Czym są i jak działają leki wykrztuśne?
Leki wykrztuśne stanowią szeroką grupę farmaceutyków stosowanych w leczeniu tak zwanego mokrego kaszlu.
Choć mechanizmy działania poszczególnych substancji są różne, wszystkie one mają wspólny mianownik: ułatwiają odkrztuszanie wydzieliny zalegającej w drogach oddechowych, co usprawnia ich oczyszczenie, a tym samym przyspiesza powrót do zdrowia. Natomiast w odróżnieniu od leków przeciwkaszlowych, nie tłumią one odruchu kaszlu.
Ze względu na sposób działania dzieli się je na kilka grup. Istnieją w tym względzie różne klasyfikacje, jedna z nich podawana między innymi przez specjalistów Polskiego Towarzystwa Medycyny Rodzinnej wyróżnia:
- sekrolityki - leki o działaniu odruchowym, drażniące receptory przywspółczulne znajdujące się w ścianach żołądka i przez to zwiększające wydzielanie śluzu oraz zmieniające jego charakterystykę na bardziej wodnistą. Są to między innymi benzoesan sodu, jodek potasu, a także substancje pochodzenia roślinnego (m.in. wyciągi z żywokostu, lukrecji, korzenia sengi). Do tej kategorii zalicza się też środki intensyfikujące produkcję wydzieliny poprzez bezpośrednie oddziaływanie na gruczoły oskrzelowe, takie jak hipertoniczne roztwory chlorku sodu czy różne olejki eteryczne,mukolityki - leki, które zmieniają właściwości fizykochemiczne śluzu zalegającego w drogach oddechowych, na skutek czego zmniejsza się jego lepkość. Zalicza się do nich między innymi acetylocysteinę i erdosteinę,
- mukokinetyki - substancje te usprawniają tzw. transport śluzowo-rzęskowy (przyspieszają pracę aparatu rzęskowego nabłonka dróg oddechowych), rozszerzają oskrzela, stymulują produkcję surfaktantu (czynnika zmniejszającego powierzchniowe napięcie cieczy), działają też przeciwzapalnie i antyoksydacyjnie. Najbardziej znane z nich to ambroksol oraz bromheksyna,
- mukoregulanty - leki pośrednio zmniejszające proces przewlekłej hipersekrecji, czyli nadmiernego wydzielania śluzu oraz rozrzedzające wydzielinę poprzez zmianę jej właściwości. Również i w tym przypadku mówi się dodatkowo o właściwościach przeciwzapalnych i antyoksydacyjnych. Do tej grupy wielu specjalistów zalicza między innymi karbocysteinę, która normalizuje sekrecję śluzu oraz rozbija wydzielinę na drobniejsze cząsteczki, aczkolwiek ze względu na swoje złożone działanie jest ona również nazywana lekiem mukolitycznym.
Reklama
Kiedy stosować leki wykrztuśne? Wskazania
Kiedy stosować leki wykrztuśne? Wskazaniem jest mokry kaszel, a więc stan, w którym błony śluzowe oskrzeli wytwarzają zbyt wiele śluzu, co powoduje konieczność jego odkrztuszania.
Ponieważ wydzielina ta jest gęsta i lepka, a na skutek działania różnych czynników mechanizm śluzowo-rzęskowy nie zawsze działa w pełni sprawnie, niezbędne jest wsparcie dla organizmu. Dlatego właśnie stosuje się leki ułatwiające jej rozrzedzanie i pozbywanie się.
Leki wykrztuśne stosuje się przy wielu schorzeniach, takich jak choćby:
- ostre zapalenie oskrzeli,
- przewlekła obturacyjna choroba płuc,
- mukowiscydoza,
- przewlekły nieżyt nosa,
- zapalenie zatok przynosowych.
W uzasadnionych przypadkach można je też przyjmować przy takich infekcjach, jak zapalenie płuc czy Covid, pod warunkiem jednak, że objawiają się one kaszlem mokrym i produktywnym. Nie używa się ich natomiast na kaszel suchy. Niektóre z tego typu farmaceutyków mogą być stosowane w terapii astmy.
W jakiej formie dostępne są leki wykrztuśne?
Preparaty ułatwiające odkrztuszanie śluzu są dostępne są w różnych formach. W aptekach można kupić między innymi:
- syropy wykrztuśne dla dorosłych i dzieci,
- saszetki z granulatem do sporządzania roztworów do picia,
- musujące tabletki wykrztuśne,
- pastylki do ssania,
- krople do picia,
- preparaty do inhalacji,
- roztwory do wstrzykiwań.
Bardzo często ten sam lek występuje w kilku postaciach, różnice dotyczą więc głównie sposobu aplikacji.
Niektóre z leków dostępne są wyłącznie z przepisu lekarza, inne można nabyć bez recepty. Bywa, że preparaty bazujące na tej samej substancji czynnej należą do obydwu grup, w zależności na przykład od jej stężenia. Dotyczy to choćby karbocysteiny - zawierające ją leki można kupić zarówno na receptę, jak i bez.
Reklama
Przeciwwskazania i skutki uboczne leków wykrztuśnych
Leki wykrztuśne, tak jak wszystkie inne preparaty lecznicze, mają określone przeciwwskazania do stosowania, a także możliwe skutki uboczne.
Każdy z preparatów działa nieco inaczej, generalnie jednak można powiedzieć, że zaleca się ostrożność osobom, które zmagają się z takimi schorzeniami, jak między innymi:
- choroba wrzodowa żołądka lub dwunastnicy - substancje czynne mogą podrażniać, a nawet uszkadzać błony śluzowe tej części układu pokarmowego,
- astma - choć niektóre z leków mogą być pomocne w walce z tą chorobą, należy jednak pamiętać, że część z nich generuje ryzyko skurczu oskrzeli,
- ciężkie uszkodzenia oraz zaburzenia czynności nerek i wątroby,
- alergia na którykolwiek ze składników znajdujących się w składzie określonego leku.
To tylko część przeciwskazań, przed zastosowaniem każdego leku z osobna należy zapoznać się z ulotką informacyjną, w której przedstawione są szczegółowe ograniczenia.
To samo tyczy się działań niepożądanych - są one nieco inne w przypadku poszczególnych substancji czynnych, rozpatrując jednak tę kwestie ogólnie można wspomnieć o takich potencjalnych następstwach, jak:
- bóle brzucha, nudności, wymioty, biegunka,
- krwawienia z przewodu pokarmowego,
- łagodne reakcje skórne - świąd, wysypka, pokrzywka,
- ciężkie reakcje skórne, takie jak zespół Stevensa i Johnsona,
- obrzęk naczynioruchowy,
- wstrząs anafilaktyczny,
- bóle i zawroty głowy, senność.
Problemy te występują jednak rzadko. Spodziewane korzyści ze stosowania leków określa się jako większe od ewentualnych szkód.
Czy leki wykrztuśne można stosować w ciąży?
Szczególnym okresem w życiu każdej kobiety jest ciąża. To czas radosnego oczekiwania na dziecko, ale też zwiększonego ryzyka różnych schorzeń, przy jednoczesnej niemożności stosowania wielu środków farmakologicznych.
Nie inaczej jest w tym przypadku. Leki wykrztuśne w ciąży mogą wpływać na jej przebieg, niektóre z nich mają potencjalne działanie teratogenne (toksyczne dla płodu), czasem też brak jest szczegółowych badań określających bezpieczeństwo stosowania.
Zatem w zależności od konkretnego preparatu zwykle rekomenduje się:
- nie używać ich wcale - dotyczy to na przykład karbocysteiny czy acetylocysteiny,
- nie używać w szczególności w I trymestrze, a w późniejszym czasie wyłącznie po konsultacji z lekarzem, w stanach zdecydowanej konieczności, gdy spodziewane korzyści przewyższają sumę zagrożeń. Takie zalecenia formułuje się m.in. w przypadku ambroksolu oraz bromheksyny.
Ponieważ substancje te mogą przenikać do matczynego mleka, przyjmowanie takich leków nie jest wskazane również w okresie karmienia piersią.
Reklama
Leki wykrztuśne dla dzieci
Początek treści sponsorowanej
Następstwem bólu zatok czy przeziębienia jest mokry kaszel. Dzięki temu odruchowi organizm broni się przed bakteriami, drobnoustrojami i innymi zanieczyszczeniami, próbującymi zaatakować nasze oskrzela. Na rynku istnieje wiele produktów bez recepty, dzięki którym szybciej pozbędziemy się kaszlu. Najczęściej sięgamy po syrop. Preparat upłynnia wydzielinę i ułatwia jej odkrztuszanie. Lek bez recepty sprawdzisz TUTAJ.
Koniec treści sponsorowanejJakie leki wykrztuśne można stosować u dzieci? Generalnie można maluchom podawać większość preparatów wykrztuśnych, pamiętając jednak, że każdy z nich ma określoną dolną granicę wiekową.
Stosowane cezury mają związek z siłą działania poszczególnych substancji czynnych oraz ich stężeniem, a także możliwością wystąpienia skutków ubocznych.
Istotna jest też forma aplikacji - dla młodszych grup wiekowych przeznaczone są m.in. syropy, roztwory do picia czy środki do inhalacji. Przed ukończeniem szóstego roku życia nie powinno się podawać m.in. pastylek do ssania.
Ponieważ dostępnych leków jest na rynku bardzo dużo, przykładowo można tylko napisać, że popularne preparaty zawierające karbocysteinę nie powinny być stosowane u dzieci młodszych niż 6 lat, natomiast w grupie 6-12 lat podaje się je w zmniejszonej dawce.
Typowe leki z bromheksyną mogą być używane od 2 roku życia, natomiast w przedziałach 2-6 oraz 6-12 lat zaleca się odpowiednio mniejsze dawki, aniżeli w przypadku młodzieży i osób dorosłych. Środki zawierające ambroksolu często są dozwolone od pierwszego roku życia.
Choć znaczna część tego typu medykamentów dostępna jest bez recepty, kupując syrop wykrztuśny dla dziecka (lub inny tego typu preparat) warto zasięgnąć konsultacji lekarskiej. Warto potwierdzić, czy obserwowane objawy są wskazaniem do zastosowania takiego właśnie leku, czy też może lepiej wybrać zupełnie inny preparat (na przykład tłumiący kaszel suchy).
Leki wykrztuśne dla niemowląt
Powszechnie stosowane syropy wykrztuśne nie są z reguły przeznaczone dla niemowląt. W przypadku tak małych dzieci zaleca się wykonywać na mokry kaszel inhalacje z soli fizjologicznej, ewentualnie z wykorzystaniem niektórych olejków eterycznych.
Praktykuje się też delikatne opukiwanie plecków, które ułatwia odrywanie się wydzieliny. Warte polecenia są też sprawdzone domowe sposoby, takie jak częste wietrzenie pomieszczeń oraz zapewnienie właściwej wilgotności w pokoju niemowlaka. Pamiętać również trzeba o podawaniu dziecku większych ilości wody.
Co niezwykle ważne - w przypadku wszystkich poważniejszych infekcji u niemowląt, wymagana jest konsultacja pediatryczna. Należy pamiętać, że kaszel, zarówno mokry jak też suchy, jest tylko objawem. Kluczowe zatem może być leczenie przyczynowe danej choroby, a więc na przykład podanie antybiotyku w przypadku infekcji bakteryjnych.
Reklama
Cena leków wykrztuśnych
Leki wykrztuśne dostępne są powszechnie w aptekach, nie należy ich kupować w innych miejscach, na przykład za pośrednictwem internetowych serwisów aukcyjnych.
Dotyczy to zarówno preparatów na receptę, jak też tych wydawanych bez recepty.
Ile kosztują tego typu medykamenty? Cena leków wykrztuśnych najczęściej kupowanych w Polsce jest niewygórowana.
Koszty zakupu różnią się w zależności od wielkości opakowania, formy aplikacji, zawartej substancji czynnej oraz polityki sprzedażowej producenta i dystrybutorów, zasadniczo jednak można powiedzieć, że gros preparatów mieści się w przedziale cenowym od kilkunastu do niespełna trzydziestu złotych.
