Badania na cukrzycę – jakie i gdzie wykonać? Rodzaje i cena

Reklama

Jakie badania na cukrzycę należy wykonać, aby ją zdiagnozować?

Cukrzyca jest pierwszą na świecie chorobą niezakaźną, którą Organizacja Narodów Zjednoczonych uznała za epidemię XXI wieku. Dlaczego?

Ponieważ jest jedną z najczęściej występujących chorób cywilizacyjnych i w samej Polsce choruje na nią około trzech milionów ludzi. Oprócz określenia „epidemia”, w stosunku do cukrzycy używa się też terminu „cichy zabójca”. Brzmi groźnie?

Owszem, ale niestety nie ma w tym przesady, ponieważ choroba niekiedy rozwija się bezobjawowo, by później - gdy już za późno na leczenie - zaatakować z niepowstrzymaną siłą. Jak zapobiec takiej sytuacji?

Najskuteczniejszą metodą - obok zdrowej diety i zrównoważonego trybu życia - jest wczesna diagnostyka. Jakie badania na cukrzycę pomagają wykryć ją już na początkowym etapie? W medycynie wyróżnia się dwa główne typy tego schorzenia:

• cukrzycę typu 1 - jest to choroba uwarunkowana genetycznie, polegająca na niszczeniu przez układ odpornościowy komórek produkujących insulinę,
• cukrzycę typu 2 - nabytą, spowodowaną najczęściej niewłaściwą dietą lub otyłością.

Funkcjonuje jeszcze pojęcie cukrzycy typu 3 (chociaż nie jest ona wyodrębniona w oficjalnej klasyfikacji chorób ICD), znanej również pod nazwą cukrzycy wtórnej. W przeciwieństwie do cukrzycy insulinozależnej (typu 1) i insulinoniezależnej (typu 2), ta ujawnia się w wyniku innych chorób lub na skutek przyjmowania różnorodnych substancji, głównie leków.

Światowa Organizacja Zdrowia (WHO) wymienia jeszcze inne specyficzne typy cukrzycy oraz cukrzycę ciążową. Bez względu na rodzaj i podłoże tej groźnej choroby metabolicznej, zawsze wymaga ona odpowiedniej diagnostyki.

Badania diagnostyczne na cukrzycę z reguły wykonuje się z krwi, ale na etapie laboratoryjnym wyglądają one różnie, w zależności od tego, który typ jest rozpoznawany.

Badania na cukrzycę typu 1 obejmują testy genetyczne i polegają na wykrywaniu obecności przeciwciał skierowanych przeciwko komórkom biorących udział w wydzielaniu insuliny.

Podstawowe badania na cukrzycę typu 2 polegają z kolei głównie na określeniu poziomu glukozy we krwi. Pomagają one wykryć chorobę, nawet jeśli przebiega ona w sposób utajony.

Badaniom na ukrytą cukrzycę powinny przede wszystkim poddawać się osoby otyłe lub te, których bliscy krewni borykają się z problemem wysokiego poziomu cukru.

Początek treści sponsorowanej

Każdy z nas nosi w swoim DNA sekrety zdrowia i kondycji, które czekają na odkrycie. Testy DNA mogą ujawnić genetyczne predyspozycje do określonych stanów zdrowotnych, dając Ci cenne wskazówki, jak najlepiej dbać o swoje zdrowie. Wiedza ta pozwala na wczesne działania profilaktyczne, które mogą znacząco poprawić jakość życia, dzięki temu zyskasz nie tylko informacje, ale i spokój ducha, wiedząc, że robisz wszystko, aby żyć pełnią życia. Kliknij tutaj i sprawdź możliwości, jakie daje test DNA. 

Rodzaje badań na cukrzycę

Wśród badań na cukrzycę wykonywanych z krwi znajduje się bardzo wiele różnych metod diagnostycznych. Są to przede wszystkim:

• badanie insuliny - określenie poziomu hormonu w surowicy krwi pobranej na czczo lub po obciążeniu organizmu odpowiednią dawką glukozy;
• badanie glukozy - określenie poziomu cukru we krwi może odbywać się na czczo, po posiłku lub po obciążeniu preparatem glukozowym (tzw. krzywa cukrowa lub OGTT, od ang. Oral Glucose Tolerance Test) celem oceny, jak organizm radzi sobie z przemianą cukru;
• hemoglobina glikowana (HbA1c) - określanie poziomu hemoglobiny występującej w połączeniu z glukozą, to badanie kontrolne pozwala na retrospektywną ocenę stężenia glukozy, na przestrzeni ostatnich trzech miesięcy;
• fruktozamina - badanie wykonuje się stosunkowo rzadko (m. in. wówczas, gdy HbA1c daje wątpliwy wynik), pozwala na ocenę zmian zachodzących w glikemii; fruktozamina to białka osocza krwi, których poziom rośnie na skutek wzrostu stężenia glukozy;
• C-peptyd - jest to peptyd będący częścią cząsteczki proinsuliny, wycinany z łańcucha insulinowego podczas uwalniania insuliny z trzustki i wraz z nią dostający się do krwiobiegu; badanie określające jego poziom jest elementem diagnozy hipoglikemii, czy insulinooporności;
• HOMA-IR - wskaźnik pozwalający na ocenę proporcji między stężeniem glukozy a insuliny we krwi;
• Anty-GAD - badanie genetyczne na cukrzycę typu 1, wykrywające przeciwciała mające znaczenie w powstawaniu choroby; wykorzystywane również do różnicowania jej typów (1 i 2).

Pacjentom z podejrzeniem cukrzycy - obok określania poziomu insuliny, glukozy oraz substancji z nimi bezpośrednio związanych - zleca się często wykonanie lipidogramu, który obejmuje badanie poziomu:

• cholesterolu całkowitego,
• triglicerydów,
• lipoprotein.

Wysoki cukier może wpływać na nagromadzenie lipidów w organizmie, dlatego diabetycy są bardziej narażeni na wystąpienie takich schorzeń, jak miażdżyca, czy choroba wieńcowa. Odpowiednio wczesne wykonanie lipidogramu pomaga uniknąć tego rodzaju powikłań.

Źródło: Opracowanie własne

Jakie badania na cukrzycę typu 1?

Cukrzyca typu 1 zwykle diagnozowana jest u dzieci lub osób młodych. Jest to choroba przewlekła, polegająca na autoagresji organizmu, gdyż w jej przebiegu niszczy on własne komórki.

Na skutek procesów obronnych układu immunologicznego niszczone zostają komórki beta trzustki, dzięki którym gruczoł wydziela insulinę.

Jakie badania na cukrzycę typu 1 wskazują na ten autodestrukcyjny proces? Są to przede wszystkim wspomniane wyżej testy genetyczne z krwi. Krew pobiera się od pacjenta przeważnie z podskórnej żyły zlokalizowanej w dole łokciowym, a następnie poddaje laboratoryjnej analizie.

Badania na cukrzycę typu 1 wykrywają obecność przeciwciał skierowanych właśnie przeciw komórkom trzustki.

Choroba prowadzi do tzw. insulinozależności, co oznacza, że cierpiący na nią pacjenci muszą przez całe życie otrzymywać hormon w postaci zastrzyków lub pompy insulinowej.

Jedne z najnowszych badań nad cukrzycą typu 1 doprowadziły jednak do odkrycia cukrzycy typu MODY, do powstawania której przyczyniają się mutacje w genach HNF1A, HNF4A i GCK.

Co ciekawe - choroby tej nie leczy się insuliną, ale tabletkami lub odpowiednią dietą (w zależności od tego, który gen jest uszkodzony).

Badania genetyczne potwierdzające lub wykluczające jej obecność można wykonać w ramach refundacji NFZ, jeśli ma się skierowanie od lekarza. Ich wykonanie prywatne jest możliwe, ale kosztowne (cena testu wynosi około 3 tys. zł).

Badania na cukrzycę typu 2

Cukrzyca typu 2 jest chorobą diagnozowaną znacznie częściej niż ta typu 1. Bywa ona nazywana cukrzycą nabytą, ponieważ jej podłoże nie jest genetyczne, ale wynika zwykle z niezdrowego trybu życia.

Eksperci Instytutu Żywności i Żywienia twierdzą zgodnie, że u jej podłoża leży głównie otyłość, często obecna już w bardzo młodym wieku. Pośrednio do choroby przyczyniają się więc przede wszystkim - niewłaściwa dieta i brak aktywności fizycznej.

Jakie badania na cukrzycę typu 2 warto wykonać i kiedy przeprowadzić diagnostykę? W dzisiejszych czasach - w dobie niezdrowej, przetworzonej żywności i siedzącego trybu życia, badaniom kontrolnym powinni właściwie poddawać się wszyscy, w ramach standardowej, corocznie wykonywanej profilaktyki.

Testy te nie są skomplikowane, a z punktu widzenia pacjenta, niektóre z nich niczym nie różnią się od zwykłej morfologii. Krew pobierana jest na czczo z żyły w dole łokciowym, a próbka przesyłana do laboratorium celem określenia odpowiednich wskaźników.

Inaczej wygląda tzw. krzywa cukrowa, w ramach której krew pobierana jest dwu- lub trzykrotnie - na czczo, godzinę i dwie godziny po podaniu roztworu zawierającego przeważnie 75 g glukozy rozpuszczonej w wodzie.

Do monitorowania przebiegu cukrzycy typu 2 oraz efektów jej leczenia stosuje się również badanie glukometrem - prostym w obsłudze urządzeniem, dzięki któremu można sprawdzić poziom cukru we krwi w dowolnej chwili, w warunkach domowych.

Celem przeprowadzenia testu wystarczy nakłuć opuszek palca, a niewielką kroplę krwi nanieść na umieszczony w glukometrze specjalny pasek. Wynik pokazuje się po kilku sekundach.

Badanie glukometrem zaleca się wszystkim pacjentom, u których w testach laboratoryjnych poziom cukru był wątpliwy lub nie mieścił się w normie. Dlaczego?

Ponieważ stała kontrola stężenia glukozy (na czczo oraz w różnych odstępach czasowych od rozmaitych posiłków) pomaga nie tylko kontrolować stan zdrowia, ale też ułatwia dobranie skutecznego leczenia, czy też opracowanie właściwej diety.

Warto w tym miejscu wspomnieć  o sensorze do pomiaru cukru, czyli o nowoczesnym urządzeniu umożliwiającym nieprzerwany pomiar stężenia glukozy we krwi.

Ta doskonała alternatywa dla opisanych wyżej glukometrów, ocenia poziom cukru również na podstawie próbek krwi pozyskiwanych z palca. Jednak, metoda ta jest znacznie mniej inwazyjna i samoczynnie dokonuje pomiarów przez całą dobę.

Sensor do pomiaru glikemii można kupić za ok. 150-300 zł, w zależności od modelu, ale również uzyskać refundację z Narodowego Funduszu Zdrowia.

Reklama

Badania na cukrzycę w ciąży

Podczas ciąży w organizmie kobiety dzieją się niekiedy rzeczy, które dotąd nie miały miejsca, ponieważ silne zaburzenia hormonalne - charakterystyczne dla tego momentu - wprowadzają szereg zmian w wielu procesach fizjologicznych.

Istnieją także choroby i dolegliwości, do których ciąża predestynuje kobiecy organizm, a jedną z nich jest właśnie cukrzyca, zwana cukrzycą ciążową.

Wzrost poziomu hormonów (przede wszystkim estrogenów i progesteronu) obniża wrażliwość organizmu na działanie insuliny, przez co poziom cukru we krwi rośnie niekiedy ponad normę.

Badanie określające stężenie glukozy jest jednym z badań obowiązkowych, ponieważ niekontrolowana cukrzyca ciążowa może być groźna zarówno dla matki, jak i dziecka.

Kiedy wykonać badanie na cukrzycę w ciąży? Standardowo test przeprowadza się u każdej przyszłej mamy, między 24, a 28 tygodniem ciąży i polega on na oznaczeniu poziomu glukozy we krwi pobieranej trzykrotnie - na czczo, godzinę oraz dwie godziny po podaniu roztworu glukozy.

Wynik badania z reguły znane są pacjentce dzień lub kilka dni po pobraniu krwi, a jego interpretacji powinien zawsze dokonywać lekarz prowadzący ciążę. Kiedy wynik badania na cukrzycę ciążową nie mieści się w normie, czasem potrzebna jest konsultacja u diabetologa.

Reklama

Badania na cukrzycę u dzieci

Niestety współcześnie coraz częściej diagnozuje się cukrzycę u dzieci. Jakie badania należy wykonać i kiedy to zrobić, by jak najwcześniej rozpoznać chorobę i rozpocząć jej leczenie?

Pierwszymi objawami choroby u dzieci bywają:

• nasilone pragnienie,
• wahania apetytu,
• częstsze oddawanie moczu,
• wahania masy ciała.

Gdy u dziecka zauważalne są tego rodzaju symtpomy, należy niezwłocznie udać się do lekarza celem określenia ich przyczyny.

Jakie badania na cukrzycę u dziecka przeprowadza się najczęściej? Podstawowymi testami - podobnie jak u pacjentów dorosłych - są oznaczenie poziomu glukozy na czczo oraz krzywa cukrowa.

Jeśli któryś z parametrów budzi wątpliwości, należy pogłębić diagnostykę, np. o badania genetyczne. U dzieci znacznie częściej, niż u pacjentów dorosłych, diagnozowana jest cukrzyca typu 1.

Badania na cukrzycę u dziecka pozwalają wcześnie rozpoznać zaburzenia, a dzięki temu - uniknąć poważnych powikłań choroby.

U dzieci matek chorych na cukrzycę diagnostykę przeprowadza się już na poziomie noworodkowym, monitorując glikemię już w pierwszych godzinach życia. Jest to bardzo istotne, ponieważ u takich noworodków istnieje wysokie ryzyko wystąpienia groźnej hipoglikemii.

Reklama

Jak wygląda badanie na cukrzycę i jak się do niego przygotować?

Jak już zostało wspomniane - z punktu widzenia pacjenta badanie na cukrzycę nie różni się od zwykłej morfologii. Jak wygląda? Aby przeprowadzić test - czy to ilościowy, czy genetyczny - należy pobrać próbkę krwi pacjenta.

Najczęściej pobiera się ją z podskórnej żyły umiejscowionej w dole łokciowym.

Badania na cukrzycę z krwi w reguły robi się na czczo. Niekiedy jednak lekarz zaleca na pobranie przyjść rano, nie jedząc ani nie pijąc zupełnie nic tego dnia, innym razem wystarczy nie jeść przez cztery godziny przed pobraniem.

Lekarz kierujący pacjenta na badanie powinien określić, jak się przygotować. Czasem pacjentowi zaleca się zastosowanie specjalnej diety na jeden dzień lub na dłuższy okres poprzedzający wykonanie testu.

Warto zastosować się do wszelkich zaleceń specjalisty. Przed wszystkimi badaniami laboratoryjnymi powinno się unikać nadmiernego wysiłku fizycznego i silnego stresu. Czynniki te mogą bowiem zaburzać wyniki.

Gdzie zrobić badania na cukrzycę i ile kosztują?

Ponieważ wysoki cukier jest współcześnie zaburzeniem tak powszechnym i tak często diagnozowanym, odpowiedź na pytanie, gdzie zrobić badania na cukrzycę, jest prosta - właściwie w każdej przychodni.

Z reguły wszędzie tam, gdzie jest punkt pobrań, można oddać próbkę krwi, aby określić poziom glukozy. Niekiedy (np. przy nagłych, niepokojących objawach), jej stężenie bada pielęgniarka przy pomocy glukometru, by natychmiast otrzymać w miarę wiarygodny wynik.

Ile kosztuje badanie na cukrzycę? Ceny wszelkich badań nieco różnią się od siebie w zależności od miasta lub placówki, w której się je wykonuje.

Cena testu na cukrzycę w postaci określenia glukozy na czczo lub badania z obciążeniem wynosi zaledwie kilkanaście złotych.

Cena badań genetycznych na cukrzycę typu 1 jest znacznie wyższa, jednak warto pamiętać, że badania pod kątem zaburzeń diabetologicznych są refundowane przez NFZ i można je wykonać całkowicie bezpłatnie, o ile posiada się skierowanie od lekarza rodzinnego lub lekarza specjalisty.