Czym jest hiperwitaminoza i jakie są jej przyczyny?
Hiperwitaminoza to nadmiar jednej lub wielu witamin w organizmie. Występuje stosunkowo rzadko, znacznie częściej pacjenci zmagają się w niedoborem witamin, czyli hipowitaminozą.
Do hiperwitaminozy dochodzi wskutek nieodpowiedniej, nadmiernej i zbyt długiej suplementacji, czyli przedawkowania przewlekłego, lub w wyniku przedawkowania ostrego, czyli przyjęcia w krótkim czasie bardzo dużej dawki. Stan ten może dawać różnorakie objawy, być niebezpieczny dla zdrowia i wymagać konsultacji lekarskiej.
Reklama
Objawy hiperwitaminozy
Objawy hiperwitaminozy zależą od tego, jakiej witaminy dotyczy oraz osiągniętego stężenia w organizmie.
Ogólne i niespecyficzne objawy, których można się spodziewać w przypadku zatrucia witaminami to:
- nudności;
- wymioty;
- biegunka;
- bóle brzucha;
- wysypka;
- bóle i zawroty głowy;
- osłabienie;
- złe samopoczucie;
Mogą wystąpić także charakterystyczne objawy nadmiaru witamin zależne od przedawkowanej substancji.
Reklama
Jakie są najczęstsze hiperwitaminozy?
W teorii przedawkować można wszystkie witaminy, jednak w praktyce niemalże wszystkie przypadki dotyczą witamin rozpuszczalnych w tłuszczach, czyli witaminy A, D, E oraz K.
Dlaczego tak rzadko hiperwitaminoza dotyczy pozostałych witamin? Reszta witamin to witaminy rozpuszczalne w wodzie. Są one w łatwy i szybki sposób metabolizowane i usuwane z organizmu dzięki filtracyjnej pracy nerek wraz z moczem.
Mimo wszystko należy jednak pamiętać, że wszystkie suplementy witaminowe mogą być niebezpieczne dla zdrowia i można je przedawkować.
Dalszą część artykułu znajdziesz pod sekcją "Pytania do eksperta"
Nadmiar witaminy D
Witamina D, nazywana także kalcyferolem, to witamina, która jest dostarczana drogą pokarmową oraz jest syntetyzowana w skórze przez organizm dzięki ekspozycji na promienie słoneczne. To właśnie ta droga jest głównym źródłem witaminy D3 w organizmie, bo stanowi aż 90 proc. całej puli, natomiast pozostałe 10 proc. to witamina pochodząca z diety.
Według danych opublikowanych przez Instytut Żywności i Żywienia, niedobór witaminy D dotyka aż około 90 proc. populacji, dlatego też często pacjenci sięgają po suplementację.
Nadmiar witaminy D jest jednym z częściej spotykanych hiperwitaminoz. Niedostosowana dawka i długość przyjmowania preparatu oraz brak laboratoryjnego monitorowania stężenia we krwi może skutkować przedawkowaniem witaminy D oraz wystąpieniem niepokojących objawów.
Jakie są objawy nadmiaru witaminy D3?
- Powstawanie zwapnień w tkankach miękkich, np: w sercu, naczyniach i płucach, co z kolei wpływa na pracę tych narządów oraz ich zaburzenia (zaburzenia rytmu serca, nadciśnienie)
- Kamica nerkowa
- Odwapnienie kości i zwiększenie podatności na ich złamania
- Częstomocz, odwodnienie
- Objawy gastryczne - nudności, biegunka, wymioty
- Powiększenie wątroby i śledziony
- Osłabienie, zmęczenie, senność
Przedawkowanie witaminy D3 jest niebezpieczne dla zdrowia, dlatego warto przed rozpoczęciem suplementacji sprawdzić jej poziom w organizmie. Wartości pożądane to 30-50 ng/l. O nadmiarze mówi się powyżej 50 ng/l, natomiast wartości powyżej 100 ng/l mogą być już toksyczne.
Jak dobrać dawkę suplementacji dla swoich potrzeb? Zalecane dzienne spożycie witaminy D3 to 2000 IU i jest ono uznawane za bezpieczne. Stosowanie większych dawek powinno zostać skonsultowane z lekarzem, który przed przepisaniem suplementacji poprosi o wykonanie badania stężenia witaminy D3 we krwi.
Nadmiar witaminy A
Witamina A pełni trzy zasadnicze funkcje w organizmie. Jest składnikiem białka fotoreceptorowego zlokalizowanego w pręciku oka i bierze udział w procesie widzenia, jest niezbędna do prawidłowego różnicowania i dojrzewania komórek, w tym układu immunologicznego oraz utrzymuje odpowiedni stan skóry.
Nadmiar witaminy A może wystąpić u każdego, kto stosuje suplementację retinolu i jego pochodnych w nieodpowiedniej dawce. Szczególnie niebezpieczny jest dla kobiet w ciąży, ponieważ wykazuje on działanie teratogenne, czyli uszkadzające płód.
Jakie objawy nadmiaru witaminy A są typowe?
- Bóle głowy
- Osłabienie
- Zmiany skórne
- Powiększenie wątroby
- Odwapnienie kości
- Pobudliwość
- Nudności i wymioty
- Zaburzenia miesiączkowania
W przypadku nadmiernego spożywania karotenoidów, czyli prekursorów witaminy A, dochodzi do zmian koloru skóry na pomarańczowo-żółty. Znaleźć je można w dużych ilościach np. w marchwi.
Tu piszemy o hiperwitaminozie witaminy A. Jak często się zdarza i u kogo? Jakie są typowe objawy dla nadmiaru tej witaminy w organizmie? Czy jest on niebezpieczny? Jak pozbyć się nadmiaru tej witaminy?
Nadmiar witaminy E
Witamina E nazywana jest także tokoferolem. Odgrywa bardzo ważną funkcję antyoksydacyjną w organizmie ludzkim. Dba o usuwanie wolnych rodników, nadtlenków lipidowych oraz chroni przed rozwojem degeneracyjnych chorób metabolicznych.
Bardzo ciężko jest przedawkować witaminę E, a objawy nadmiaru pojawiają się dopiero przy długotrwałym spożywaniu dużych dawek.
Jakie skutki nadmiaru witaminy E można zaobserwować?
- Bóle głowy
- Nudności, wymioty
- Zmęczenie
- Osłabienie siły mięśniowej
Nadmiar witaminy E magazynowany jest w tkance tłuszczowej i stopniowo usuwany w naturalnych procesach metabolicznych.
Nadmiar witaminy K
Zasadniczą rolą witaminy K jest jej udział w procesach krzepnięcia krwi poprzez udział w syntezie białek odpowiedzialnych za utrzymanie hemostazy. Oprócz tego jest niezbędna w prawidłowym metabolizmie tkanki kostnej.
Przedawkowanie witaminy K poprzez produkty żywnościowe nie jest możliwe, natomiast uważać muszą osoby, które suplementują tę witaminę.
Objawy i skutki nadmiaru witaminy K to:
- zaburzenia pracy wątroby;
- niedokrwistość hemolityczna noworodków;
- żółtaczka;
- nadmierna potliwość;
- bóle głowy;
- zmiany skórne;
Nadmiar witaminy C
Witamina C to inaczej kwas askorbinowy. Jest to witamina, która nie jest magazynowana w organizmie i musi być na bieżąco dostarczana w odpowiedniej dawce.
Pełni szereg istotnych ról, m.in:
- udział w procesie gojenia ran;
- synteza kolagenu;
- metabolizm aminokwasów;
- metabolizm tłuszczów i kwasów żółciowych;
- działanie antyoksydacyjne;
- wchłanianie żelaza;
Dzienne spożycie witaminy C nie powinno przekraczać 1000 mg na dobę. Najbezpieczniejszym i najzdrowszym sposobem dostarczenia jej jest poprzez odpowiednią i zbilansowaną dietę.
W przypadku niedostatecznej podaży w diecie można rozważyć suplementację.
Przedawkowanie witaminy C praktycznie nie jest możliwe, jednak należy zachować ostrożność, żeby nie doprowadzić do jej nadmiaru w organizmie.
Jakie są skutki uboczne nadmiaru witaminy C?
- nudności;
- wymioty;
- biegunka;
- zmiany skórne;
Aby pozbyć się nadmiaru witaminy C z organizmu wystarczy odstawienie suplementacji.
Nadmiar witamin z grupy B
Witaminy z grupy B tworzą cały kompleks witamin, wśród których najpopularniejsze są kobalamina (B12), kwas foliowy (B9), pirydoksyna (B6) i tiamina (B1). Pełnią one szereg różnych, bardzo istotnych funkcji, m.in. regulację pracy układu nerwowego, oddziaływanie na procesy krwiotwórcze, wpływ na skórę, metabolizm węglowodanów, białek i tłuszczy, regulują pracę układu immunologicznego oraz mają istotny wpływ na prawidłowy rozwój płodu.
Nadmiar witaminy B12 oraz innych witamin z grupy B praktycznie się nie zdarza ze względu na sprawny mechanizm usuwania ich wraz z moczem.
Zagrożeni przedawkowaniem witaminy B oraz innych witamin rozpuszczalnych w wodzie są pacjenci cierpiący na niewydolność nerek.
Jakie są objawy nadmiaru witamin z grupy B?
- bóle głowy;
- złe samopoczucie;
- nudności, wymioty;
- biegunka;
- mrowienie i drętwienie twarzy oraz kończyn;
- częstomocz;
- zmiany skórne;
- bezsenność;
Reklama
Jak uniknąć hiperwitaminozy?
Najlepszym sposobem na uniknięcie i zapobieganie rozwoju hiperwitaminozy jest prawidłowa, zbilansowana i różnorodna dieta.
Zapewnia ona dostęp do wszystkich niezbędnych składników odżywczych oraz mikro- i makroelementów bez konieczności włączania dodatkowej suplementacji.
Jeśli z jakiś przyczyn dostarczanie witamin w diecie jest niewystarczające (pacjenci z zaburzeniami odżywiania, wegetarianizm, weganizm, wybiórczość pokarmowa) można rozważyć stosowanie dodatkowych suplementów diety w celu dostarczenia odpowiednich ilości wszystkich składników odżywczych.
Aby uniknąć hiperwitaminozy, przed rozpoczęciem suplementacji warto skonsultować się z lekarzem lub farmaceutą, wykonać dodatkowe badania laboratoryjne z krwi, by ocenić niedobory w organizmie oraz dokładnie zapoznać się z ulotką produktu.
