Układ odpornościowy

Układ immunologiczny – choroby autoimmunologiczne, szczepienia, antybiotyki i wzmacnianie odporności

Układ immunologiczny odpowiada za utrzymanie odporności organizmu. W jego skład wchodzą narządy limfatyczne, naczynia chłonne oraz specjalne komórki i przeciwciała. Odporność organizmu jest niezbędna, aby móc prawidłowo funkcjonować bez obaw o bakterie, wirusy i grzyby, które nieustannie otaczają każdego człowieka.

Układ odpornościowy - jak działa?

Układ odpornościowy ma za zadanie identyfikować i eliminować szkodliwe patogeny,  komórki nowotworowe, wirusy, grzyby, bakterie, pierwotniaki i pasożyty. Wykorzystuje do tego limfocyty. Co to są limfocyty? To białe krwinki, które po wyprodukowaniu gromadzone są m.in. w szpiku kostnym, węzłach chłonnych, śledzionie i grasicy. Ich transportem zajmują się naczynia limfatyczne, które są łącznikami w systemie odpornościowym.

Limfocyty dzielą się na:

• Limfocyty – komórki dbające o swoistą odporność organizmu – poprzez zapamiętywanie rozpoznają i eliminują drobnoustroje.
• Fagocyty – odpowiedzialne są za pochłanianie i trawienie szkodliwych substancji.

Po dostaniu się do organizmu szkodliwego drobnoustroju rozpoczyna się odpowiedź immunologiczna. Leukocyty B produkują odpowiednie przeciwciała i unieszkodliwiają intruza. Niestety układ immunologiczny jak każdy inny system organizmu ulega osłabieniu lub uszkodzeniu. Dochodzi wtedy do infekcji lub chorób autoimmunologicznych.

Choroby autoimmunologiczne

Choroba immunologiczna jest upośledzeniem funkcji układu odpornościowego, który mylnie rozpoznaje i interpretuje własne komórki jako szkodliwe i zaczyna z nimi walczyć.

Choroby immunologiczne dzieli się na:

• Swoiste narządowo – dotyczą jednego narządu;
• Nieswoiste narządowo – dotyczą wielu narządów i kilku systemów jednocześnie;

Obecnie nie ma skutecznego leku na choroby immunologiczne. Jedynym rozwiązaniem jest kontrolowanie i leczenie ich objawów. W zależności od schorzenia dochodzi do lekkiej dysfunkcji organizmu lub do znacznej niepełnosprawności, a nawet śmierci.

Przyczynami chorób, a właściwie czynnikami, które zwiększają ryzyko występowania tych schorzeń są:

• Skłonności genetyczne – często tego typu choroby są dziedziczone.
• Płeć – częściej chorują kobiety niż mężczyźni. Najprawdopodobniej wynika to z działalności hormonów płciowych.
• Przebyte infekcje – zaburzają działanie układu odpornościowego, co może wpływać na nieprawidłowe rozpoznawanie zagrożenia.

Istnieje ponad 80 chorób autoimmunologicznych, które mogą dotyczyć każdego narządu. Najczęściej diagnozowane to:

• Cukrzyca typu I – atakuje trzustkę, co uniemożliwia jej odpowiednią produkcję insuliny
• Łuszczyca – niszczy skórę, przez co pojawiają się na niej wykwity przypominające rybią łuskę
• Stwardnienie rozsiane – działa destrukcyjnie na układ nerwowy, co skutkuje problemami ze wzrokiem, mową i poruszaniem się.
• Choroba Leśniowskiego-Crohna – wywołuje owrzodzenie układu pokarmowego powodując bolesne dolegliwości, wpływające na funkcjonowanie całego organizmu.
• Choroba Gravesa-Basedowa – atakuje tarczycę, co prowadzi do jej nadczynności
• Reumatoidalne zapalenie stawów – stawy ulegają deformacjom

Szczepienia obowiązkowe

Szczepionka to materiał biologiczny zawierający antygen, który pobudza układ immunologiczny do wytworzenia swoistej (nabytej) odporności. Obecnie szczepienia dzieci wywołują kontrowersje, gdyż mają one zarówno zwolenników, jak i przeciwników. 

Kalendarz szczepień określa wiek i rodzaj przyjęcia antygenów. Obowiązkowe szczepionki są bezpłatne dla wszystkich dzieci, które mieszkają w Polsce, gdyż są refundowane przez Ministerstwo zdrowia.

Każda szczepionka, czy jest to szczepionka przeciw grypie (nieobowiązkowa), czy szczepionka na pneumokoki musi być poprzedzona konsultacją lekarską. Osoba szczepiona musi być całkowicie zdrowa, gdyż podanie antygenów osobie z osłabioną odpornością może wywołać poważne komplikacje.

Antybiotyk – kiedy stosować?

Antybiotyk to substancja, która pozwala na zwalczanie infekcji bakteryjnych bez szkody dla organizmu. Jednak niewłaściwie i niezasadnie stosowany jest niebezpieczny dla zdrowia. Należy go stosować tylko według zaleceń lekarza. Na rynku dostępne są różne rodzaje antybiotyków, które lekarz dostosowuje do schorzenia i indywidualnych potrzeb.

Antybiotyki w ciąży powinny być stosowane tylko w ostateczności, gdy infekcja nie ustępuje po zastosowaniu nieinwazyjnego leczenia. Penicylina, cefalosporyny oraz niektóre z makrolidów mogą być zażywane przez kobiety w ciąży bez ryzyka uszkodzenia płodu.

Należy pamiętać, że przepisaną kurację antybiotykową należy stosować według zaleceń lekarza. Przerwanie jej sprawia, że nie tylko jest ona nieskuteczna, ale także uodparnia pozostałe bakterie na działanie leku.

Antybiotyk i alkohol to połączenie, które nie jest niebezpieczne dla zdrowia, jednak zaburza działanie leków i wzmaga niepożądane skutki uboczne antybiotyków – dolegliwości żołądkowe. Dlatego też należy unikać spożywania alkoholu w trakcie leczenia.

Probiotyk – działanie i zastosowanie

Probiotyki zawierają najczęściej bakterie kwasu mlekowego, które dobroczynnie działają na florę fizjologiczną w układzie pokarmowym. Szczególnie wskazane są w przypadku stosowania antybiotyków, które niszczą zarówno złe, jak i dobre bakterie i powodują dolegliwości takie jak biegunka i bóle brzucha.

Ponadto probiotyki:

• Wspomagają wchłanianie witamin i minerałów
• Zwiększają odporność na alergie
• Obniżają poziom złego cholesterolu
• Zwiększają odporność

Najlepszy probiotyk to naturalny probiotyk. Korzystne bakterie probiotyczne zawarte są w jogurtach, kefirze, maślance oraz zsiadłym mleku.

Jak wzmocnić odporność?

Osłabiona odporność sprawia, że szkodliwe substancje atakują organizm wywołując infekcje takie jak przeziębienie czy grypa. Zatem jak wzmocnić odporność i cieszyć się zdrowiem każdego dnia?

• Odpowiednia dieta bogata w witaminy i minerały – zdrowe odżywianie jest gwarancją nie tylko dobrej odporności, ale także prawidłowego funkcjonowania całego organizmu. Dieta powinna być bogata w cynk, żelazo i witaminę C. Niezbędne są również antyoksydanty (m.in. bioflawonoidy), które zapobiegają powstawaniu wolnych rodników.
• Zioła na odporność – są doskonałym sposobem na zapobieganie, a także leczenie infekcji. Warto sięgnąć m.in. po dziurawca czy bratka polnego.
• Tabletki na odporność – suplementy diety warto stosować przede wszystkim w okresach wzmożonej zachorowalności na przeziębienie i grypę. 
• Aktywność fizyczna – poprawia procesy w organizmie odpowiedzialne za walkę z drobnoustrojami.
• Wietrzenie pomieszczeń – wymiana powietrza pomaga pozbyć się zarazków.
• Unikanie używek – każda z nich destrukcyjnie wpływa na cały organizm – także na odporność.
• Odpoczynek – zmęczenie jest jedną z przyczyn obniżenia odporności, dlatego należy zadbać o regenerację.
• Dostosowanie ubioru do pogody – zarówno wychłodzenie jak i przegrzewanie organizmu nie sprzyja zdrowiu.