Czym jest kwas foliowy?
Co to jest kwas foliowy? To złożony związek chemiczny, którego nazwa pochodzi od łacińskiego wyrazu "folium", czyli "liść", ponieważ w tę witaminę szczególnie obfitują warzywa o zielonych liściach. Przyjmowany jest głównie z pożywieniem, choć produkowany jest również w jelitach przez bakterie stanowiące naturalną florę jelitową.
Co zawiera kwas foliowy? Obecny jest on m.in. w:
- warzywach o zielonych liściach,
- wątrobie,
- nerkach,
- drożdżach,
- orzechach ziemnych,
- morelach,
- grzybach.
Kwas foliowy – na co wpływa?
Dlaczego witamina B9 jest tak ważna w funkcjonowaniu organizmu?
- uczestniczy w łączeniu kwasów nukleinowych. Z nich z kolei wytwarza się DNA, co przekłada się na regulowanie wzrostu oraz działanie wszystkich komórek w organizmie,
- bierze udział w powstawaniu czerwonych krwinek – funkcja krwiotwórcza,
- zapobiega wystąpieniu anemii,
- wyrównuje metabolizm komórek nerwowych,
- korzystnie wpływa na funkcjonowanie układu pokarmowego,
- pomaga w formowaniu się cewy nerwowej płodu,
- niweluje ryzyko pojawienia się raka szyjki macicy.
Dodatkowo kwas foliowy ma także istotny wpływ na pracę żołądka, wątroby, a także jelit.
Niedobór kwasu foliowego
Jeśli dieta pozbawiona jest produktów obfitujących w kwas foliowy, to zapasy tej witaminy w organizmie ulegają wyczerpaniu w ciągu od 2 do 4 miesięcy. Dochodzi wówczas do stanu, jakim jest niedobór kwasu foliowego.
Przyczyny niedoboru kwasu foliowego:
- alkoholizm, w wyniku którego dochodzi do zaburzenia wchłaniania i przemian kwasu foliowego,
- przewlekłe choroby przewodu pokarmowego wywołujące zaburzenia wchłaniania,
- zwiększone zapotrzebowanie na tę witaminę w przebiegu ciąży (płód otrzymuje przecież kwas foliowy od matki), nadczynności tarczycy, chorób miąższu wątroby, chorób nowotworowych,
- zaburzenia przemiany kwasu foliowego w organizmie w wyniku stosowania leków tzw. antagonistów kwasu foliowego,
- podawanie leków przeciwpadaczkowych, które nasilają rozkład kwasu foliowego w organizmie,
- niedobór żelaza i witaminy C, które w ilościach prawidłowych pobudzają aktywność kwasu foliowego.
Nadmiar kwasu foliowego
Należy jednak pamiętać, iż nadmiar kwasu foliowego jest równie szkodliwy jak jego niedobór, natomiast jest to stan niezwykle rzadki. Bardzo ciężko o jego przedawkowanie, gdyż organizm jest w stanie tolerować nawet duże ilości witaminy.
Do czego może doprowadzić jego nadmiar? Jednym z głównych zagrożeń jest redukcja skuteczności podczas zażywania niektórych leków. Pojawić się może również:
- bezsenność,
- rozdrażnienie,
- reakcja alergiczna,
- zaburzenia pracy żołądka.
Nadmiar występuje u niewielu osób, najczęściej problemem są jego niedobory.
Kwas foliowy – dawkowanie
Całkowita ilość kwasu foliowego w organizmie człowieka wynosi około 70 mg. 1/3 z tego zapasu zmagazynowana jest w wątrobie. Jaki kwas foliowy najlepiej przyjmować oraz w jakiej dawce? Dzienne zapotrzebowanie na kwas foliowy wynosi dla dorosłych około 0,4 mg. Ważne, by przyjmowały go zarówno kobiety starające się o dziecko, jak i te w ciąży. Dawkę najlepiej ustalić indywidualnie z lekarzem prowadzącym ciąże.
Choć stosowanie diety bogatej w kwas foliowy nie jest trudne, to często spotykamy się z sytuacją, że ilość jego przyswojona z diety jest tak niewielka, że nie pokrywa dobowego zapotrzebowania. Dzieje się tak, ponieważ gotowanie produktów żywnościowych, które następnie spożywamy, niszczy kwas foliowy, który jest bardzo wrażliwy na wysoką temperaturę. Dlatego najlepiej jest zjadać zielone warzywa liściaste surowe. Jeśli mimo wszystko jego ilość w organizmie jest zbyt niska, należy suplementować najlepiej metylowany kwas foliowy, a nie syntetyczny.
Kwas foliowy – w czym?
W czym jest kwas foliowy? Najlepiej spożywać w dużych ilościach surowe, zielone, liściaste warzywa.
Źródła kwasu foliowego to m.in.:
- szpinak,
- soczewica,
- szparagi,
- ciecierzyca,
- brokuł,
- sałata rzymska,
- fasola biała,
- liście rzepy,
- kapusta włoska,
- burak,
- brukselka,
- awokado,
- kalafior,
- natka pietruszki.
W zdecydowanie mniejszych ilościach, kwas foliowy można znaleźć w: wątróbce kurczaka, chlebie żytnim pełnoziarnistym oraz brązowym ryżu. Najlepszy kwas foliowy, jeśli chodzi o preparaty dostępne na rynku, to jak już wcześniej wspomniano - kwas foliowy metylowany, ponieważ wchłania się on na poziomie ok. 90%. Ten syntetyczny na poziomie 100%, prowadząc do tego, iż przez jego dużą ilość w organizmie nie widać braku jego wchłaniania.
Kwas foliowy – ciąża
Czy kwas foliowy pomaga zajść w ciążę? Odpowiedź brzmi: tak. Jego suplementację powinno się zacząć planując ciążę. Niedobory kwasu foliowego u kobiety przed zajściem w ciążę lub w czasie jej trwania mogą prowadzić do powstawania wad układu nerwowego zwanych wadami cewy nerwowej u rozwijającego się płodu.
Ile kwasu foliowego w ciąży?
Wyniki badań prowadzone w różnych krajach wskazują, że dzienna dieta zawiera niewystarczające ilości kwasu foliowego, a zapotrzebowanie u kobiet w okresie ciąży wzrasta 2, 4-krotnie. Dlatego też Zespół Ekspertów ds. Pierwotnej Profilaktyki Wady Cewy Nerwowej powołany przez Ministra Zdrowia w 1997 r. zaleca: "Wszystkie kobiety w wieku rozrodczym w Polsce, które mogą zajść w ciążę, powinny spożywać 0,4 mg kwasu foliowego dziennie w celu zapobiegania wystąpieniu u ich potomstwa wad cewy nerwowej, w tym zwłaszcza rozszczepu kręgosłupa i bezmózgowia".
Do kiedy brać kwas foliowy? W aptekach dostępny jest bez recepty preparat kwasu foliowego w dawce 0,4 mg, który każda kobieta planująca dziecko powinna zażywać raz dziennie przez co najmniej miesiąc przed momentem zajścia w ciążę, a następnie kontynuować to dawkowanie przez pierwsze trzy miesiące ciąży. Dokładną ilość oraz dawkę najlepiej ustalić z lekarzem prowadzącym ciążę.
Kwas foliowy a niedokrwistość
Głównym objawem niedoboru kwasu foliowego jest niedokrwistość. Warto wspomnieć, że często niedoborowi kwasu foliowego towarzyszy niedobór witaminy B12, a czasem również niedobór żelaza i witaminy C. Tak złożone braki mogą utrudniać postawienie rozpoznania, opierając się tylko na podstawie obrazu mikroskopowego krwi i badania szpiku kostnego. Pomocne są wtedy inne specjalistyczne badania krwi i moczu. Leczenie polega przede wszystkim na usunięciu przyczyny niedoboru kwasu foliowego, jeśli jest to możliwe.
W celu odtworzenia ustrojowych zapasów podaje się kwas foliowy doustnie w dawce 5-15 mg dziennie. Przy złej tolerancji terapii doustnej, lek można podawać domięśniowo. Dobrym wskaźnikiem niedoboru kwasu foliowego jest określenie stężenia homocysteiny w osoczu. Kwas foliowy bierze udział w przemianach homocysteiny (pochodna aminokwasów), toteż przy jego niedoborze reakcje te ulegają spowolnieniu i ilość homocysteiny w osoczu wzrasta.
Jednocześnie wiadomo obecnie, że podwyższony poziom homocysteiny stwierdza się u osób z chorobą wieńcową serca i, że jest on jednym z czynników rozwoju tej choroby. Badania kliniczne dowodzą, że po zastosowaniu leczenia kwasem foliowym stężenie homocysteiny ulega obniżeniu o około 25%, a po zastosowaniu diety bogatej w tą witaminę stężenie homocysteiny spada o około 10-15%. Stąd wysunięto wnioski, że terapia kwasem foliowym jest tanim i skutecznym sposobem obniżenia poziomu homocysteiny, a co za tym idzie zmniejszania ryzyka rozwoju choroby wieńcowej serca.
