Reklama
Co to jest ajurweda?
Ajurweda uznawana jest za najstarszy system medyczny na świecie. Wywodzi się ze starożytnych Indii i liczy kilka tysięcy lat. Jej źródeł często upatruje się w Wedach, czyli świętych księgach hinduizmu, z których pierwsze powstały około 1800 roku przed naszą erą. W rzeczywistości jednak zasady medycyny ajurwedyjskiej zostały uwiecznione nieco później, najprawdopodobniej między VI wiekiem p.n.e. a VI wiekiem naszej ery (brak dokładnego datowania) w klasycznych traktatach, jakim są:
- Charaka Samhita,
- Sushruta Samhita,
- Ashtanga Hrudaya.
Nazwa, którą określa się medycynę starohinduską, składa się z dwóch sanskryckich słów: ajur (życie) oraz veda(nauka). Całość oznacza więc naukę o życiu, często też w wolnym tłumaczeniu używa się zwrotu „nauka o długowieczności”. Dobrze oddaje to istotę ajurwedy. Charakterystyczne dla niej jest holistyczne (całościowe) podejście do człowieka, a także odwołanie do medytacyjnych metod diagnozy i leczenia.
Źródeł zdrowia ajurweda upatruje w równowadze ducha i ciała, przy uwzględnieniu czynników zewnętrznych oddziałujących na organizm, takich jak środowisko naturalne, otoczenie społeczne, czy przede wszystkim dieta.
Współcześnie zaliczana jest do praktyk medycyny niekonwencjonalnej i uważana za pseudonaukę, ale jako „koncepcja zdrowia i terapii” ma od 1979 roku status oficjalnie potwierdzony przez Światową Organizację Zdrowia (WHO). Niezmiennie też stanowi źródło inspiracji dla licznych systemów medycyny alternatywnej oraz filozofii leczenia.
Reklama
Działy ajurwedy
Medycyna starohinduska jest niezwykle rozbudowana. W ramach ajurwedy wyróżnia się osiem działów. Są to:
- choroby wewnętrzne,
- chirurgia ogólna,
- pediatria i położnictwo,
- toksykologia,
- psychiatria,
- prokreacja (afrodyzjaki),
- laryngologia (choroby głowy i szyi),
- geriatria i długowieczność (odmładzanie).
Wśród wyżej wymienionych w szczególności warto zwrócić uwagę na chirurgię – jej uwzględnienie stanowi ewenement wśród koncepcji medycyny uznawanych dziś za naturalne i niekonwencjonalne. Charakterystyczne, że jeden z twórców ajurwedy, Sushruta był chirurgiem, a pamiętać należy, iż żył on w zamierzchłych czasach, w VI wieku przed naszą erą.
Choć medycyna starohinduska kładzie duży nacisk na kwestie duchowe i stan psychiczny pacjenta, uznaje też interwencję chirurgiczną jako najszybszy i najskuteczniejszy sposób leczenia wielu schorzeń.
Reklama
Dosze w ajurwedzie
Kluczowe dla medycyny ajurwedyjskiej jest założenie istnienia pięciu żywiołów (panca mahabhutas), z których zbudowany jest świat. Są to:
- eter (akasa),
- powietrze (vayu),
- ziemia (prithvi),
- woda (ap),
- ogień (agni).
Ajurweda zakłada, że organizm człowieka jest odzwierciedleniem wymienionych wyżej żywiołów, które zaklęte w ciele tworzą system biologicznych energii (przy czym jako istoty żywe, ludzie dodatkowo są wyposażeni w prana - pod pojęciem tym rozumie się siłę witalną. Połączenia energii tworzą tak zwane dosze. Ajurweda wyróżnia trzy takie całości:
- vata to wiatr i eter, odpowiedzialne za ruch ciała, krążenie krwi, oddychanie;
- kapha to ziemia i woda, utożsamiane z regeneracją, aktywnością układu odpornościowego;
- pitta – ogień i woda, które wspólnie odpowiadają za metabolizm i trawienie.
Medycyna ajurwedyjska zakłada, że człowiek zdrowy znajduje się w stanie równowagi, co oznacza występowanie wszystkich trzech dosz w swoich naturalnych, prawidłowych proporcjach. Zwiększenie lub zmniejszenie udziału którejkolwiek z nich prowadzi do zaburzeń, jakimi są stany: nadmierny (pogarszający się) lub wyczerpania (zredukowany). Szczególny niepokój budzi pierwszy z nich, który jest źródłem licznych schorzeń i zaburzeń.
Reklama
Leczenie wg ajurwedy
Leczenie wg zasad ajurwedy całkowicie odbiega od tego, co oferuje współczesna medycyna bazująca na wiedzy naukowej i rozpowszechniona w cywilizacji Zachodu. Stosowane metody mają za zadanie przede wszystkim przywrócić stan równowagi pomiędzy poszczególnymi doszami.
Podejmowane działania w dużej mierze polegają więc na modyfikacjach życia codziennego, które pozwalają lepiej funkcjonować w otaczającym świecie, rozbudzają świadomość własnego ciała i organizmu, działają profilaktycznie. Stąd tak duże znaczenie przypisywane takim praktykom, jak:
- właściwa dieta,
- aktywność fizyczna,
- praca z umysłem,
- lecznicze masaże,
- ziołolecznictwo.
Niezwykle silnie zaznaczona jest korelacja miedzy stanem ducha i fizycznością człowieka. Dlatego uważa się, że w wielu przypadkach najskuteczniejszym remedium jest zmiana określonych postaw wobec życiowych problemów, ale też trapiących człowieka schorzeń. I dlatego też medycyna ajurwedyjska tak często odwołuje się do jogi oraz praktyk medytacyjnych.
Reklama
Dieta według ajurwedy
Ajurweda w sposób szczególny zwraca uwagę na to co i jak jemy. Preferowane są produkty lekkie, nieprzetworzone, pochodzenia roślinnego. Dieta ta nie wyklucza jednak żadnych pokarmów.
W diecie ajurwedy także kluczowe są dosze, od których zależą proporcje posiłków. Osoby znajdujące się w stanie równowagi, przewagi, tudzież niedoboru którejś z dosz powinny spożywać zupełnie inne dania. Ma to związek z charakterystyką fizyczną i psychiczną. I tak:
- pitta (ogień i woda) – osoby z przewagą tej doszy są zazwyczaj mocno zbudowane, choć średniego wzrostu. Łatwo się pocą, nie lubią wysokich temperatur. Ich włosy są silne, ale szybko siwieją. Są porywcze, niecierpliwe, drażliwe, łatwo dają się ponieść emocjom takim, jak gniew. Są przy tym bardzo inteligentne, wykazują zdolności przywódcze, lubią angażować uwagę otoczenia, wierzą we własny autorytet. Głównymi obszarami ulokowania energii, jaką jest pitta, są jelita, żołądek, wątroba, śledziona, serce, mózg, krew, oczy. Wiąże się z tym podatność na określone schorzenia i zaburzenia, takie jak m.in.: wrzody żołądka, nadkwaśność, zgaga, problemy skórne oraz zaburzenia widzenia.
W związku z tym dieta dla pitty powinna uwzględniać smaki gorzkie, cierpkie i słodkie, niewskazane są natomiast potrawy kwaśne i ostre. Warto podkreślić, że jest to całkowicie przeciwne z naturalnymi skłonnościami osób o przewadze tej doszy, którzy zazwyczaj uwielbiają potrawy pikantne, przesolone, zakwaszone. Leczenie w ich przypadku wymaga więc silnej modyfikacji przyzwyczajeń. Wskazane produkty, to:
-
- zboża: pszenica, jęczmień, ryż, owies;
- warzywa: kalafior, brokuły, kapusta, ogórek, sałata, dynia, kukurydza;
- rośliny strączkowe i ich przetwory: fasola, groch, soja, tofu;
- owoce: jabłka, gruszka, śliwka, pomarańcza, grejpfrut;
- do słodzenia: cukier trzcinowy, syrop klonowy, miód;
- przyprawy: kolendra, kurkuma, koper włoski.
- Vata (wiatr i eter) – jej przewaga występuje u osób szczupłych, o niezbyt dobrze wyrobionej muskulaturze, ale aktywnych i lubiących ruch. Mają one wrażliwą skórę podatną na różne schorzenia, często jest im zimno, rzadko się pocą. Są kreatywne, ale niezdecydowane, mało odważne, nerwowe, chwiejne emocjonalnie. Brak im pewności siebie i silnej woli. Często cierpią na problemy psychiczne, alergie, bóle głowy, zaburzenia krążenia, stany zapalne stawów. Tego typu energia zlokalizowana jest przede wszystkim w jelicie cienkim, a także w mięśniach ud, kościach, stawach, na skórze, w uszach i mózgu. Osoby z przewagą doszy vata powinny unikać surowej żywności oraz zimnych napojów. Przyrządzane dla nich posiłki mają być ciepłe (ale nie gorące), lekko oleiste i delikatnie przyprawione. Najlepsze smaki to słodki, kwaśny i słony, niewskazane zaś gorzki i ostry. Jeśli chodzi o konkrety, poleca się:
- zboża: ryż, pszenica, owies;
- warzywa: marchew, dynia, buraki (najlepiej gotowane lub grillowane);
- orzechy: włoskie, ziemne, kokosowe, migdały, pistacje;
- rośliny strączkowe: soczewica, tofu;
- owoce: banany, pomarańcze, brzoskwinie, winogrona jabłka, gruszki;
- przyprawy: imbir, kurkuma, cynamon, bazylia, goździk, kminek, mięta, pieprz;
- tłuszcze: olej sezamowy, słonecznikowy, migdałowy, masło klarowane.
- Kapha (ziemia i woda). Występuje w płucach, klatce piersiowej, żołądku, trzustce, mięśniach, węzłach chłonnych, zatokach, mózgu, narządach węchu oraz smaku. Osoby o przewadze tej energii są postawne, mają szeroką klatkę piersiową, łatwo tyją. Ich skóra jest gładka i mocna, a włosy grube ale tłuste. Silnie się pocą. Mają przyjazny charakter, łagodne usposobienie, a też są uparte i stanowcze. Silnie przywiązują się do swoich nawyków, nie lubią zmian. Są powolne w działaniu, mają problemy z motywacją. Cechuje je niska aktywność - większość czasu spędzają siedząc i jedząc. Dieta ajurwedyjska znajduje w tym przypadku wyraźne przeciwwskazania dla potraw ciężkich, tłustych i tuczących (aczkolwiek te są często przez kapha preferowane). Idealne dania powinny być ostre, gorzkie i cierpkie. W menu warto uwzględnić:
- zboża: jęczmień, gryka, kukurydza, kuskus;
- warzywa: brokuły, kalafior, marchew, kapusta;
- rośliny strączkowe: tofu, groch, soczewica;
- mleko jedynie sojowe;
- do słodzenia – wyłącznie miód;
- tłuszcze – tylko roślinne i w minimalnej ilości;
- przyprawy: chili, imbir, kurkuma, musztarda, chrzan, bazylia, kminek.
Reklama
Ośrodki ajurwedy w Polsce
Ośrodki ajurwedy w Polsce działają od 2004 roku, wówczas swoją aktywność w Warszawie zainaugurował pierwszy z nich, obierając za misję propagowanie zdrowego stylu życia oraz przywracanie równowagi ciała i umysłu, w nawiązaniu do tradycji medycyny staroindyjskiej.
Obecnie w całym kraju istnieją liczne tego typu centra. Ich oferta jest zróżnicowana, aczkolwiek dominują usługi, takie jak różnego typu masaże, zabiegi oczyszczania, SPA, a także warsztaty i szkolenia dotyczące między innymi diety, metod automasażu i właściwego oddychania oraz głębokiej relaksacji i medytacji.
