Reklama
Czym jest wazektomia i na czym polega?
Pytanie, co to jest wazektomia stawia sobie wiele osób, które nie chcą mieć dzieci, lub nie powinny ich mieć ze względu na stan zdrowia.
W przypadku, gdy decyzja zapadła, warto wiedzieć, że mikrochirurgiczny zabieg wazektomii, znany też pod nazwą podwiązanie nasieniowodów jest skuteczną i powszechnie stosowaną na świecie metodą kontroli urodzeń.
Rozważający tę formę antykoncepcji dla mężczyzn, często zastanawiają się, czy wazektomia boli - jednak w tej kwestii obawy są niepotrzebne - podczas zabiegu stosuje się znieczulenie miejscowe, a niewielkie dolegliwości pooperacyjne, takie jak obrzęk, zasinienia, czasem lekki ból jąder po wazektomii, zwykle ustępują po kilku dniach.
Zainteresowanym tym, jak wygląda wazektomia, pokrótce opiszemy procedurę. Przed zabiegiem lekarz omawia z pacjentem, na czym polega wazektomia i wskazuje ewentualne ryzyko powikłań.
W ramach przygotowywania do zabiegu obszar pachwin jest sterylizowany i znieczulany miejscowo.
Lekarz wykonuje niewielkie nacięcie lub nakłucie w skórze moszny, aby uzyskać dostęp do nasieniowodów. Następnie nasieniowody są przecinane, a ich końce zabezpieczane poprzez koagulację, szwy lub klipsy chirurgiczne.
Nacięcia skórne są zamykane za pomocą szwów, które zwykle same się wchłaniają i nie wymagają usunięcia.
Na pytanie: ile trwa wazektomia, można odpowiedzieć, że od 20 minut do godziny, w zależności od metody przeprowadzania zabiegu.
Na koniec pacjent otrzymuje instrukcje dotyczące opieki pooperacyjnej. Pełne wyzdrowienie zwykle następuje po kilku dniach, chociaż przez krótki okres zaleca się unikania intensywnej aktywności fizycznej.
Prawidłowo wykonana wazektomia jest najskuteczniejszą metodą uniknięcia ciąży, zatem decyduje się na nią wielu mężczyzn, którzy nie planują potomstwa - w Chinach to nawet 7 mln rocznie.
Dzięki rozwojowi technologii, powstają nowe, jeszcze mniej inwazyjne metody przeprowadzania wazektomii, minimalizujące ryzyko krwawienia, siniaków i bólu po zabiegu, np. coraz częściej zamiast skalpela używa się precyzyjnej wiązki laserowej.
Z kolei kanadyjska metoda wazektomii bez skalpela polega na rozwarstwieniu skóry (zamiast jej przecinania) i zastosowaniu zacisków na nasieniowody, bez konieczności zakładania szwów.
Czy wazektomia jest legalna?
Rozważających zabieg najczęściej nurtuje kwestia, czy wazektomia jest legalna. Warto mieć świadomość, że zależy to od przepisów obowiązujących w danym kraju.
Państwa, gdzie wazektomia jest legalna to przede wszystkim kraje anglosaskie:
- Wielka Brytania,
- Stany Zjednoczone,
- Kanada,
- Australia.
Także historycznie znajdujące się w kręgu wpływów brytyjskich Indie, promują wazektomię jako część państwowego programu kontroli urodzeń.
W Chinach do 2015 wazektomia była elementem polityki jednego dziecka, ale nawet po wycofaniu programu, jest nadal bardzo często stosowana.
Wazektomia jest legalna w Austrii, Danii, Finlandii, Szwecji i Norwegii, natomiast w większości krajów europejskich jest dopuszczalna, ponieważ nie jest zakazana odrębnymi przepisami.
Problem z legalnością wazektomii wiąże się z tłem kulturowym, szczególnie wazektomia a Kościół Katolicki to trudna kwestia.
W krajach, gdzie pozycja Kościoła jest mocna, ogromne znaczenie ma fakt, że z religijnego punktu widzenia odbieranie płodności, jakim jest wazektomia jest postrzegane jako grzech śmiertelny (i to zarówno dla pacjenta, jak i dla lekarza wykonującego procedurę).
Z tego względu w większości państw katolickich wazektomia jest tematem kontrowersyjnym, co nie znaczy, że zakazanym prawnie.
O tym, czy wazektomia w Polsce jest legalna czy nie, dyskutowano dość długo, ponieważ w myśl art. 156 §1 pkt 1 Kodeksu Karnego, każdy kto powoduje ciężki uszczerbek na zdrowiu w postaci pozbawienia zdolności płodzenia podlega karze pozbawienia wolności na czas nie krótszy od lat 3.
W 2008 roku do prokuratury wpłynęło nawet zawiadomienie o możliwości popełnienia przestępstwa przez lekarza oferującego zabiegi wazektomii u mężczyzn.
Prokuratura odrzuciła zarzuty, ponieważ chirurg zeznał, że każdorazowo informował pacjentów o przebiegu zabiegu, jego skutkach i możliwych powikłaniach, a zatem upewnił się, że pacjent podjął świadomą decyzję.
Reklama
Czy wazektomia jest odwracalna?
Osoby nieplanujące dzieci, często zastanawiają się, na ile lat wystarczy wazektomia. Odpowiedź jest prosta – na zawsze. Nie znaczy to jednak, że odwrócenie wazektomii jest niemożliwe.
W przypadku zmiany decyzji, opcją jest wazowazostomia, czyli procedura chirurgiczna, w której przecięte końce nasieniowodów są ponownie łączone, aby przywrócić przepływ plemników.
Czy to znaczy, że wazektomia jest w pełni odwracalna? Niestety nie. Ogólny stan zdrowia, wiek pacjenta i inne indywidualne czynniki zdrowotne mogą wpływać na zdolność do regeneracji i gojenia, a tym samym na skuteczność procedury.
Istotna jest metoda, jaką pierwotnie dokonano wazektomii – im mniej uszkodzeń nasieniowodów, tym proces są łatwiejszy do odwrócenia. Poza tym szansa na odwracalność wazektomii maleje z upływem czasu. Największe prawdopodobieństwo jest zazwyczaj w ciągu kilku lat po zabiegu.
Ogólnie przyjmuje się, że wazektomia jest odwracalna w 70-90 procentach. Niestety 100 procent nikt nam nie zagwarantuje, ponieważ nawet przy udanej operacji wazowazostomii i pełni zdrowia istnieje ryzyko, że ciało zaczęło produkować przeciwciała przeciw plemnikom.
Może się tak zdarzyć, ponieważ wazektomia zakłóca barierę, która normalnie oddziela plemniki od układu odpornościowego.
Gdy w wyniku wazektomii plemniki uwalniają się do tkanki otaczającej, układ odpornościowy może je uznać za ciała obce i zacząć produkować przeciwciała przeciwko nim. Dlatego też pytanie: czy można cofnąć wazektomię jest tak trudne i niejednoznaczne.
Wśród lekarzy wykonujących zabieg, panuje też niepisana umowa, aby odradzać wazektomię osobom bardzo młodym, zmagającym się z depresją czy nieposiadającym jeszcze dzieci.
Zabieg jest rekomendowany przede wszystkim osobom, które już spełniły się w roli ojca, a nie chcą mieć więcej dzieci, albo takim, które nie chcą przekazać potomstwu poważnych chorób genetycznych.
Reklama
Skuteczność wazektomii. Jakie ryzyko ciąży?
Wazektomia to wciąż dla wielu temat tabu. Częsty mit dotyczący zabiegu dotyczy kwestii wazektomia a wytrysk.
Czy po wazektomii dochodzi do wytrysku? Warto wiedzieć, że mężczyźni po zabiegu prowadzą udane życie seksualne i nadal doświadczają wytrysku – dokładnie tak jak przed zabiegiem.
Przecięcie lub blokowanie nasieniowodów zapobiega przemieszczaniu się plemników z jąder do nasieniowodów, gdzie normalnie mieszałyby się z innymi płynami w celu utworzenia nasienia.
Jednak plemniki stanowią tylko niewielki procent (około 2% do 5%) całkowitej objętości nasienia.
Większość płynu ejakulatu jest produkowana przez gruczoły dodatkowe, takie jak gruczoł krokowy i pęcherzyki nasienne, które nie są dotknięte wazektomią.
Pytanie nie powinno zatem brzmieć: czy po wazektomii jest wytrysk, ale: czy wytrysk zawiera plemniki i czy zauważę jakąkolwiek różnicę?
Skuteczność wazektomii oznacza, że mężczyzna nadal produkuje normalną objętość nasienia, ale jego nasienie nie zawiera już plemników.
Ponieważ plemniki stanowią tak małą część nasienia, większość mężczyzn nie zauważy żadnej zmiany w wyglądzie, konsystencji, objętości lub sposobie wytrysku nasienia po wazektomii.
Funkcje seksualne, w tym libido, zdolność do osiągania erekcji i orgazmu, również pozostają niezmienione po wazektomii, ponieważ zabieg nie wpływa na poziomy hormonów, nerwy odpowiedzialne za erekcję i wytrysk, ani na żadne inne aspekty fizjologii seksualnej.
Wszystkich, których nurtuje kwestia wazektomia a ryzyko ciąży - uspokajamy. Statystycznie ryzyko ciąży po wazektomii jest bardzo niskie. Szacuje się, że ciąża po wazektomii u partnera, może przytrafić się tylko około 0,1% do 0,2% (1 na 1000 do 2 na 1000) kobiet.
Szansa na wpadkę po wazektomii występuje przede wszystkim w ciągu pierwszych kilku miesięcy po zabiegu, zanim plemniki zostaną całkowicie usunięte z nasieniowodów.
Niestety w rzadkich przypadkach nasieniowody mogą naturalnie się zregenerować, co pozwala plemnikom na ponowne przemieszczanie się do nasienia, ale dotyczy to bardzo niewielkiego procenta pacjentów.
Dla większości mężczyzn rozważających zabieg, kluczowym pytaniem jest: czy po wazektomii można mieć dzieci? Innymi słowy: po jakim czasie wazektomia jest skuteczna?
Niestety, trzeba być cierpliwym - mężczyźni nie są natychmiastowo bezpłodni po wazektomii.
Także odpowiedź na pytanie, co się dzieje z plemnikami po wazektomii – nie jest taka prosta. Plemniki mogą być obecne w górnej części nasieniowodów, za miejscem przecięcia, jeszcze przez kilka miesięcy po zabiegu.
Lekarze zwykle zalecają, aby pacjenci wykonywali testy nasienia po około 8-16 tygodniach lub po określonej liczbie ejakulacji (często 15-20), aby upewnić się, że w nasieniu nie ma już plemników.
Do tego czasu parom zaleca się stosowanie innych metod antykoncepcji, aby zapobiec ciąży.
Ponieważ minimalna szansa na dziecko zaraz po wazektomii istnieje, ważne jest, aby mężczyźni przestrzegali zaleceń swojego lekarza dotyczących testowania nasienia po zabiegu i kontynuowali stosowanie innych metod antykoncepcji do czasu, aż otrzymają potwierdzenie, że ich nasienie nie zawiera plemników.
Reklama
Zalecenia po wazektomii
W celu zapewnienia bezpiecznego i skutecznego gojenia, pacjenci otrzymują zalecenia po zabiegu wazektomii. Przede wszystkim większość lekarzy rekomenduje, aby pacjenci odpoczywali przez pierwsze 24-48 godzin po zabiegu, unikając nadmiernego wysiłku i intensywnej aktywności fizycznej.
Aby zmniejszyć obrzęk i ból, przez pierwsze 1-2 dni po zabiegu pacjenci mogą stosować na mosznę zimne okłady (np. torebki z lodem owinięte w ręcznik).
Lekarze mogą zalecić leki przeciwbólowe, takie jak paracetamol lub ibuprofen. Ważne jest, aby unikać kwasu acetylosalicylowego, ponieważ może ona zwiększać ryzyko krwawienia.
Pacjenci mogą brać prysznic dzień po zabiegu, ale przez kilka dni powinni unikać kąpieli, pływania lub zanurzania się w wodzie. Delikatne mycie obszaru operowanego jest ważne, ale należy unikać energicznego pocierania.
Panowie mogą wznowić aktywność seksualną po upływie tygodnia, chociaż indywidualne zalecenia mogą się różnić.
Ważne jest, aby pamiętać, że wazektomia nie jest natychmiastowo skuteczna w zapobieganiu ciąży, więc konieczne jest stosowanie innych metod antykoncepcji do czasu potwierdzenia braku plemników w nasieniu.
Zalecenia po wazektomii obejmują też monitorowanie ranki pod kątem oznak infekcji, takich jak zwiększony ból, zaczerwienienie, obrzęk.
Alarmującym symptomem jest też gorączka. W przypadku wystąpienia jakichkolwiek niepokojących objawów, należy natychmiast skontaktować się z lekarzem.
Reklama
Powikłania i skutki uboczne wazektomii
Na pytanie: czy wazektomia jest bezpieczna, odpowiadamy - jest uważana za jedną z najbezpieczniejszych i najbardziej skutecznych form kontroli urodzeń.
Aktywne infekcje, niektóre choroby przewlekłe lub zaburzenia krzepnięcia, mogą stanowić przeciwwskazania do wazektomii, jednak dla większości mężczyzn jest to zabieg w pełni bezpieczny i mało inwazyjny.
Powikłania są rzadkie i większość panów wraca do normalnych działań w ciągu kilku dni. Jednak, jak każda interwencja chirurgiczna, tak i wazektomia wiąże się z pewnym ryzykiem skutków ubocznych i powikłań.
Jeśli mielibyśmy wskazać wady wazektomii, byłby to dyskomfort lub ból, a także siniaki i obrzęki w obszarze moszny, ale z zaznaczeniem, że zwykle ustępują po kilku dniach.
Jakie są skutki uboczne wazektomii? Powikłania po wazektomii są niezwykle rzadkie. Sporadycznie, mężczyźni mogą doświadczyć zapalenia najądrzy - stanu zapalnego powodującego ból i obrzęk, który zwykle mija po kuracji antybiotykami.
Bardzo mały odsetek mężczyzn doświadcza chronicznego bólu moszny, który może trwać miesiące lub lata i wymagać dalszego leczenia.
Śladem po przebytej wazektomii jest mała blizna, która z czasem staje się mniej widoczna. W przypadku wazektomii bez skalpela, blizna może być jeszcze mniejsza lub niezauważalna.
Wbrew powtarzanym mitom, badania naukowe nie wykazały przekonującego związku między wazektomią a zwiększonym ryzykiem raka prostaty.
Drugim przeświadczeniem, które zostało obalone jest wazektomia a testosteron – zabieg nie wpływa na poziom tego hormonu, ponieważ nie uszkadza jąder, które go produkują.
Mężczyźni, którzy później zdecydują się na posiadanie dzieci, mogą rozważyć procedury in vitro po wazektomii, takie jak ICSI (wstrzyknięcie pojedynczego plemnika do komórki jajowej).
Plemniki mogą być uzyskane bezpośrednio z jąder lub najądrzy przez procedury takie jak PESA (aspiracja plemników z najądrzy) lub TESE (biopsja jądra).
Mimo że wazektomia jest uważana za trwałą, istnieją opcje dla tych, którzy zmienią zdanie w kwestii rodzicielstwa. Ważne jest, aby przed podjęciem decyzji o wazektomii dokładnie omówić wszystkie opcje, potencjalne ryzyka i korzyści z wykwalifikowanym specjalistą.
Reklama
Badanie nasienia po wazektomii
Po wazektomii ważne jest wykonanie badania nasienia, aby upewnić się, że ejakulat nie zawiera już żywych plemników i że para może przestać stosować inne metody antykoncepcji.
Lekarze zwykle zlecają pierwsze badanie nasienia po wazektomii około 8 do 16 tygodni po zabiegu lub po określonej liczbie ejakulacji (często zaleca się około 15-20 ejakulacji), ponieważ tyle czasu może zająć całkowite usunięcie z nasieniowodów pozostałych plemników.
Cena za rozszerzone badanie nasienia po wazektomii wynosi około 150-250 zł, w zależności od lokalizacji i laboratorium.
Wynik badania nasienia po wazektomii jest uważany za wiarygodny, gdy w próbce nasienia nie wykrywa się żadnych żywych plemników.
W niektórych przypadkach lekarze mogą zalecić wykonanie dwóch badań spermy po wazektomii w odstępie kilku tygodni, aby potwierdzić trwały brak plemników w ejakulacie.
Oczekiwanym wynikiem jest azoospermia (brak plemników w nasieniu) lub niedojrzała azoospermia (obecność tylko martwych plemników).
Jeśli test nasienia po wazektomii wykaże żywe plemniki, pacjent musi kontynuować stosowanie innych metod antykoncepcji i może być potrzebne dalsze testowanie.
Reklama
Wazektomia u kobiet. Czy jest możliwa?
Wielu mężczyzn pogłębiających temat wazektomii, zastanawia się, czy istnieje wazektomia dla kobiet – w celu porównania obu opcji. W tym miejscu warto zaznaczyć, że termin wazektomia u kobiet, jest niewłaściwy, ponieważ nie mają one nasieniowodów. Tożsamy zabieg sterylizacji nazywa się w tym przypadku ligacją jajowodów.
Zabieg podwiązania jajowodów jest przeznaczony dla kobiet, które w przyszłości nie planują dzieci lub nie powinny ich mieć ze względów zdrowotnych.
Jajowody (rurki, które przenoszą jajeczka z jajników do macicy) są przecinane, zamykane lub blokowane w celu trwałego zapobiegania ciąży. Dzięki temu plemniki nie są w stanie spotkać się z jajeczkiem i zapłodnić go.
Ligacja jajowodów, zwana popularnie wazektomią kobiecą może być wykonana na kilka sposobów: z resekcją jajowodów, elektrokoagulacją, czy wprowadzeniem urządzenia powodującego tworzenie się blizny, która naturalnie blokuje jajowody.
Ligacja jajowodów jest uważana za bardzo skuteczną formę stałej kontroli urodzeń jest to jednak zabieg o wiele bardziej inwazyjny niż wazektomia u mężczyzn.
Proces rekonwalescencji po ligacji jajowodów może się różnić w zależności od metody chirurgicznej i indywidualnych okoliczności, ale większość kobiet może wrócić do normalnych działań w ciągu kilku dni.
Podobnie jak wszystkie zabiegi chirurgiczne, ligacja jajowodów niesie ryzyko powikłań, takich jak infekcja, krwawienie, uszkodzenie innych organów, reakcje na znieczulenie, a także możliwość niepowodzenia zabiegu (choć jest to rzadkie).
Podobnie, jak w przypadku wazektomii, decyzja o ligacji jajowodów powinna być podejmowana po dokładnym rozważeniu i konsultacji z lekarzem.
Jest to zazwyczaj opcja dla kobiet, które są pewne, że nie chcą mieć więcej dzieci w przyszłości.
Choć wyszukując informację o sterylizacji kobiet, często natkniemy się na powtarzany termin podwiązanie jajników, warto wiedzieć, że w medycynie nie istnieje procedura znana jako zabieg podwiązania jajników w kontekście kontroli urodzeń.
Jest to mylna nazwa, która niestety zyskała popularność. Jajniki są odpowiedzialne za produkcję jajeczek oraz hormonów płciowych, takich jak estrogen i progesteron.
Chirurgiczne usunięcie jajników (ooforektomia) wpłynęłoby na równowagę hormonalną kobiety, a także mogłoby wywołać przedwczesną menopauzę.
Ile kosztuje wazektomia? Cena zabiegu
Wiele osób zastanawia się, ile kosztuje wazektomia w poszczególnych krajach.
Ceny wazektomii mogą się znacznie różnić w zależności od wielu czynników, w tym lokalizacji geograficznej, udogodnień szpitalnych lub klinicznych, honorarium lekarza, wykorzystanej metody wazektomii (tradycyjna wazektomia vs. wazektomia bez skalpela) oraz tego, czy wymagane są dodatkowe usługi medyczne lub testy.
W niektórych państwach systemy opieki zdrowotnej lub ubezpieczenia zdrowotne częściowo lub całkowicie pokrywają koszt wazektomii, szczególnie jeśli jest ona wykonywana z ważnych powodów medycznych. W innych przypadkach pacjenci sami ponoszą cenę wazektomii.
W Stanach Zjednoczonych koszt wazektomii może wynosić około 1000 dolarów, jeśli jest wykonywana w klinice ambulatoryjnej, ale może wzrosnąć, jeśli procedura jest wykonywana w szpitalu.
W krajach takich jak Wielka Brytania, wazektomia może być dostępna w ramach National Health Service (NHS), jednak prywatne kliniki mogą pobierać opłaty w zakresie od kilkuset do kilku tysięcy funtów.
W innych krajach cena zabiegu wazektomii może się znacznie różnić w zależności od standardów opieki zdrowotnej i struktury ubezpieczeń zdrowotnych.
Ile kosztuje wazektomia w Polsce? Koszt w prywatnej polskiej klinice to 2000-2700 zł za zabieg. Cena różni w zależności od miasta i specjalisty. Wyspecjalizowani chirurdzy urolodzy, którzy mają na koncie kilkaset zabiegów, zazwyczaj pobierają wyższe opłaty.
Wazektomia na NFZ - czy jest refundowana?
W niektórych krajach wazektomia jest dostępna za darmo. W 2023 roku mija 20 lat od wykonania pierwszego zabiegu wazektomii w Polsce, ale nadal wazektomia na NFZ pozostaje w strefie marzeń.
Przyczyną, dla którego NFZ nie refunduje wazektomii jest jej nieuściślony status prawny, o którym pisaliśmy powyżej. Ministerstwo Zdrowia nie wprowadza zabiegu do szpitali.
Dopóki nie nastąpi wyraźna zmiana w prawie, na pytanie czy wazektomia jest refundowana przez NFZ, jeszcze długo odpowiedź pozostanie negatywna.
