Reklama
Co to jest małpia ospa?
Małpia ospa to rodzaj rzadkiej choroby wirusowej, pochodzącej od zwierząt. Wirusy te stanowią drobnoustroje z rodzaju Orthopoxvirus, pochodzące z rodziny Poxviridae. Jej wiodącym siedliskiem są kraje Afryki Subsaharyjskiej.
Mimo, iż nazwa choroby nawiązuje do małp, człowiek częściej zaraża się nią od wiewiórek. W klasyfikacji ICD-10 nadano jej numer B04. W klasyfikacji ICD-11 natomiast monkeypox oznaczono jako 1E71.
Schorzenie po raz pierwszy opisano w 1958 roku, kiedy zostało ono zdiagnozowane u małp trzymanych w niewoli. Stąd właśnie pochodzi jego nazwa.
Małpi wirus nie jest bardzo zaraźliwy i zwykle przebiega łagodnie. Jednak jak raportuje Światowa Organizacja Zdrowia (WHO), w wyniku zachorowania na tę chorobę dochodzi też do zgonów (ocenia się, że dotyczy to około 10% zakażonych osób).
Reklama
Małpia ospa w Polsce, Europie i na świecie
Pierwszy przypadek zachorowania na wirusa małpiej ospy u człowieka stwierdzono w środkowej Afryce w 1970 roku.
W 2018 roku w Kongo do publicznej wiadomości podano informację o odnotowaniu 88 przypadków choroby. Współcześnie, na obszarze dawnego Kongo, opisuje się kilkaset zachorowań na ten rodzaj ospy rocznie.
W 2003 roku jej charakterystyczne objawy zaobserwowano u osób przebywających w środkowo-zachodnich Stanach Zjednoczonych. W XXI wieku małpia ospa dotarła do Europy.
W 2018 roku pierwszy pacjent z ospą małpią pojawił się w Wielkiej Brytanii. Był nim Nigeryjczyk, który przybył do brytyjskiej Kornwalii. Rok wcześniej z wirusem walczono właśnie na terenie Nigerii.
W 2019 roku patogen odkryto zaś u Brytyjczyka, który wrócił z podróży do Nigerii. W 2020 i 2021 roku małpia ospa także była diagnozowana przez angielskich lekarzy.
Wśród chorych były najczęściej osoby wracające z Afryki. W 2022 roku zarejestrowano kilka kolejnych przypadków tego wirusa w Anglii.
Jak dotąd nie stwierdzono zachorowań na małpią ospę w Polsce.
Reklama
Wirus ospy małpiej przyczyną choroby
Wirus ospy małpiej rozprzestrzenia się najszybciej w świecie zwierząt. Wśród ludzi jego transmisja jest dużo rzadsza. Można się nim zarazić przez ugryzienie, czy zadrapanie przez chore zwierzę (najczęściej wiewiórkę).
Jednak znane są także przypadki kiedy chory miał kontakt jedynie z krwią lub innymi wydzielinami, czy płynami ustrojowymi zwierzęcia, by Orthopoxvirus przedostał się do jego organizmu.
Wszelkie mikrouszkodzenia skóry stanowią drogę wejścia wirusa do organizmu. Zdarzają się też sytuacje kiedy pojawi się on w ustroju po zjedzeniu niektórych dań mięsnych.
Transpozycja wirusa z człowieka na człowieka najczęściej odbywa się drogą kropelkową, np. przez kichanie, kaszel, czy ślinę.
Lekarze uspakajają jednak, że nie ma podstaw, by obawiać się kolejnej epidemii w kontekście akurat tego wirusa. Zresztą objawy małpiej ospy są tak specyficzne, że chorzy są szybko diagnozowani i izolowani od reszty społeczeństwa.
Reklama
Objawy małpiej ospy
Pierwsze objawy małpiej ospy można dostrzec po upływie od 5 do około 12 (czasem nawet do 20) dni od kontaktu z zakażonym zwierzęciem, człowiekiem, czy przedmiotem. Do charakterystycznych symptomów zaliczają się m.in.:
- gorączka,
- dreszcze,
- uczucie zmęczenia,
- ból mięśni,
- ból głowy.
Do tych oznak dochodzi powiększenie węzłów chłonnych szyjnych i pachwinowych. Mniej więcej 3 dni po zaobserwowaniu podwyższonej temperatury ciała skórę zaczyna pokrywać wysypka.
Często lokalizuje się na twarzy, ale później może wystąpić także na innych częściach ciała, w tym na rękach, nogach, a nawet na owłosionej skórze głowy.
Małpia ospa dokumentowana na zdjęciach wygląda bardzo charakterystycznie, bo krosty przypominają wypukłe, rozsiane po skórze nasiona, a te które pokrywają twarz, imitują rój pszczół.
Po kilku tygodniach bąble zamieniają się w strupy, a te odpadają. Niestety w miejscu pęcherzy często pojawiają się blizny, które znikają po kilku latach.
Poza wymienionymi objawami, u niektórych pacjentów obserwowano biegunkę, duszność, kaszel oraz ból gardła. Po około miesiącu od wystąpienia pierwszych symptomów, wszystkie powinny stopniowo ustąpić.
Reklama
Diagnostyka małpiej ospy
Nie tylko charakterystyczne objawy ospy małpiej (zwłaszcza wysypka w połączeniu z wcześniejszą gorączką i powiększeniem węzłów chłonnych), ale także wywiad z chorym stanowią podstawy do rozpoznania schorzenia. Lekarz może pytać np. o kontakt z dzikim, czy egzotycznym zwierzęciem, czy o pobyt w jednym z krajów Afryki.
Wirusa potwierdza się badaniem molekularnym PCR, podczas którego z próbki krwi wyodrębnia się wirusa. Niekiedy wykonuje się również badania serologiczne przeciwciał, które zostały wyprodukowane przez człowieka po zakażeniu.
Symptomy małpiej ospy początkowo przypominają oznaki ospy prawdziwej, jednak wystąpienie zmian w obrębie węzłów chłonnych od razu różnicuje wirusa.
Po zdiagnozowaniu choroby pacjenta należy odizolować od innych osób i wprowadzić odpowiednie leczenie.
Reklama
Leczenie małpiej ospy
Leczenie małpiej ospy polega na terapii objawowej obejmującej m.in. zbijanie wysokiej gorączki oraz zmniejszanie bądź eliminowanie dolegliwości bólowych.
Terapia opisywanego schorzenia dotyczy również aplikacji leków przeciwwirusowych. Do chwili obecnej nie wynaleziono jednak farmaceutyku, który by precyzyjnie zwalczał monkeypox.
Zdaniem ekspertów zaszczepienie się na ospę prawdziwą, aż w 85% zwiększa szansę na uchronienie się przed wirusem.
Najczęstsze powikłania związane z ospą małpią to blizny, które zostają po krostach.
Obserwuje się także przypadki wielonarządowej niewydolności, a nawet śmierci zakażonych. WHO ocenia to ryzyko nawet na 10%. W największym stopniu dotyczy ono Afrykańczyków.
Reklama
Ryzyko zakażenia małpią ospą i profilaktyka
Największe ryzyko zakażenia małpią ospą występuje u mieszkańców Afryki, zwłaszcza Nigerii i Konga, w których na przestrzeni kilkunastu lat obserwuje się zachorowania.
Wyjeżdżając do krajów afrykańskich, ale także na inne kontynenty, trzeba mieć świadomość, iż kontakt z dzikimi zwierzętami wiąże się z niebezpieczeństwem zarażenia groźnymi wirusami, m.in. małpią ospą.
W tym przypadku, zapobieganie zakażeniu polega m.in. na zaszczepieniu się przeciw ospie prawdziwej. Jak zdążyliśmy jest wspomnieć, naukowcy oceniają, że szczepionka ta o 85% zmniejsza groźbę przeniesienia wirusa na człowieka.
Poza tym obowiązują podstawowe zasady higieny, których należy bezwzględnie przestrzegać, aby się nie zarazić. To przede wszystkim częste i dokładne mycie rąk.
Powinno się również unikać kontaktu ze zwierzętami mogącymi przenieść wirusa, zwłaszcza jeśli podróżuje się po obszarach endemicznych.
