Reklama
Czym są choroby pasożytnicze?
Pasożytnictwem nazywa się współwystępowanie dwóch organizmów, spośród których jeden jest pasożytem, a drugi żywicielem.
Pasożyt czerpie korzyści z owego współwystępowania, a żywiciel ponosi straty. Co to są choroby pasożytnicze? Definicja mówi, że są to właśnie infekcje, w których człowiek zostaje żywicielem dla atakujących go robaków.
Gatunków pasożytów atakujących ludzki organizm jest bardzo wiele. Niektóre z nich bytują w jego wnętrzu, inne umiejscawiają się na skórze.
Choroby przez nie wywoływane nazywane są również parazytozami. Zakażenia pasożytnicze wywołują u ludzi rozmaite objawy, w zależności od gatunku pasożytów i ich umiejscowienia w ciele.
Choroby zakaźne i pasożytnicze przenoszą się na różne sposoby. Pasożyty mogą dostać się do ludzkiego organizmu drogą płciową, pokarmową lub poprzez bezpośredni kontakt z osobą zakażoną.
Reklama
Przyczyny chorób pasożytniczych
Co wywołuje choroby pasożytnicze? Najczęściej wywoływane są one przez:
- bakterie pasożytnicze - np. chlamydie wywołujące u ludzi choroby przenoszone drogą płciową,
- pasożytnicze grzyby - wywołujące choroby zwane grzybicami, przenoszone drogą płciową, pokarmową lub przez kontakt bezpośredni,
- pasożytnicze pierwotniaki - bytujące w przewodzie pokarmowym, ale też będące pasożytami krwi (przenoszone przez krwiopijne stawonogi).
Jak już zostało powiedziane, choroby zakaźne i pasożytnicze mogą rozprzestrzeniać się w różny sposób. Istnieją przy tym czynniki, które sprawiają, że robaki je wywołujące niektóre osoby atakują częściej.
Pacjentami szczególnie narażonymi są dzieci. Po pierwsze mają one jeszcze słabiej rozwiniętą odporność nabytą, po drugie - częściej zapominają o podstawowych zabiegach higienicznych, takich jak choćby mycie rąk przed jedzeniem.
Choroby zakaźne i pasożytnicze wynikające z braku higieny częściej też rozprzestrzeniają się też w krajach słabiej rozwiniętych, gdzie ograniczony jest dostęp do kosmetyków i detergentów, a niekiedy także czystej wody.
Ponieważ bezpośrednią przyczyną takich chorób jest wniknięcie pasożytów do organizmu, najbardziej narażone są na nie układy mające kontakt ze środowiskiem zewnętrznym, czyli np. układ pokarmowy.
Drobnoustroje obecne w wodzie lub żywności w łatwy sposób dostają się do jelit, gdzie rozwijają się i namnażają.
Dodatkowo w przewodzie pokarmowym mają one dostęp do substancji odżywczych zawartych w pożywieniu, co sprzyja ich wzrostowi.
Częstymi przyczynami zakażeń są zatem niedostateczna higiena, kontakt z chorymi czy też spożywanie zanieczyszczonej żywności lub wody. Na zakażenie narażeni są także pacjenci mający bezpośredni kontakt ze zwierzętami.
Pasożyty odzwierzęce są rozmaite i należą do bakterii, grzybów, pierwotniaków.
Reklama
Przykłady chorób pasożytniczych
Jakie są choroby pasożytnicze i gdzie mogą się one umiejscawiać? Przykłady schorzeń wywoływanych przez pasożyty to:
- grzybice. Czy każda grzybica to choroba pasożytnicza? Tak, ponieważ wszystkie gatunki chorobotwórczych grzybów są organizmami cudzożywnymi. Grzybica jest więc najczęstszą chorobą tego rodzaju, a przy tym może mieć bardzo różną lokalizację (np. grzybica jamy ustnej, przewodu pokarmowego, skóry, narządów płciowych, skóry itd.),
- choroby pasożytnicze przewodu pokarmowego. Ich przykłady to nie tylko grzybice, ale też np. glistnica, tasiemczyca czy owsica, uznawana za nagminną chorobę pasożytniczą dzieci,
- choroby pasożytnicze układu oddechowego. W Polsce występują stosunkowo rzadko. Przykładem takiego schorzenia jest bąblowica, która może umiejscowić się w płucach,
- choroby pasożytnicze układu nerwowego. Nie występują często, jednak zdarza się, że pasożyty atakują ośrodkowy układ nerwowy człowieka. Atakującym go najczęściej jest Toxoplasma gondii, ale zdarza się też np. zakażenie larwami tasiemca uzbrojonego, wywołującymi wągrzycę mózgu,
- weneryczne choroby pasożytnicze. Jednym z najbardziej znanych przykładów jest świerzb, który może być przenoszony właśnie poprzez kontakty seksualne, jak i bezpośredni kontakt z zainfekowaną skórą chorego,
- tropikalne choroby pasożytnicze. Należy do nich malaria (znana również jako zimnica) - śmiertelna choroba wywoływana przez zarodźce malarii,
- odzwierzęce choroby pasożytnicze. Przykładami są chociażby borelioza czy toksoplazmoza wywoływana przez pierwotniaki Toxoplasma gondii.
Choroby pasożytnicze zewnętrzne
Czy świerzb to choroba pasożytnicza? Które pasożyty atakują ludzki organizm od zewnątrz? Niektóre cudzożywne drobnoustroje bytują na ciele człowieka od jego strony zewnętrznej, czyli na skórze, włosach, paznokciach.
Do najpowszechniejszych przykładów należą świerzbowiec ludzki oraz wszy.
Świerzbowiec - jak już zostało wspomniane - może być przenoszony przez bezpośredni kontakt ze skórą osoby chorej, a także drogą płciową. Ten pasożyt należący do pajęczaków wywołuje u człowieka pasożytniczą chorobę skóry objawiającą się zmianami skórnymi.
Do zmian tych należą nory świerzbowcowe (małe „korytarzyki” w naskórku) oraz grudki, nadżerki i strupki, a towarzyszy im silny i uporczywy świąd.
Inną chorobą pasożytniczą jest wszawica. Mówi się potocznie, że to choroba włosów, ale tak naprawdę wszy atakują owłosioną skórę głowy, żywiąc się obecną w niej krwią.
Obie wymienione pasożytnicze choroby skóry są zakaźne, a rozprzestrzeniają się najczęściej w większych skupiskach ludzkich - np. przedszkolach czy szkołach.
Choroby pasożytnicze wewnętrzne
W jaki sposób pasożyty dostają się do wnętrza ludzkiego organizmu? Do zakażenia przeważnie dochodzi drogą pokarmową, choć robaki atakują w środku nie tylko przewód pokarmowy, ale też inne układy (oddechowy, nerwowy, moczowy itd.).
Najczęstszymi są jednak choroby pasożytnicze układu pokarmowego, ponieważ w jelitach organizmy cudzożywne znajdują wiele pożytecznych dla nich substancji odżywczych.
Choroby jelit wywoływane są np. przez nicienie zwane również robakami obłymi lub obleńcami. Należą do nich choćby glista ludzka wywołująca glistnicę, czy powszechnie znane owsiki atakujące przede wszystkim dzieci.
W jelitach bytują także niektóre płazińce, w tym rozprzestrzeniony na całej Ziemi tasiemiec. Tasiemiec uzbrojony wywołuje wiele wewnętrznych chorób pasożytniczych i umiejscawiać się może w różnych układach.
Odzwierzęca choroba pasożytnicza wywoływana przez gatunek tasiemca to choćby bąblowica, która najczęściej atakuje wątrobę, ale niekiedy lokalizuje się także w płucach czy mózgu.
Do chorób przenoszonych drogą pokarmową należą również włośnica (do zakażenia dochodzi głównie poprzez spożycie zanieczyszczonego mięsa, np. wieprzowiny) i pełzakowica.
Ta ostatnia zaliczana jest do chorób tropikalnych, a wywołuje ją pełzak czerwonki. Do zakażenia pełzakowicą dochodzi głównie w rejonach, gdzie standardy sanitarne są stosunkowo niskie (niektórych rejonach Azji, Afryki i Ameryki Południowej).
Reklama
Objawy chorób pasożytniczych
Symptomy chorób wywoływanych przez pasożyty są rozmaite - od zmian skórnych, przez dolegliwości żołądkowe po objawy neurologiczne.
Wszystko zależy od gatunku atakującego organizm pasożyta oraz od miejsca, w którym zaczyna on bytować, dojrzewać lub się namnażać.
Choroby pasożytnicze układu pokarmowego dają przede wszystkim objawy żołądkowo-jelitowe, do których należą:
- zaburzenia wypróżniania, czyli biegunki i zaparcia,
- nudności i wymioty,
- zaburzenia apetytu (zwykle jego zmniejszenie lub utrata),
- spadek masy ciała.
Częstym objawem klinicznym chorób pasożytniczych jelit jest niedobór witamin i niedokrwistość, ponieważ robaki utrudniają ich wchłanianie. Produkty metabolizmu robaków wywołują niekiedy reakcje skórne, np. wysypkę. Infekcje pasożytnicze układu oddechowego powodują takie dolegliwości jak:
- zaburzenia oddychania,
- kaszel,
- osłabienie,
- niekiedy też gorączka.
Objawy chorób pasożytniczych układu nerwowego natomiast podobne są do symptomów innych chorób neurologicznych.
Ich przykłady to: niedowłady, ruchy mimowolne, drgawki, zaburzenia świadomości, zawroty głowy). Objawy chorób pasożytniczych u dzieci podobne są, jak u człowieka dorosłego i również zależą od gatunku atakujących robaków oraz miejsca ich inwazji.
Reklama
Diagnostyka chorób pasożytniczych. Jakie badania wykonać?
Jakim badaniom należy się poddać, by potwierdzić lub wykluczyć obecność choroby pasożytniczej? Czy wystarczy zwykła morfologia?
Kiedy obecność pasożytów powoduje niedokrwistość, morfologia z pewnością ją wykaże, jednak w przypadku chorób mniej rozwiniętych jej wyniki mogą nie budzić niepokoju.
Diagnostyka chorób pasożytniczych bywa złożona i niekiedy dość długo trwa. Badania krwi wykonywane pod ich kątem to przede wszystkim wykrywanie przeciwciał, które organizm żywiciela produkuje na skutek kontaktu z pasożytem.
O obecności choroby pasożytniczej świadczy np. podwyższone IgM lub IgG, ale samo określenie przeciwciał nie wystarcza, lecz jest podstawą do pogłębienia diagnostyki.
Zlecane badania zależą też od objawów i podejrzeń co do umiejscowienia pasożyta. W przypadku grzybicy np. pobiera się wymaz z miejsca zainfekowanego, a próbkę wysyła do laboratorium chorób pasożytniczych, gdzie wykonywany jest posiew, czyli badanie mikrobiologiczne.
Na jego wynik trzeba zwykle dość długo czekać. W przypadku podejrzenia obecności robaka w jelitach z reguły wykonuje się badanie kału, a niekiedy też badania obrazowe, np. kolonoskopię.
Co ważne, żadnych symptomów pasożytnictwa nie wolno lekceważyć i zawsze należy wykonać pełną diagnostykę zleconą przez lekarza rodzinnego lub specjalistę.
Reklama
Leczenie chorób pasożytniczych
Kto leczy choroby pasożytnicze? Do jakiego lekarza należy się udać? Specjalistą zajmującym się pasożytami i wywoływanymi przez nie dolegliwościami jest parazytolog, który zajmuje się zarówno diagnostyką, jak i leczeniem.
Po zaobserwowaniu niepokojących symptomów można jednak zacząć od wizyty u lekarza rodzinnego. W niektórych przypadkach (np. przy podejrzeniu owsicy) sam zleci on badania lub poradzi w sprawie leczenia, innym razem - skieruje pacjenta do odpowiedniego specjalisty.
To, gdzie leczyć choroby pasożytnicze, zależy również od rodzaju choroby. Ze zmianami skórnymi można udać się do laryngologa, chorobami układu nerwowego do neurologa itd. Istnieją całe placówki zajmujące się pacjentami dotkniętymi schorzeniami tego rodzaju. Są to:
- instytuty chorób zakaźnych i pasożytniczych - panują w nich specjalne warunki do leczenia pacjentów z chorobami zakaźnymi, zapobiegające ich rozprzestrzenianiu,
- kliniki chorób tropikalnych i pasożytniczych - zgłaszają się do nich pacjenci powracający z niepokojącymi objawami z dalekich podróży,
- poradnie chorób odzwierzęcych i pasożytniczych.
Podobnie, jak diagnostyka, tak i leczenie chorób pasożytniczych, zależy od występujących objawów oraz rodzaju i umiejscowienia dolegliwości.
Podstawą terapii jest zawsze pozbycie się bytujących w organizmie pasożytów, a następnie - złagodzenie wywołanych ich obecnością objawów.
Gdy robaki bytują w przewodzie pokarmowym, podaje się leki na odrobaczenia, zawierających pyrantel.
Zmiany skórne leczy się zwykle środkami o działaniu miejscowym (maścią, kremem, żelem), wszy - szamponem leczniczym itd.
Obecności pasożytów w organizmie nigdy nie wolno lekceważyć. Najlepiej udać się po poradę do lekarza i postępować zgodnie z jego zaleceniami. Nieleczona choroba pasożytnicza może się bardzo rozwinąć i doprowadzić do groźnych powikłań.
Reklama
Profilaktyka chorób pasożytniczych
Czy zapobieganie chorobom pasożytniczym w ogóle jest możliwe? Jak wygląda profilaktyka i czy jest ona skuteczna?
Istnieją oczywiście sposoby zapobiegania infekcjom tego rodzaju u człowieka. Najważniejszym jest stosowanie na co dzień odpowiednich zasad higieny.
Takie proste czynności jak mycie rąk przed jedzeniem czy po skorzystaniu z toalety pomagają ustrzec się np. przed owsicą.
Warto również zachować ostrożność podczas korzystania z ogólnodostępnych toalet i innych miejsc użyteczności publicznej (np.. basenu).
Profilaktyka i zwalczanie pasożytniczych chorób zakaźnych polega niekiedy na izolacji chorych pacjentów, ponieważ bezpośredni kontakt z nimi grozi zakażeniem kolejnych osób.
Jak zapobiegać tropikalnym chorobom pasożytniczym, wybierając się w podróż? Przede wszystkim warto skonsultować się z lekarzem i zapytać o ich profilaktykę.
W zależności od wybranego kierunku - można zaszczepić się na panujące w nim choroby lub np. odpowiednio wcześniej zacząć przyjmować probiotyki zmniejszające ryzyko zaatakowania przewodu pokarmowego patogenami
