Reklama
Co lubi trzustka? Zasady diety
Dieta trzustkowa przeznaczona jest dla osób z przewlekłym zapaleniem, ostrym zapaleniem oraz chorobą nowotworową trzustki. Obok leczenia farmakologicznego (lub operacyjnego) ma podstawowe znaczenie dla poprawy stanu zdrowia.
Zadaniem diety przy chorej trzustce jest jej odciążenie przy jednoczesnym dostarczeniu niezbędnych składników odżywczych lub ich uzupełnieniu, poprawa jej funkcji czynnościowych, zapobieganie nadmiernej utracie masy ciała, zmniejszenie bólu i uregulowanie wypróżnień - pacjenci z chorą trzustką często miewają stolce tłuszczowe, połączone z biegunką, bowiem występuje u nich niedobór enzymów odpowiedzialnych za rozkład tłuszczów.
Wszystko to sprawia, że dieta na trzustkę jest lekkostrawna, z wyważoną ilością tłuszczów, raczej wysokokaloryczna, z indywidualnie dobranymi dawkami poszczególnych enzymów trawiennych. Przy jednoczesnych nieprawidłowościach w funkcjonowaniu wątroby zastosowanie ma zbliżona zasadami dieta wątrobowo-trzustkowa.
Ogólne zasady diety przy zapaleniu czy raku trzustki są uniwersalne, jednak jej szczegóły zawsze należy dostosować indywidualnie do pacjenta, zależnie od rodzaju schorzenia, stopnia jego zaawansowania i etapu rekonwalescencji.
Reklama
Co można jeść w diecie trzustkowej? Tabela produktów
W diecie trzustkowej zaleca się spożywanie 5-6 posiłków dziennie w odstępach co 3 godziny. Posiłki powinny być małe objętościowo, aby nie powodować dyskomfortu pacjenta i wywoływać biegunek. Wskazane jest, aby w każdym z posiłków ilość tłuszczów była podobna, ponieważ odpowiednia podaż tłuszczów w schorzeniach trzustki ma bardzo istotne znaczenie.
Potrawy przyrządza się gotowane w wodzie albo na parze, pieczone w rękawie lub duszone bez uprzedniego obsmażania. Smażenie na tłuszczu jest niedozwolone, podobnie jak pieczenie tradycyjne z dodatkiem tłuszczu. Posiłki doprawia się głównie ziołami, unikając przypraw ostrych (pieprz, papryka, chili). Sól można stosować w ograniczonych ilościach.
Pieczywo można jeść pszenne, „wczorajsze”, świeże jest niewskazane. Dozwolone jest chude mięso i wędliny oraz chude ryby; nie należy spożywać tłustych i mocno wędzonych.
Spośród owoców najbardziej wartościowy w diecie trzustkowej jest banan. Jest lekkostrawny i bogaty w mikroelementy - tzw. gęsty żywieniowo. Wskazane są również jabłka pieczone, a także morele i brzoskwinie - najlepiej bardzo dojrzałe i zmiksowane (bez skórki). Z warzyw niezalecane są ogórki i warzywa kapustne, również w postaci kiszonej, ponieważ są ciężkostrawne i mogą powodować wzdęcia.
Absolutnie zabronione są napoje nawet z niewielką zawartością alkoholu. W schorzeniach trzustki wymagana jest całkowita abstynencja, nie tylko w czasie zaostrzenia choroby, ale także po wyzdrowieniu.
Poniższa tabela zawiera szczegółowe zestawienie produktów dozwolonych i niedozwolonych w diecie trzustkowej.
|
Produkty |
Dozwolone |
Niedozwolone |
|
Pieczywo, produkty mączne |
chleb pszenny czerstwy, bułki czerstwe, suchary, grzanki, tosty, krakersy, kasza manna, drobna perłowa, płatki owsiane, ryż, makaron pszenny, kasza kukurydziana |
chleb świeży, chleb razowy, graham, ciastka, pączki, faworki, naleśniki, pancakes smażone na tłuszczu |
|
Mleko i jego przetwory |
mleko do 2% zawartości tłuszczu - świeże i zsiadłe, maślanka, kefir, chudy twaróg, jogurt |
mleko pełne, sery żółte, pleśniowe, wędzone i topione, śmietana, mleko skondensowane |
|
Jaja |
białko jaja, omlet z pianą z białka, jaja do zagęszczania sosów, żółtko sporadycznie i w ograniczonych ilościach |
gotowane na twardo, sadzone, jajecznica na boczku lub słoninie, jaja w majonezie, kotlety jajeczne |
|
Mięso i drób |
chude: cielęcina, wołowina, chuda wieprzowina (schab, polędwica), kurczak, kura, indyk, gołąb, królik |
tłusta wołowina i wieprzowina, kaczka, gęś, tatar, podroby, kotlety mielone smażone |
|
Wędliny |
chude: szynka, polędwica, wędliny drobiowe, kiełbasa szynkowa |
tłuste wędliny, mocno wędzone, mielonki, wędliny konserwowe, baleron, salceson, kaszanka, pasztety, wędliny suszone, metka, kiełbasa polska |
|
Ryby |
chude słodkowodne i morskie, gotowane - dorsz, mintaj, flądra, szczupak, sandacz, lin, leszcz, karaś, okoń, ryby w galarecie |
tłuste: karp, śledź, węgorz, makrela, łosoś, halibut, tuńczyk, szprotki, sardynki, konserwy rybne, ryby wędzone |
|
Tłuszcze |
masło, oleje roślinne (sojowy, słonecznikowy), oliwa z oliwek - dodawane do potraw w stanie surowym |
pochodzenia zwierzęcego: słonina, smalec, boczek, łój, skwarki; pochodzenia roślinnego: tzw. masło roślinne, margaryny |
|
Warzywa |
Ziemniaki gotowane, marchew, buraki, sałata zielona, seler, pomidor bez skórki, koper, pietruszka |
ogórki, rzodkiewka, kapusta, cebula, brukselka, brokuły, groch, bób, fasola, kukurydza, por, papryka, szczaw, czosnek. Zabronione są grzyby, frytki, placki ziemniaczane |
|
Owoce |
banany, brzoskwinie, morele (bez skórki), jabłka pieczone. Owoce w postaci musów, kompotów, przecierów |
owoce niedojrzałe, suszone (bakalie), agrest, porzeczki, gruszki, orzechy, migdały, figi, maliny, jeżyny, borówki, śliwki, winogrona, truskawki, poziomki |
|
Desery |
kisiele, kompoty, biszkopty, ciasto drożdżowe, galaretki, miód, dżemy bez pestek |
torty, pączki, faworki, czekolada, chałwa, lody, bita śmietana, makowiec, piernik, ciasto z kremem i/lub z alkoholem |
|
Napoje |
słaba herbata, bawarka, kawa zbożowa z mlekiem, napary ziołowe, wody mineralne niegazowane, słaba kawa |
Wszelkie napoje alkoholowe, kakao, czekolada pitna, słodkie napoje i wody mineralne gazowane, mocna kawa i herbata |
|
Przyprawy |
bazylia, koperek, majeranek, oregano, natka pietruszki, tymianek, cynamon, sok z cytryny, wanilia, sól w ograniczonych ilościach |
papryka słodka, ostra, wędzona, chili, pieprz, curry, przyprawy kuchni indyjskiej i tajskiej, sos sojowy, tabasco, gotowe sosy kuchni azjatyckiej, majonez, musztarda, chrzan, ocet |
Jadłospis w diecie trzustkowej
Jadłospis w diecie trzustkowej jest indywidualny. Uniwersalne są zasady ogólne, natomiast szczegółowe wytyczne odnośnie wartości energetycznej posiłków i ich składu, a także godzin jedzenia pacjent powinien realizować pod nadzorem lekarza prowadzącego i dietetyka. Można również korzystać z cateringu dietetycznego, jednak wcześniej należy uzgodnić jadłospis z kompetentnymi osobami.
Poniżej przykładowy tygodniowy jadłospis w diecie trzustkowej, stosowany zarówno przy zapaleniu, jak i przy raku trzustki.
|
I śniadanie |
II śniadanie |
Obiad |
Podwieczorek |
Kolacja |
|
|
Dzień 1 |
Owsianka lub płatki ryżowe na wodzie z dodatkiem jabłka pieczonego lub banana, słaba herbata |
Bułka lub chleb pszenny z masłem i chudym twarogiem, napar ziołowy |
Rosół na chudym mięsie i warzywach z wermiszelem, pierś z kurczaka (bez skóry) z rusztu, ryż, marchewka na gęsto, kompot z dozwolonych owoców |
Ciasto drożdżowe, słaba kawa z mlekiem sojowym |
Filet z dorsza grillowany, gotowane dozwolone warzywa, woda mineralna niegazowana |
|
Dzień 2 |
Lane kluski z dodatkiem białka jaja na mleku owsianym, kawa zbożowa |
Brzoskwinia, jogurt naturalny |
Zupa krem z pomidorów, sztuka mięsa gotowana (chuda wołowina) w sosie naturalnym, ziemniaki puree, gotowane buraczki, słaba herbata |
Kisiel z soku świeżo wyciskanego z pomarańczy |
Grzanki z masłem, chudą wędliną drobiową i pomidorem bez skórki, napar z ziół |
|
Dzień 3 |
Mus owocowy z dodatkiem płatków owsianych, kawa bezkofeinowa |
Banan, bawarka |
Barszcz czysty z buraków na rosole, indyk pieczony w folii, makaron, sałata zielona skropiona oliwą z oliwek i sokiem z cytryny |
Twarożek chudy z dozwolonymi owocami |
Ryż gotowany z warzywami, z dodatkiem łyżeczki świeżego masła |
|
Dzień 4 |
Grzanki z masłem i pomidorem bez skórki, kawa zbożowa z mlekiem owsianym |
Jabłko pieczone, herbatniki, napar ziołowy |
Zupa jarzynowa, królik duszony w sosie naturalnym, ziemniaki puree, marchewka z wody, woda mineralna |
Biszkopty, herbata |
Filet z dorsza grillowany, chleb pszenny, warzywa gotowane, woda mineralna |
|
Dzień 5 |
Omlet biszkoptowy z białka, przyrządzony na patelni do smażenia bez tłuszczu, szpinak, kawa bezkofeinowa z chudym mlekiem |
Sałatka owocowa z gotowanego jabłka i banana, herbata |
Zupa krem z pomidorów, polędwiczka wieprzowa pieczona w folii z ziołami, ryż, seler gotowany, kompot |
Jogurt naturalny z morelą, herbata |
Grzanki pszenne z masłem i kiełbasą szynkową, herbata |
|
Dzień 6 |
Płatki owsiane na chudym mleku z bananem, kawa zbożowa |
Tosty z chudym twarożkiem, bawarka |
Zupa koperkowa, kurczak pieczony bez tłuszczu (bez skóry), ziemniaki puree, pomidor bez skórki, herbata |
Kisiel owocowy, biszkopt |
Ryż gotowany z jabłkami, woda mineralna |
|
Dzień 7 |
Tosty z masłem i białkiem jaja ściętym na parze, pomidor bez skórki, słaba kawa z chudym mlekiem |
Jogurt naturalny z brzoskwinią i bananem, herbata |
Rosół wołowy na chudym mięsie i warzywach, makaron, natka pietruszki, pierogi z gotowaną wołowiną (ciasto: mąka + woda) doprawioną majerankiem, z dodatkiem łyżeczki masła, rukola, kompot |
Galaretka owocowa |
Grzanki z chudym twarogiem i ziołami, herbata |
Po ostrym zapaleniu trzustki dietę można stopniowo rozszerzać o inne składniki. Należy to robić pod stałą kontrolą lekarza i za jego aprobatą, na podstawie wyników badań. Istnieje bowiem ryzyko nadmiernego obciążenia trzustki zbyt wczesnym wprowadzeniem kolejnych, dotychczas niewskazanych produktów.
Reklama
Przepisy na diecie trzustkowej
Dieta trzustkowa, podobnie jak wątrobowo-trzustkowa, wymaga uwzględniania w jadłospisie nie tylko produktów dozwolonych i zabronionych, ale także sposobu przyrządzania posiłków. Jak już wspomniano, dopuszczalne metody obróbki cieplnej to gotowanie w w wodzie i na parze, duszenie bez uprzedniego obsmażania i pieczenie bez tłuszczu. Niedozwolone jest smażenie na tłuszczu, zwłaszcza głębokim (we frytownicy), a także tradycyjne wędzenie dymem. Mniej szkodliwe jest użycie płynu wędzarniczego.
Poniżej kilka przykładowych przepisów na potrawy w diecie na trzustkę i wątrobę.
Ryba pieczona w folii
Składniki: świeża ryba o chudym mięsie (dorsz, mintaj, flądra), dowolne (dozwolone) zioła, sól
Wykonanie: oczyszczoną rybę natrzeć niewielką ilością soli, do środka włożyć świeże zioła. Rybę zawinąć w folię aluminiową i ułożyć na blasze. Piec w piekarniku w temperaturze 180 stopni przez 10-15 minut, zależnie od wielkości ryby. Podawać z gotowanymi warzywami i ziemniakami (na obiad) lub pieczywem (na kolację).
Zupa krem z jarzyn
Składniki: marchew, pietruszka, ziemniaki, seler, mleko 1,5% tłuszczu, sól
Wykonanie: warzywa obrać, umyć, ugotować do miękkości w niezbyt dużej ilości wody. Po ugotowaniu wodę odlać do osobnego naczynia. Warzywa zblendować, stopniowo dodając w trakcie blendowania wodę z gotowania i kilka łyżek mleka - do pożądanej konsystencji. Całość posolić. Można posypać drobno posiekaną natką.
Ryż z jabłkami
Składniki: jabłka, ryż, cynamon
Wykonanie: ryż opłukać, ugotować do miękkości, biorąc 1 część ryżu i 3 części wody. Jabłka upiec, odrzucić skórkę i gniazda nasienne, miąższ dodać do ryżu, razem zagotować i zdjąć z ognia. Podawać posypane cynamonem.
Obiad w diecie trzustkowej
Ułożenie jadłospisu obiadowego dla osoby na diecie trzustkowej nie jest łatwe, ponieważ każdy pacjent wymaga indywidualnego traktowania. Można jedynie podać ogólne wskazówki, jakimi należy się kierować, robiąc zakupy żywnościowe w aspekcie tej diety. W niniejszym artykule zamieszczamy propozycje zestawów obiadowych nie tylko łatwych do przygotowania w domu, ale również dostępnych w firmach produkujących catering dietetyczny.
Obiad jest jednym z najważniejszych posiłków w ciągu dnia, dlatego powinien zawierać wszystkie niezbędne składniki odżywcze, przeznaczone dla pacjenta z chorą trzustką. Obiad składa się z zupy, drugiego dania i deseru (napoju).
Przepisy na zupy w diecie trzustkowej są dość podobne, bowiem preferowane są zupy kremy, ewentualnie rosół, z użyciem warzyw korzeniowych oraz pomidorów, cukinii i kabaczka. Oto przepisy na przykładowy obiad w diecie trzustkowej:
Zupa krem z pomidorów i marchwi
Składniki: marchew, pietruszka seler, świeży lubczyk, dojrzałe pomidory (5 sztuk średnich), pieczywo pszenne, bazylia, oliwa z oliwek, sól.
Wykonanie: Ugotować bulion warzywny. W tym czasie sparzyć i obrać ze skórki pomidory. Przekroić, usunąć gniazda nasienne, miąższ pokrajać drobno i wrzucić do osobnego naczynia. Dołożyć ugotowaną marchew i pietruszkę, dokładnie zblendować, dodając szklankę bulionu warzywnego. Dodać łyżeczkę oliwy z oliwek, sól i świeżą bazylię. Pieczywo pokrajać w kostkę i na suchej patelni przyrządzić grzanki. Podać z zupą.
Wołowina duszona w sosie naturalnym z warzywami
Składniki: chude mięso wołowe, dowolne zioła (dozwolone), warzywa korzeniowe, ziemniaki.
Wykonanie: mięso umyć, oczyścić z błon i tłuszczu, pokrajać w plastry. Warzywa obrać, pokrajać w kostkę. Mięso i warzywa zalać razem niewielką ilością wody, dodać zioła i dusić na małym ogniu do miękkości. Można lekko dosolić. Podawać z ziemniakami puree.
Danie to można przygotować także z mięsa cielęcego, chudej jagnięciny lub drobiu.
Mus brzoskwiniowy z biszkoptem
Składniki: 2 duże dojrzałe brzoskwinie, biszkopty podłużne
Wykonanie: brzoskwinie obrać ze skórki, zmiksować, mus przełożyć do kompotierki, podawać z biszkoptami.
