Co to jest stymulacja owulacji?
Stymulacja owulacji jest jedną ze skutecznych metod leczenia żeńskiej niepłodności. Jej celem jest sztuczne wywołanie wzrostu pęcherzyka jajnikowego, a następnie uwolnienie zawartej w nim komórki jajowej, która przesuwając się do jajowodów przez kilkanaście godzin będzie gotowa do zapłodnienia.
Procedurę stymuacji jajeczkowania stosuje się u kobiet, które z różnych powodów nie mają owulacji lub jest ona poważnie zaburzona. Nie dochodzi wówczas do wykształcenia się dojrzałej gamety, tudzież nie wydostaje się ona na zewnątrz pęcherzyka.
Problem ten występuje z wielu przyczyn, wśród których wymienić można:
- zespół policystycznych jajników (szczegóły poniżej),
- zaburzenia pracy tarczycy oraz przysadki mózgowej, powodujące nieprawidłowe wydzielanie różnego typu hormonów w organizmie,
- przedwczesne wygasanie czynności jajników,
- guzy i torbiele w jajnikach,
- zbyt duża masa ciała,
- długotrwała ekspozycja na stres,
- nadmierny wysiłek fizyczny na co dzień,
- stosowanie niektórych leków.
Ile trwa stymulacja owulacji i na czym polega?
Stymulacja owulacji to procedura, która ma charakter farmakologiczny i polega na podawaniu leków bezpośrednio lub pośrednio wpływających na jajeczkowanie.
Istnieją dwie metody, różniące się od siebie mechanizmem działania:
- stosowanie leków doustnych modyfikujących wydzielanie, tak zwanych gonadotropin (hormonów folikulotropowego FSH i luteinizującego LH), syntezowanych przez płat przedni przysadki mózgowej , których niedobór powoduje m.in. zaburzenia owulacji u kobiet;
- bezpośrednie przyjmowanie gonadotropin w zastrzykach w celu stymulowania pęcherzyków jajnikowych do wzrostu.
Ile trwa stymulacja owulacji? Około 5-12 dni, czyli tyle, ile przeciętnie trwa proces dojrzewania komórki jajowej w cyklu miesięcznym. O szczegółach informuje pacjentkę lekarz – dla lepszego rozpoznania w wielu przypadkach zasadne jest wcześniejsze wykonanie monitoringu owulacji za pomocą narzędzi USG.
Czy efekty stymulacji owulacji są satysfakcjonujące? Tak, jej skuteczność jest oceniana jako wysoka, ale pod warunkiem, że przyczynę niepłodności stanowią właśnie zaburzenia jajeczkowania. Jeśli podłoże jest inne (na przykład endometrioza macicy albo tzw. czynnik męski), leczenie w ten właśnie sposób nie przyniesie żadnych rezultatów i jest bezzasadne.
Leki na stymulację owulacji
Na stymulację owulacji stosuje się następujące leki:
Tabletki:
- cytrynian klomifenu, substancja ta hamuje wiązanie hormonu estradiolu z receptorami w mózgu. Zwiększa to częstotliwość wyrzutu tzw. gonadoliberyny przez podwzgórze, czego efektem jest zwiększona synteza hormonów FSH i LH przez przysadkę mózgową. Substancje te stymulują wzrost pęcherzyków jajnikowych;
- letrozol, lek stosowany w terapii raka piersi, którego właściwości pozwalają też stymulować owulację. Hamuje on aktywność enzymu aromatazy, co uruchamia kaskadę procesów prowadzących do zwiększonego wydzielania hormonu FSH, pobudzającego dojrzewanie pęcherzyków.
Zastrzyki:
- gonadotropiny, czyli wytworzone w laboratoriach hormony FSH i LH. Nie ingerują one w procesy hormonalne zachodzące w mózgu, lecz bezpośrednio działają na pęcherzyki jajnikowe.
Stymulacja owulacji przy PCOS
Jednym z podstawowych wskazań do zastosowania stymulacji jajeczkowania w leczeniu niepłodności jest zespół policystycznych jajników (PCOS od ang. Polycystic Ovary Syndrome).
Pod pojęciem tym kryje się choroba o nie do końca poznanym podłożu, w przebiegu której występują:
- hiperandrogenizm, czyli rozwój męskich cech fizycznych, w szczególności owłosienia (na twarzy, brzuchu, kończynach),
- zaburzenia owulacji, skutkujące niemożnością zajścia w ciążę.
Lekiem pierwszego wyboru, jeśli chodzi o stymulację owulacji przy PCOS, jest cytrynian klomifenu, aczkolwiek coraz częściej zastępuje się go letrozolem.
Skuteczność terapii jest w tego typu przypadkach wysoka – do jajeczkowania dochodzi u 70-90 procent pacjentek (dane A.Drosdzol-Cop , H. Kopicz).
Skutki ubocze stymulacji owulacji
Czy stymulacja owulacji ma skutki uboczne? Może mieć, zarówno krótko- jak i długofalowe. Szczególną uwagę należy zwrócić na kontekst ewentualnych schorzeń nowotworowych, aczkolwiek doniesienia naukowe w tej materii nie są jednoznaczne.
Na przestrzeni lat dowodzono związków między stymulowaniem owulacji a zwiększonym ryzykiem zachorowania na raka piersi oraz jajnika. Inne opracowania jednak takiego związku nie wykazywały, podkreślano natomiast, że podwyższone zagrożenie chorobą nowotworową ma związek nie tyle z terapią, co niepłodnością samą w sobie.
Współcześnie uważa się, że leczenie tego typu metodami nieznacznie podnosi ryzyko wystąpienia tzw. guzów granicznych jajnika, które jednak przy wczesnym rozpoznaniu wiążą się z dobrymi rokowaniami.
Jeśli chodzi o skutki uboczne mniejszego kalibru i występujące w krótszej perspektywie czasowej, wymienić wśród nich można:
- spadek popędu płciowego, suchość w pochwie,
- ból głowy, rozdrażnienie, uczucie zmęczenia,
- bóle mięśni i stawów, ogólne rozbicie,
- przyrost wagi, dolegliwości żołądkowo-jelitowe.
Cena stymulacji owulacji
Koszt stymulacji owulacji, który musi ponieść pacjentka, związany jest przede wszystkim z zakupem leków. Cena preparatów jest wysoka – najtańsze kosztują około 100 zł, najdroższe – ponad 1000 zł.
Należy jednak pamiętać, że znaczna część z nich może zostać zrefundowana przez Narodowy Fundusz Zdrowia. Jeśli posiadasz receptę i przysługuje ci maksymalna refundacja, za tabletki lub roztwory do wykonywania iniekcji zapłacisz w granicach od 3 zł do około 150 zł za pełen cykl.
Do tego należy jednak doliczyć koszt wizyt lekarskich – jedna konsultacja specjalistyczna to koszt rzędu 100 zł do nawet 300 zł w zależności od miasta i kliniki.
Naturalna stymulacja owulacji
Czy jest możliwa naturalna stymulacja owulacji, bez użycia środków farmakologicznych? W niektórych przypadkach tak, wszystko jednak zależy od podłoża, na jakim występują zaburzania jajeczkowania.
Domowe sposoby w dużej mierze sprowadzają się do działań profilaktycznych i są wskazane dla kobiet, które mają problemy z owulacją z powodu otyłości, złej diety, niewłaściwej (zbyt małej lub zbyt dużej) dawki aktywności fizycznej, nadmiernej ekspozycji na czynniki stresujące.
W takich sytuacjach stymulacja jajników możliwa jest do pewnego stopnia dzięki zmianie trybu życia. Należy jednak pamiętać, że problem niepłodności często jest bardzo złożony, a jej przyczyny nie zawsze możliwe do wyjaśnienia.
Przed rozpoczęciem jakichkolwiek kuracji, należy się skonsultować z lekarzem, wskazane jest też wykonanie zleconych przez niego badań – dotyczy to zarówno kobiet, jak też ich partnerów.
