi fibromialgią oraz hipermobilnością stawową.
Reklama
Jak powstaje punkt spustowy?
Punkt spustowy powstać może w wyniku oddziaływania zróżnicowanych czynników. Do najczęstszych przyczyn należą:
- urazy sportowe i komunikacyjne, przeciążenia fizyczne, kumulacja mikrourazów;
- chroniczny stres, długotrwałe napięcie emocjonalne, zmęczenie psychiczne;
- aburzenia nerwowo-mięśniowe;
- różnego typu choroby układowe;
Bezpośredni mechanizm powstawania punktów spustowych nie został do końca poznany, najczęściej jednak problem ten wyjaśnia się odwołując do trzech równorzędnych i wzajemnie nie wykluczających teorii:
- teoria kryzysu energetycznego, którego istotą jest uwalnianie się bradykininy, prostaglandyny, interleukiny-1 i innych substancji zwiększających przepuszczalność naczyń krwionośnych oraz wrażliwość receptorów bólowych, czego efektem jest lokalny obrzęk, ucisk i niedokrwienie;
- teoria płytki motorycznej, gdzie kluczową rolę przypisuje się zwiększonej syntezie acetylocholiny, co prowadzi do uwalniania zakumulowanego w mięśniach wapnia;
- teoria zaburzeń odruchowych, w myśl której punkty spustowe powstają w wyniku nieprawidłowości w obrębie kręgosłupa lub rdzenia kręgowego.
Ze względu na mnogość czynników etiopatologicznych, powstawaniu punktów spustowych towarzyszyć mogą też inne dolegliwości, takie jak ból głowy, depresja, bezsenność, zespół jelita wrażliwego.
Mapa punktów spustowych
Punkty spustowe występują w charakterystycznych miejscach, często w większych skupiskach o charakterze koncentrycznym, gdzie wyróżnić można ośrodek centralny oraz MPPS satelitarne.
Mapa punktów spustowych obejmuje takie typowe lokalizacje, jak między innymi:
- tylna część głowy wraz z szyją;
- ramię, obręcz barkowa, przestrzeń między łopatkami;
- klatka piersiowa oraz obszar na ciała na wysokości odcinka lędźwiowego kręgosłupa;
- pośladki, pachwiny, biodra, uda, łydki;
Korzystając z umownych map, a także wiedzy na temat przebiegu poszczególnych struktur mięśniowych, doświadczony fizjoterapeuta bez problemu wyczuwa punkty spustowe, przy czym kluczowe jest określenie tych położonych centralnie, stanowiących epicentrum.
Właściwe postępowanie względem nich przynosi najbardziej zauważalny efekt terapeutyczny, pozwala też na automatyczne złagodzenie dolegliwości, których źródłem są punkty satelitarne.
Dalszą część artykułu znajdziesz pod sekcją "Pytania do eksperta"
Reklama
Leczenie punktów spustowych
Leczenie punktów spustowych w wielu przypadkach nie jest konieczne lub może się ograniczyć do działań czysto objawowych. W około 95 procentach przypadków symptomy ustępują bowiem samoistnie w przeciągu maksymalnie 3 miesięcy. Dopiero po upływie 90 dni stwierdza się mięśniowo-powięziowy zespół bólowy. W takim przypadku zaleca się rozpoczęcie leczenia z użyciem metod fizjo- i fizykoterapeutycznych. Nowoczesną formą fizjoterapii jest masaż powięziowy.
Współcześnie do najczęściej stosowanych technik należą:
- działania manualne:
o kompresja ischemiczna;
o rozluźnianie pozycyjne;
o rozluźnianie mięśniowo-powięziowe;
o relaksacja poizometryczna;
o schładzanie plus stretching;
o techniki energii mięśniowej;
o masaż punktów spustowych;
- fizykoterapia:
o laseroterapia;
o elektrostymulacja;
o leczenie ultradźwiękami;
- pozostałe:
o suche igłowanie;
o plastrowanie, czyli kinesiotaping;
o suplementacja witaminy C i B;
- modyfikacja nawyków żywieniowych, zmiana trybu życia;
Reklama
Na czym polega manualna terapia punktów spustowych?
Terapia punktów spustowych metodą kompresji ischemicznej stosowana jest od lat osiemdziesiątych XX wieku. Istotą zabiegu jest precyzyjne ustalenie głównego punktu spustowego, a następnie silny jego ucisk kciukiem. Prowadzi to do miejscowego niedokrwienia, a po zwolnieniu nacisku – zwiększonego ukrwienia, dotlenienia i odżywienia tkanek. Efektem powinno być czasowe zniesienie dolegliwości bólowych. Dla porównania – technika rozluźniania pozycyjnego bazuje na maksymalnie komfortowym, naturalnym ułożeniu ciała pacjenta.
Często też poszukuje się tej pozycji, w której prawdopodobnie doszło do przeciążenia skutkującego powstaniem punktów spustowych. Za jedną z najbardziej efektywnych od dziesięcioleci uchodzi metoda schładzania newralgicznego mięśnia, a następnie jego rozciągania. Należy przy tym podkreślić, że część specjalistów proponuje wykonywać tę procedurę w odwrotnej kolejności, a więc najpierw stretching, a później użycie mrożącego aerozolu.
Z kolei masaż punktów spustowych ma za zadanie przede wszystkim rozluźnienie mięśni i uwolnienie tkanek, których mobilność została utracona w związku ze wzmożonym napięciem, obrzękiem, uciskiem. Zastosowanie w tej materii znajdują różne formy masażu głębokiego, ale też klasycznego czy tajskiego.
