Co to są szczawiany wapnia?
Szczawiany wapnia to organiczne substancje chemiczne, które naturalnie występują w wielu roślinach i produktach stanowiących podstawę naszej diety. Znajdziemy je m.in.:
- w szczawiu,
- rabarbarze,
- burakach,
- szparagach,
- papryce,
- pszenicy,
- ciemnych winogronach,
- kawie,
- herbacie,
- kakao,
- ciemnym piwie.
Szczawiany wapnia trafiają do organizmu człowieka wraz z jedzeniem. 2/3 szczawianów wydalanych w moczu pochodzi z przemian w wątrobie różnych substancji (np. witaminy C), 1/3 pochodzi z przewodu pokarmowego.
Jak powstają szczawiany wapnia w moczu?
Pojedyncze szczawiany wapnia w moczu nie są niczym groźnym, bo stanowią naturalny składnik osadu moczu (norma szczawianów to 10–35 mg na dobę). Jeśli jednak nadmierna ich ilość połączona jest z bólami brzucha, okolic lędźwiowych i krwiomoczem, może to świadczyć o kamicy nerkowej lub złogach zlokalizowanych w innych częściach układu moczowego.
Zobacz wideo: Badanie krwi i moczu - kiedy wykonać?
Szczawiany wapnia krystalizują się częściej w zagęszczonym moczu, dlatego chorzy z podejrzeniem kamicy moczowej muszą wypijać duże ilości płynów. Do krystalizacji dochodzi częściej, gdy:
- mocz ma kwaśne pH,
- występuje w nim magnez, wapń, cytryniany lub mukopolisacharydy.
Częściej kłopoty z licznymi kryształami szczawianu wapnia mają osoby o takich predyspozycjach genetycznych, chorujący na nawracające infekcje dróg moczowych oraz osoby preferujące dietę bogatą w szczawiany.
Zbyt dużo kryształków szczawianu i kamica szczawianowo-wapniowa występuje także przy w chorobach zapalnych jelit, przy diecie zbyt bogatej w witaminę C i jednoczesnym niedoborze witaminy B6, po resekcji jelit i przy chorobie Leśniowskiego-Crohna.
Objawy szczawianów wapnia w moczu
Początkowo złogi, które tworzą się przy nadmiernym wydalaniu szczawianów wapnia mogą nie dawać żadnych niepokojących objawów.
Dopiero gdy kamienie powiększają się i przemieszczają w drogach moczowych, może dojść do kolki nerkowej objawiającej się silnym bólem, gorączką, a nawet wymiotami.
Gdy mocz jest ciemnego, brunatnego koloru, a w wynikach badań występuje podwyższone stężenie kryształków szczawianu wapnia, chory może mieć stan zapalny nerek.
Szczawiany wapnia w moczu w ciąży
Szczawiany wapnia mogą pojawić się w wynikach badania moczu u każdej ciężarnej kobiety. W większości przypadków są fizjologicznym zjawiskiem i nie wymagają leczenia. Zawsze jednak wyniki powinien zobaczyć lekarz, bo każda nieleczona infekcja układu moczowego może stanowić zagrożenie dla zdrowia dziecka.
Lekarz może profilaktycznie zalecić picie większej ilości wody i przyjmowanie preparatów żurawinowych, które zapobiegają wytrącaniu się kryształków szczawianu wapnia. Okazuje się, że żurawina, która sama jest bogata w szczawiany wapnia potrafi aż o 30 procent obniżyć wydalanie szczawianów wraz z moczem (codziennie trzeba wypijać 500 ml soku).
Czasem mimo profilaktyki u ciężarnej tworzą się jednak złogi i dochodzi do kamicy moczowej, objawy najczęściej występują w II i III trymestrze ciąży.
Szczawiany wapnia w moczu u dziecka
Szczawiany wapnia mogą występować również w moczu u dzieci.
Liczne szczawiany wapnia w moczu dzieci mogą być oznaką hiperoksalurii.
Gdy nadmierna produkcja szczawianów wynika z wady genetycznej, mówimy o hiperoksalurii pierwotnej. Częściej występuje jednak hiperoksaluria wtórna, która ma związek z nadmiarem szczawianów w diecie, chorobami jelit.
W jej trakcie zbyt dużo szczawianów jest wchłanianych z przewodu pokarmowego dziecka.
Dieta przy szczawianach wapnia w moczu
W przypadku wykrycia szczawianów wapnia w moczu należy postawić na lekkostrawną dietę, najlepiej 2000 kalorii na dobę. Bardzo ważne jest też dostarczanie organizmowi dużej ilości plynów, które mają na celu zapobieganie krystalizacji szczawianów.
Zaleca się również, aby pacjent ograniczył spożywanie produktów bogatych w szczawiany i wapń. Nie należy jednak zanadto ograniczać spożycia wapnia, ponieważ jest on nie tyle niezbędny do budowy kośći, co zapobiega wchłanianiu i wydalaniu szczwianów, uniemożliwiając tworzenie się ich złogów.
Przy szczawianach wapnia w moczu należy spożywać regularne posiłki (5-6 razy na dobę) o małych objętościach. Potrawy powinny mieć umiarkowaną temperatuę i nie być ani zbyt gorące, ani zbyt zime. Ważne, aby spożywać je bez pośpiechu, a także zachować wstrzemięźliwość od ostatniego posiłku co najmniej 3 godziny przed pójściem spać.
Najlepiej, aby potrawy były gotowane na parze. Zaleca się powstrzymywanie od dań smażonych i pieczonych.
Produkty, będące podstawą posiłków powinny być bogate w błonnik. Warto zrezygnować ze spożywania nabiału i jaj.
Zalecana jest także całkowtia rezygnacja z napojów alkoholowych i papierosów.
